Servo Motorun Bakımı

Servo motorun bakımı: Teknolojik yenilikler, bilgisayar devrimini  gerçekleştirmiştir. Bu devrim sayesinde kontrol sistemleri hızlı bir şekilde gelişmiştir. Bundan dolayı bir çok kompleks kontrol sistemlerini çözüme götürmüştür. Güç elektroniği ve bilgisayar teknolojisinin gelişmesi motor kontrol uygulamalarına da yansımıştır. Aynı zamanda motor kontrol işlemlerine de hız katmıştır.

Bütün bu gelişmeler motor kontrollerine ve yapılarına doğrudan yansımıştır. Böylece daha iyi iş yapabilen aynı zamanda da az arıza veren, yeni motorların meydana gelmesine sebep olmuştur. Fırçasız motorlar,   fırçalı DC motorların kollektör, fırça ve çalışma prensibinden dolayı oluşan sorunlar nedeni ile geliştirilmiştir.

Bir motordan beklenen; yüksek aralıklarda hız kontrolü, hızlı ivmelenme, hız-moment karakteristiğidir. Servo kontrol ve bakımının kolay olması, daha az arıza gibi sebepler sonucu servo motorları piyasaya çıkarmıştır.

Servo Motor Bakımı ve Onarımı 

Tamiri yaygın değildir. Ancak bakım ve onarımları yapılır. Genel olarak güç soketlerinin bağlantı yerlerinde arıza meydana gelir. Arızaların nedeni, güç kablolarının temassızlığı sonucu meydana gelen arklardır. Arklar ısınarak yanmalara sebep olur. Yanmalar gözle görülür. Servo motor kontrolü yapılırken, bakım ve küçük arızaların giderilmesinde izlenmesi gereken yollar;

• Arıza tespiti için mekanik ve elektrik arızası olduğu araştırılır.
• Mekanik arızaların tamiri parçaların değiştirilmesi ile giderilir.
• Kimyasal maddeler kullanarak yağ, kir, toz gibi kirlenmeler temizlenir.
• Arıza elektrik ise motor veya servo sürücü devresinde mi olduğu tespit edilir.
• Elektrik arızalarında motor devresindeki sargı uçlarının ve sargıların kontrolü yapılır.
• Elektronik kartın kontrolüne servo sürücü devresinde bakılır.

Arıza tespit edildikten sonra servo motorun tamiri, teknik servisler tarafından giderilmelidir. Servo motorların sökülme işlemleri, elektrik motorlarının sökülme işlemi gibidir. Aralarındaki fark, fren, geri besleme mekanizması ve başka motor tarafından soğutma düzeneklerinin olmasıdır.

Servo Motorlarda Kullanılan Aktarma Organları

Servo motorlar da kullanılan aktarma organları genel olarak tork arttırma amacı için kullanılır. Motor gövdesine vidalarla tutturulur. Aktarma organları genel olarak dişli sistemlerden meydana gelir. Bakıma gereksinimi vardır.

Zamanla dişlilerin aşınabilir. Bu durumda aktarma organları yenisiyle değiştirilmesi gerekebilir. Aktarma organlarında kullanılan dişliler metal veya plastik den olabilir. Aktarma organını motordan sökmek ve motora bağlamak için gerekli talimata uyulmalıdır. Talimata uygun bir şekilde sökülen aktarma organın da arıza varsa yenisiyle değiştirilir.

Servo Motor Kapaklarının Sökülme İşlemi

Motorun mil tarafını sökerken, vidaların çıkartılması yeterli olur. Geri besleme elemanlarının olduğu yüzeydeki bölümler sökülürken dikkatli olunmalıdır. Motorun en dış kapağı sökülürse, geri besleme kısmı görülür. Bu görülen kart geri besleme elemanının kartıdır.

Kartın vidaları sökülüp kart üzerindeki sinyal soketi de çıkarılırsa  görülen kısım geri besleme elemanıdır. Vidalar söküldüğünde motorda hangi geri besleme elamanı kullanıyorsa o görülür. Unutulmaması gereken, sökülecek parçalar ve bölümleri  servo motor çeşitlerine  göre değişebilir. Nadiren geri besleme elemanları, bazı motorların üstünde olmayabilir. Bazı motorların fren sistemleri olabilir.

Servo Motor Rulmanların Kontrolü ve Çıkarılması

Diğer motorlarda olduğu gibi, servo motorların rulman sağlamlık kontrolleri yapılır. Arızalı rulman varsa sökülerek motorun cinsine, hızına, mil çapına, yüküne göre yeni rulman takılır. Genel olarak bilyeli rulmanlar tercih edilir. Servo motorlar da rulmanların arızalanmasına sık rastlanır. Farklı sebeplerle arızalanan rulman gürültülü çalışır.

Rulmanların Rutin Kontrolü Yapılmazsa;

• Motor mili sıkıştırır, motora zarar verebilir.
• Motorun rotorunun , motorun iç yüzeyine sürtülmesine sebep olur

Rotora zarar vermekle kalmaz motorun yüzeyini de etkiler. Bu da genellikle rotorda oluşan arızanın en önemli sebebidir.

Rulman Kontrolünü Yaparken;

• Gürültü dinleme aletiyle rulmanın gürültüsü saptanır.
• Sıcaklık ölçüm tabancası enfraruj termometre ile sıcaklık saptanır.
• Titreşim ölçüm aleti ile, rulmanın titreşimi saptanır.

Servo Motorların Rulmanlarının Çıkartılması

Servo motor, rulmanlarının sökülme işlemi diğer elektrik motorları gibi yapılmaktadır. Farklı rulman sökme yöntemleri vardır.

• Çektirme ile rulmanı sökme,
• Hidrolik sistemler ile rulmanı sökme, (hidrolik basınçla)
• Rulmana ısı uygulayarak sökme.

DC Servo Motorlarda Stator, Sargıların Kontrolü, Sarımı

Servo motorlar DC motorlar gibi stator, rotor, fırça, kollektör ve gövdeden oluşur. Servo motor çalışma prensibi DA motor gibidir. Aralarındaki fark, geri besleme sisteminin var olmasıdır. Bunların statoru alan sargılı yada kalıcı mıknatıslı yapılabilir.

Alan sargısından yada rotordan motor kontrolü yapılır. Alan kontrollü DC servo motor, DA şönt motorlar gibidir. DC servo motorlar yabancı uyartımlı DA motorlar yada sabit mıknatıslı motorlardır. Sabit mıknatıslı da farklı sebeplerle (rotorun kutuplara sürtümesi gibi) sabit kutuplar hasar görür.

Alan sargılıda sargıların yanma olasılığı vardır. Sargı yanıkları görülebilir. Avometre ile sargı kontrolleri yapılır. Sargılar motor  gücüne bağlı olarak  sipir sayıları ve tel çapları değişebilir.

Rotorda ki sargılar, DC motorun rotor sargıları gibi yapılmaktadır. Fırça ve kollektörler DC motorun aynısıdır. En fazla kollektör ve fırçalar arıza yapan parçaladır. Devamlı bakım gerektirdiğinden servo motor fiyatları yüksektir. Bundan dolayı fazla kullanılmazlar.

Fırçasız DC Servo Motorlarda Stator, Sargıların Kontrolü, Sarımı

Fırçasız servo motorda DC motorda olan doğrultucu devreler bulunmaz. Rotor durumuna uygun akım akışını sağlayan ve besleme kaynağının kontrolünü yapan bir devre motor kontrol sistemi bulunmaktadır. Fırçasız DC servo motorlar, DC servo motorların bakımlarının ortadan kalkması amacıyla yapılmıştır.

Fırçasız DC servo motorların, fırça ve kollektörleri olmadığı için rotorları özel bir bileşimden yapılmış sabit mıknatıslıdır. Sargıları üç faz sarılır ve üç faz verilir. AC servo motorlara üç fazlı AC verilir.

Sargıları, senkron ve asenkron motor sargıları gibi  yapılmaktadır. Fırçasız servo motorlarda rotorunun nerede olduğu sensörler kullanılarak bulunur. Servo motorlarda şaftın nerede olduğu, doğru sargıya doğru zamanda ve doğru yönde enerji verilmesi yönünden bilinmelidir. İki tip sensör kullanarak şaftın nerede olduğu bilinir.

1. Foto sensörler
2. Alan etkili sensörler ( Hall effect sensors)

Kullanılan sensörler zaman içerisinde arızalanabilirler. Arızalanan sensörlerin tamirleri pek mümkün değildir, yenisi ile değişim yapılır.

AC Servo Motorda Stator, Sargıların Kontrolü, Sarımı

AC servo motorlar iki faz AC servo ve 3 faz AC servo motor olarak iki çeşittir. İki fazlı AC servo motorlar sincap kafesli asenkron motordur. Aralarındaki fark servo motorun rotoruna yüksek direnç özelliği kazandırılmasıdır. AC servo motorların rotorları sabit mıknatıslıdır.

İki fazlı AC motorun parçaları;

Fren, sincap kafesli rotor, kondansatör, düşürücü çarklar, faz sargısı (stator sargısı), takometre, söndürücü gibi parçalardan oluşur.

İki fazlı olan AC motorlar esasen iki fazlı sincap kafesli asenkron motordur. Birbirlerinden farkları servo motorun statorunun yüksek dirençli olmasıdır. AC servo motorun stator mıknatısları sabittir. İki fazlı AC servonun statorunda kontrol sargısı ve referans sargısı ve olmak üzere iki tane sargı bulunur.

Sargı eksenleri arasında 90° lik elektriksel açı vardır. Referans sargısına sabit AC, kontrol sargısına genliği ayarlanabilen AC kaynak bağlanır. Üç fazlı AC servo motorun statoru, daimi mıknatıslı senkron motorun statoru (endüktör) gibidir. 3 fazlı sargılar sarılarak sargılara 3 faz AC verilir.

Rotor durumu ile uyumlu olacak biçimde üç fazlı AC, statör sargılarına verilirse statorunda döner manyetik alan oluşur. Manyetik alan senkron hızda döner ve senkron hız formülü asenkron motorun senkron hız formülüyle aynıdır.

3 fazlı AC servo motorlar, senkron motor  ve 3 fazlı asenkron motor gibidir. Bu servo motorların sargılarının kontrolü ve sarılmaları, senkron ve asenkron motorla aynıdır. 3 fazlı AC servo motorda üçgen ve yıldız bağlantı yapılır. Yıldız yada üçgen bağlantı sargı içinde yapılır, klemens kutusuna (bağlantı kutusu) çıkartılmaz.