Yıldız-Üçgen Yol Verme
Yıldız-Üçgen Yol Verme: Yıldız üçgen motorlarda kalkış akımını düşürmek için yol verme yöntemini uygulamak en ekonomik sistemdir. Elektrik motorları ilk kalkınma anında kendi anma akımının ortalama 5 -7 katı akım çeker.
3 fazlı asenkron motora yıldız-üçgen yol verme için, gücü 5,5 kW’ tan büyük motorlar kalkınırken şebekeden yüksek akım çekerler. Bunu önlemek için 3 fazlı asenkron motora yıldız-üçgen yol verme yöntemi uygulanır. Böylece büyük güçlü motorların ilk kalkınma anında şebekeden akım çekmesi engellenir.
Direkt yol vermede elektrik motorunun ilk etapta çektiği akım, normal çektiği akıma göre 5 ila 7 kat daha fazladır. Koruma hatlarındaki malzemelerin çabuk yıpranmasına neden olur. (elektrik sigortası, kontaktör, termik röle, şalter, klemens, kablo). Bu yıpranmaları önlemek için yıldız üçgen yol verme yöntemi kullanılır.
Yıldız – Üçgen Yol Verme
Yıldız-üçgen Yol Verme Kalkış akımını düşürmede en ekonomik yöntemdir. Üç kontaktör ile bir zaman rölesinden meydana gelen kontaktör kombinasyonudur. Bu yöntemle yol verebilmek için motorun üçgen bağlı çalışma gerilimi şebeke gerilimine eşit olmalıdır.
Yıldız çalışmadan, üçgen çalışmaya geçiş zamanı çok kısa sürmelidir. Örneğin, ülkemizde şebeke gerilimi 380 volt olduğuna göre yıldız-üçgen yol verilecek motorun etiketinde Δ 380 Volt yazılı olmalıdır. Ya da Δ 380Volt /Y 660Volt yazılı olmalıdır. Volt elektrik motorlarında, 2 ve 4 kutuplularda 3 kW (dâhil), 6 kutuplularda 2.2 kW (dâhil) den daha büyük güçlü motorlar bu özelliktedir. Yani 380 V şebekede üçgen bağlı çalıştırılır.
Yıldız-üçgen yol vermenin amacı; motoru kalkış anında yıldız bağlı çalıştırmaktır. Kalkışını tamamlayan motoru 5 -10 saniye gibi bir zamanda normal bağlantısı olan üçgen bağlantıya geçirmektir. Yıldız-üçgen yol verirken, yol verilmesi gereken motorun, üç adet üçgen klemens köprüleri sökülür.
Motor kalkış anında motor, yıldız bağlı çalıştırıldığı için, motor sargılarına uygulanan gerilim U/√ 3 değerine düşer. Yine motorun şebekeden çektiği akımsa 1/3 değerine düşer.
Motorun sargılarına uygunalan gerilim azaldığından momenti küçülür. Yıldız-üçgen yol vermenin kusursuz olması için motorun yük momentinin, yıldız bağlamadaki motor momentinden büyük olmamalıdır. Fakat yıldız bağlamadaki sürenin uygun olması gerekir. Geçiş süresi önemlidir. Yıldız bağlı olan motor, anma devir sayısına ulaştığı zaman, üçgen bağlantıya geçme süresi kısa olmalıdır.
Böyle olursa yıldızdan üçgen bağlantıya geçerken üçgen kontaktörün kapama akımı küçük, yıldızdan üçgene geçiş darbesiz olmalıdır. Aksi taktirde, üçgen bağlantıya geçerken akımda kalıcı olmayan kontaktör kontaklarında yüksek kıvılcım görülür. Kontaktörün kontakları yüksek ısıdan birbirlerine yapışabilir. Motorun yıldız çalışmasında yük momenti büyük ise motor kalkınamaz. Bunun için motor yıldız üçgen çalıştırılarak yük momentinin daha kolay kalkınması sağlanır.
Yıldız Çalışma Süresinin Önemi
Yıldız olarak çalışan motorun (λ/Δ) yıldız-üçgen yol vermede, devir sayısı ortalama anma devir sayısına yaklaştığı anda, üçgen haline geçilmiş olur. Bu sırada iki önemli olay meydana gelir. İlk olarak; motorun yıldız çalışma süresi, ikinci ise üçgen bağlantıya geçiş süresidir. Motor boşta (yüksüz) çalışmaya başladığı anda devir sayısı sıfırdan başlayarak anma devir sayısına kadar artar. Anma devrine yaklaştığı zaman, devir sayısı yıldızdan üçgen bağlantıya geçer. Eğer devir sayısı yükselmeden üçgen bağlantıya geçilirse motor, şebekeden fazla akım çeker.
Bu sebeple motorun yıldız bağlantıda, normal devrine yaklaşması için belli bir zamanın geçmesi lazımdır. Geçen bu zaman motorun gücüne göre değişir ve bu süre maksimum 8-10 saniye kadardır. Motor, yıldız bağlıyken normal devrine ulaştığında üçgen bağlantıya geçmezse, normal çalışma momentinin 1/3’ü oranında bir moment ile çalışır. Eğer anma yükü ile yüklenirse, motor yük momentini karşılayamaz duruma gelir. Yıldız bağlantıdan üçgen bağlantıya geçiş süresi hızlı olmalıdır.
- Geçiş süresi uzarsa devir sayısında düşme olur.
- Üçgen bağlantıya geçerken darbe biçiminde hızlı akım artışı meydana gelir.
Bu gibi durumların oluşmaması için motorun yük momenti, yıldız bağlantıdaki kalkınma momentinden küçük olmalıdır. Yıldız bağlantıda üçgen bağlantıya geçiş süresinin az olmasına dikkat edilmelidir.
Motorların yıldız çalışma süresi;
- Üçgen bağlı motor yüksüz çalıştırılır.
- Çalıştığı ilk anda yüksek akım çekeceğinden, motor normal devrine ulaştığı zaman bu akım normal çalışma akımının düşmesini sağlar.
- Motorun çektiği yüksek akımdan normal çalışma akımına düşmesine kadar geçen süre motorun yıldız-üçgen yol vermedeki çalışma süresidir.
- Sürenin belirlenmesi bir kronometre veya ampermetre yardımı ile olur.
Yıldız Bağlantı
Stator sargıların giriş uçları olan U,V,W’ ye 3 faz (RST) gerilim uygulanır. Sargıların çıkış uçları olan Z, X, Y kısa devre edilirse bu bağlantıya yıldız bağlantı adı verilir. Yıldız bağlantı λ şeklinde gösterilir.
Yıldız bağlantı, sargıların Z, X, Y uçlarına şebeke gerilimi uygulanıp U, V, W uçları kısa devre edilerek de yapılabilir. Bu durum, motorun çalışmasında herhangi bir değişiklik oluşturmaz.
Yıldız bağlantı λ
Yıldız bağlantı sargılar arasında 120º faz farkı olduğundan hat gerilimi faz geriliminin √3 katıdır. Hat akımı ise faz akımına eşittir.
Yıldız bağlantı λ ve özellikleri
Sargı gerilimi 220 volt olarak yapılan 3 fazlı motorlar, 3 fazlı 380 volt şebekede yıldız bağlanır. Bu durum, motorların etiketlerinde Δ 220 volt /Y 380 volt veya yalnız Y 380 volt şeklinde yazılır.
Üçgen Bağlantı
Motor klemensi üzerindeki birinci fazın çıkış ucu ikinci fazın giriş ucu ile, ikinci fazın çıkış ucu üçüncü fazın giriş ucu ile, üçüncü fazın çıkış ucu birinci fazın giriş ucu ile bağlanırsa bu şekilde bağlantıya üçgen bağlantı denir.
Üçgen bağlantı Δ
Klemens bağlantı kutusu konusunda uçların karşılıklı gelmemelidir. Uçların karşılıklı gelmesi, yıldız bağlantı durumunda sorun çıkartmadığı halde üçgen bağlantı durumunda sakıncalıdır. Yukarıdaki şekilde olduğu gibi uç bağlantıları pirinç köprülerle yapılırken U-X, V-Y, W-Z uçları birleştirilirse sargı uçları kısa devre edilir. Birer uçları boş bırakıldığı için herhangi bir akım geçişi olmaz ve motor çalışmaz. Bu sebeple uçlar UVW, zxy sırası ile bağlanır ve pirinç köprülerle Uz, Vx, Wy uçları kısa devre edilir.
Üçgen bağlantının sembolü (Δ) şeklindedir. Bu bağlantıda hat akımı, faz akımının 3 katıdır. Üçgen bağlantıda hat gerilimi faz gerilimine eşittir. Aşağıdaki şekildeki gibi. Motor etiketinde (Δ) 380 V yazan motorlar üçgen bağlanır. Motor etiketinde 220/380 Volt yazması; bir faz sargısı yıldız çalıştığında 220 Volt, üçgen çalıştığın da ise 380 Volt uygulandığını anlatır.
Üçgen bağlantı Δ ve özellikleri
Not : Bir şebekede üçgen bağlı olarak çalışacak motor, aynı şebekede yıldız bağlı (Y) olarak çalıştırılabilir. Fakat bu durumda motorun gücü ve momenti düşer. Bundan dolayı asenkron motorların kalkış anında çektikleri fazla akımı azaltmak için yıldız-üçgen yol verme yöntemi uygulanır.
Dikkat: Şebekede yıldız bağlı çalıştırılması istenen motor, yanlışlıkla üçgen bağlı çalıştırılırsa sargılarına üç katı büyük gerilim uygulanmış olur. Gerilimdeki artış oranı kadar sargı akımı büyüyeceği için motor aşırı akım çeker ve kısa sürede ısının artması ile sargılar yanar. Bundan dolayı yıldız bağlı çalışması istenen motor, kesinlikle aynı şebekede üçgen bağlı çalıştırılamaz.
Yıldız – Üçgen Çalışmada Termik Sigorta Kontaktör Seçimi
Yıldız-üçgende yol verme, kontaktör ve termik önemli bir yer alır. Büyük seçilen kontaktör ekonomik değildir. Termik, uygun ayar akım değerinde olmazsa görev yapamaz. Yıldız – üçgen yol verme yönteminde kullanılan enerji kontaktörü ile üçgen kontaktöründen motorun faz akımı (I /√ 3 ) geçer. Yıldız bağlama kontaktöründen ise, motor akımının 1/3’ü kadar akım geçer.
Devrede kullanılacak kontaktörlerin seçimi yapılırken, sigorta seçimi yapıldığı gibi, motor anma akımının bir üst akım değeri alınmalıdır. Örneğin; motorun etiketinde I=18A yazarsa, kontaktör anma akımı (Ie) 22 A seçilmesi gerekir. Kontaktör anma akımının değeri daha büyükse (Örnek olarak 32A) seçildiğinde kontaklar, meydana gelen kıvılcımdan dolayı daha az yıpranır. Kontaktör daha uzun ömürlü olur. Termik ayarlanırken, motor akımının 1/√ 3 değerine ayarlanmalıdır yada termik maksimum 1.2 katı kadar bir ayar yapılmalıdır. Sigorta seçilirken, motor anma akımının üstündeki sigorta değeri seçilmelidir. Kullanılacak olan sigorta eğer otomatikse bu sigortanın gecikmeli G cinsi olmalıdır.
Otomatik Yıldız – Üçgen Çalışması
Şekilde otomatik yıldız-üçgen motor bağlantısı yol verme kumanda devresi verilmektedir. Yıldız – üçgen kumanda şemasında; devredeki (b2) butonuna bastığımız zaman C kontaktörü çalışmaya başlar. Kumanda devresinde b2 butonundaki parelel bağlı C kontaktörünün C kontağını mühürler. Aynı anda C1 (λ) kontaktörü ve (d) zaman rölesi devreye girer. Güç devresindeki motora şebeke gerilimi uygulanmış olur.
C1 (λ) kontaktörü enerjilenmiş olur ve kontakların pozisyonu değişir. Yıldız (λ) C1 kontaktörü motorun Z-X-Y uçlarını kısa devre ettiği için, motor ilk anda λ olarak çalışmaya başlar.
(λ çalışma süresi) ayarlanan süre sonucunda (d)zaman rölesi (λ) kontaktörüne seri olarak bağlı olan d kontağını açar. Ayrıca Δ kontaktörüne seri bağlı olan (d) kontağını da kapalı duruma getirir. Bu halde motor λ bağlantıdan ayrılır Δ bağlanır ve C2 kontaktörü C2 kontağını kilitler. Bu şekilde motor çalışmasını sürdürür.
Yıldız (λ) ve üçgen (Δ) kontaktör bobinlerine seri bağlı olan Δ ve λ kontakları elektriksel kilitlemeyi sağlar. d ve C1 kontaktörüne seri bağlı olan normalde kapalı C2 kontağı devreyi açarak üstündeki enerjiyi keser. Motor bu şekilde üçgen (Δ) çalışmaya devam eder. Motorun enerjisi (b1) butonuna basıldığı zaman enerji kesilir ve sistem durur.
Devrenin yeniden çalışması için b2 butonuna basılmalıdır.
Herhangi bir nedenle aşırı akım rölesinin e1 kontağı açıldığı zaman ve şebeke enerjisi kesildiği zaman motor durur.
NOT: Bir otomatik kumanda kuralı olarak, görevi biten devre elemanlarının devre dışı bırakıldığına dikkat ediniz.
Asenkron Motorlarda Kumanda Ve Güç Elemanları Sembolleri
380 V Faz Asenkron Motorlarda Direk Yol Vermede Ana Şartel, Kontaktör, Termik, Kablo Seçim Listesi
Not: Verilen değerler bilgi için verilmiştir. Alınan akım, verim vs değerler marka ve modellere göre değişir. Bundan dolayı kullanılacak veya alınan ekipmanların imalatçı değerleri esas alınması uygundur.
abdullah avan der ki
hocam yıdız üçgen motor baglatısında yanı guc devresınde faz sıralaması nasıl oluyo
admin der ki
Uçlar UVW, zxy sırası ile bağlanır ve pirinç köprülerle Uz, Vx, Wy uçları kısa devre edilir. Faz sıralaması; R, S , T olarak faz metre ile bulabilirsiniz.
cüneyt der ki
hocam, açıklamanızdan anladığım kadarıyla 5.5kW altındaki bir motoru mesela 4kW direkt üçgen yol verebiliriz. Yıldız üçgen bağlantıya gerek yok mudur? yoksa olsa yine de kontaktör için iyi midir?
admin der ki
4kW a direkt üçgen veya yıldız yol verebiliriz. Yıldız – üçgen bağlantıya gerek yoktur. Yıldız – üçgen bağlantı olsa kontaktör için değil motor için iyidir.
Şükrü der ki
hocam çok teşekkürelr. Elinize sağlık
Davut Özdağlar der ki
30 kw trifaze motor hava pompasına bağlı (Blover) yıldız üçgen çalışıyor sorunsuz.
Ben az hava istiyorum bu nedenle hep yıldızda kalıp yavaş dönmesini istiyorum.
Olabilirmi ?
Olabilirse 3000 devir/dakika kaça düşer.?
Pompalarda devir oranının küpü (3) ile orantılı güç değişimi vardır.
Örneğin 3000 devirden 1500 devire (yarıya) düştüğünde güç 8 kat azalır.
admin der ki
Frekans invertör ile motoru istediğiniz devire düşürebilirsiniz. Randıman konusunda mutlaka düşme olur. Sistemi bulunduğunuz yere göre ayarlayabilirsiniz.
Barış der ki
Yıldız bağlantıdaki motorun gücü üçgene göre azalır mı yoksa güç yıldız üçgende asla değişmez mi bu olayı açıklayabilir misiniz?
admin der ki
Küçük güçlü motorlarda çok fazla güç kaybı olmaz. Ancak büyük güçlü motorlarda moment de kayıp olmaması için motorlar yıldız – üçgen çalıştırılır.
Mp der ki
Asenkron motorlarda nötr yok değilmi
admin der ki
Evet
Enderdo der ki
Adamın dibisin. Süper anlatım olmuş. Teşekkürler
adil der ki
Bir sorum olacak .asenkron motor aldım etikette üçgen 380 yazıyor .ben bunu yıldız üçgenle yol vereceğim…ama motorun bağlantı klemensindeki uçlar köprülenmiş .yıldız üçgenle yol verebilmem için o köprüleri sökmem gereklimi.
adil der ki
4 kwlık ,üçgen 380 volt motora yıldız üçgenle yol vereceğiz.ama hangi değerlerde kontaktör termik vs..kullanacağımızı bilmiyoruz yardımcı olabilirmisiniz…
adil der ki
Hocam 220 volt dalgıç pompa start stop panosu yapacağız .şeması varsa gönderebilirmisiniz.
admin der ki
Şema var ama gönderme yapamıyorum.
admin der ki
P= u.i.cosq 4000= 220.i.cosq i= 4000/220.cosq = 14,5 amper. cosq tahmini olarak alındı. Kontak akımı 20-25 amper kontaktör seçebilirsiniz. Termik 12-18 amper seçilir.
admin der ki
Evet köprüler sökülecek
admin der ki
Yol verme anında ilk önce motor fazlar arası yıldız olarak 380 volt ile çalışır. Üçgende ise 220 volt olarak çalışmaya devam eder. Gerilim motor bağlantısına göre değişir.
Ahmet cann der ki
Hocam yıldız ucgen bağlanması zorunlu olan motorun etiketinde gerilim değeri ?
admin der ki
Yıldız – üçgen bağlanması gereken motorun uçları arasındaki gerilim değeri ne ise ona göre bağlanır. Yıldız 380 volt – Üçgen 220 volt. Bazı motorların etiketinde Yıldız 460 volt – Üçgen 380 volt yazılıdır. Daha özel motorlarda çalışma voltajları değişir ve motor çalışma etiketine göre özel trafolar kurulur.
İlyas der ki
Arkadaslar derinkuyu dalgic pompalarini nasil baglamaliyiz her yil arazide elektrikci beklemekten usandim. Cift kablolu dalgiclar. Bi tarif ederseniz cok buyuk sevaba girersiniz.
admin der ki
Elektrik bağlantı işini uzmanına yaptırınız. işi ehline veriniz.
adem der ki
hocam bizim mobilya atölyesinde 18.5 kw. toz emme motorumuz var bu önceki bağlantısında yıldız üçgen devreliydi kondakdörler sürekli aç kapa olduğundan kontak uclarında erken erime oluyodu bunu önlemek için devreye softstart uyguladık ama bu uygulamadan 2.5 ay sonra motor yandı acaba biyerde yanlışmı yapdık.
admin der ki
Softstarter cihazını kullanarak yol vermede, ek bir enerji kontaktörüne gereksinim yoktur. Direkt bağlantılı ve V3 bağlantılı yumuşak yol verme tipleri mevcuttur. Dolaylı yol vermede, kalkış süresi 0-20 saniye arasında ve kalkış gerilimi, motor anma geriliminin %40 ile % 100’ü arasında ayarlanabilir. Görmeden incelemeden ezbere yorum yapmak zor. Acaba akım ve geriliminin referans aralıkları fazlamı ayarlandı? Motorda mekaniksel zorlama varmı? İyice incelemek gerekir.
Kenan der ki
380 v. Kontaktör bobinine 220v. Bağlanılırmı.bağlanılırsa ne olur veya çalışırmı
admin der ki
380 volt yerine 220 volt bağlanırsa kontaktör bobini yeteri kadar enerjilenmediği için kontakları çekmez.
Gökhan demiy der ki
Bir sorum olacak 10 kWa kadar olan 380 motor lari Yildiz mi bağlanmamız gerekiyor üçgen mi
admin der ki
Standartlara göre 5,5 kw da kadar olan AC motorlar yıldız bağlanır. 5,5kw dan büyük olan AC motorlar yıldız-üçgen bağlanır.
Kutad Bilgiç Şen der ki
Şebekeye yıldız bağlanması gereken bir motor (380 V) üçgen olarak bağlanırsa faz sargısına üç kat gerilim uygulanmış olur cümlesi yanlış olabilir mi? Çünkü 380 V şebekeye yıldız bağlanan bir motorun bir faz sargısı üzerinde 220 V düşer. Siz bu motoru 380 V üçgen bağladığınızda bir faz sargısı üzerinde 380 V düşer. Dolayısıyla gerilim 1.73 kat artmış olur. 3 Katı gerilim nasıl oluşuyor?
Oğuzhan der ki
Etiketinde yıldız 220 v üçgen 380 v yazan gücü 2 kW olan motor yıldız mı bağlanır üçgen mi?
admin der ki
Etiketin fotografını çekip gönderebilirmisiniz?
admin der ki
Dikkatiniz için teşekkür ederim. 3 ün yanına “Kare Kök” koymayı pas geçmişiz. Tabi ki öyle olmaz.
Ýakup der ki
Salawmaliykim! Ben turkemenistanda yasiyorum ve bu soracagim soru bana gercekten lazim yardim edebilirseniz.
3 fazli elektrik motorum var ama onu 3 faz getiremedigim icin kondensator kullaniyorum. Benim sorunum onun baglantisi yildizmi ya ucgenmi onu bilmiyorum multimetreyle nasil test edebilirim. Motorun uzerinde hic bi turlu etiketi yok.
admin der ki
“Üç Fazlı Motorların Bir Fazlı Motor Olarak Çalıştırılması” başlıklı yazımızda konu bütün detayları ile anlatılmaktadır inceleyiniz.
admin der ki
https://www.elektrikrehberiniz.com/elektrik-motorlari/uc-fazli-motorla…k-calistirilmasi-111560/
Muhammed der ki
Hocam ben bu devreyi yaparken şu yaşandi starta bastim 5 saniye sonra ucgen baglantiya gecti ama motor durdu sonra hocam geldi ve 3. Kontaktorden 2 fazin yerini degistirdi ve ucgen baglantida motor calisti simdi hoca bana soruyor neden 2 fazin yerini degistirince calisti,lutfen yardim edin hocam
admin der ki
Üçgen baglantıdaki uçlar tam bağlanmamış yani Uz, Vx, Wy olmalıdır. hoca x ile y nin yeri ters bağlandığından onların yerini değiştirmiş.
çetin der ki
merhaba 75 kw motor sürücüsü için bağlantı şekli 6 kablodan 2 kahverengi 2 gri 2 siyah pompa uçları
bağlantı şekli
kahverengi gri
gri siyah
siyah kahverengi şeklinde bağlantı da bi terslik varmı acaba ?
admin der ki
Evet doğru
Ramazan der ki
Hocam merhaba 6 fazlı bağlantıda yıldız üçgen yapılınca aradaki koptulerı sokecezmı yanı metallerı cıkarakmıyız teşekürlwr
admin der ki
Motor üstünde bulunan Yıldız veya üçgen köprü bağlantıları yıldız-üçgen yol vermede bağlantılar mutlaka sökülmelidir.
Mehmet der ki
Merhaba, kıymetli bilgilendirmeleriniz için teşekkür ediyorum.
3 fazlı 4 kw motorun etiketinde üçgen 230/ yıldız 400 volt ibaresi var. Bu motor 110 volt faz-nötr arası gerilim olan 3 fazlı gerilim kaynağına üçgen olarak bağlandığı zaman sağlıklı çalışır mı?
admin der ki
3 fazlı gerilim kaynağına üçgen olarak bağlandığı zaman motor yanar. Sargıların sipir sayıları ve tel çapı etikete göre sarılmıştır.
Fehmi der ki
55 kW motor, hiç kullanılmamış, start yaptığımda motor çalışıyor ama üçgene geçer geçmez stop ediyor sorun ne olabilir
admin der ki
Zaman rölesinin kontak ucu üçgen kontaktörün rölesinden bağlantı uçlarını kontrol ediniz . Bağlantılarınızı tekrar gözden geçiriniz.