Reosta Nedir? Ne İşe Yarar ? Yapısı Nasıl Çalışır? Çeşitleri

Reosta nedir: Bir iletkenin direncini değiştirmek için kullanılan alete reosta denir. Reosta ayarlanabilir veya değişken dirençlidir. Kısa devre prensibi geçerlidir. Akım devamlı suretle en az dirençli  yolu tercih ettiği için, akım ayarlanan yolu kullanarak direnç azaltılıp akım şiddeti arttırılmıştır. Bir akımın akışını kesintiye uğratmadan bir devrenin elektrik direncini kontrol etmek için kullanılır.

Reosta, İngiliz Sir Charles tarafından iki Yunanca kelimenin “rheos” ve “statis” kullanılarak ” Rheostat ” adını almıştır. (mevcut kontrol cihazı anlamına gelir)

Reosta Yapısı

Reostanın yapısı, bir potansiyometrenin yapısı ile aynıdır. Reostanın ikisi sabit ve biri hareketli olmak üzere üç terminali vardır. Ayrıca, bu hareketli terminal dirençli bir yol üzerinde kayar.

Bu direnç yolu;

karbon bileşimi, tel sargılı, iletken plastik direnç ve seramik direnç gibi malzeme olabilir. Dirençli malzeme türünün seçimi tamamen uygulama türüne bağlıdır. Bununla birlikte, uygulamaların çoğunda bu reostalar önemli miktarda akım taşıma eğilimindedir. Bu nedenle bu durumlarda tel sargılı direnç yolu seçilir. Ayrıca direnç yolu, döner veya doğrusal olabilir.

Reosta Nasıl Çalışır?

Reostanın 3 terminali bulunur. Reosta yapımı genellikle bobinin yüzeyi boyunca yapılır. Kayan bir silecek olan bir toroid bobin oluşturmak üzere sarılan dirençli telden meydana gelir. Çoğunlukla bir seramik çekirdek ile tasarlanmıştır. Reostalar yüksek voltaj ve akım gerektiren uygulamalarda kullanılır.

Değeri değiştirilebilen bu dirençlerin 3 bağlantı terminali vardır. 1 ve 3 numaralı terminaller arasındaki direnç sahiptir. 2 numaralı terminale bağlı kayıcı kontak dışarıdan hareket ettirilir. 1 ve 3 arasındaki direnç elemanına yaptığı temas noktası değiştirilir. 1 ve 2 numaralı terminaller arasındaki direnç azalırken, 2 ve 3 numaralı terminaller arasındaki direnç çoğalır.

Şekilde görülen reostanın 1-2 ve 2-3 arası direnci hareketli kol ile ayarlanır. 1-2 direnci az, 2-3 direnci çoktur. Hareket kolu eğer 1 numaralı terminale doğru hareket ettirilirse 1-2 arası direnç azalır, 2-3 arası direnç çoğalır. Hareket kolu 3 numaralı terminale doğru hareket ettirilirse bunun tersi olur. Reosta ve potansiyometreler devrelerde akımı sınırlamak veya gerilim bölmek için kullanılır.

Reosta Bağlantısı

Şekilde bağlantı şeması incelediği zaman 1-3 numaralı sabit terminallerin kaynağa bağlandığı görülmektedir. Böylece kaynak gerilimi 1-3 numaralı terminaller arasında düşer. 2-3 numaralı terminallerden çıkış alınmıştır.

2 numaralı hareketli terminal 1 numaralı terminale götürülür. 2-3 numaralı çıkış terminalleri arasındaki gerilim 100 volta doğru gider. 2 numaralı hareketli terminal 3 numaralı terminale götürülür. 2-3 numaralı çıkış terminalleri arasındaki gerilim “0” volta doğru gider. Bu durumda çıkış gerilimi 0-100 volt arasında istenen değerde ayarlanması mümkündür.

Yukarıdaki şekil incelendiği zaman ayarlı direncin, R devre direncine seri bağlandığı görülmektedir. 2 numaralı hareketli kol 1 numaralı terminale doğru hareket ettirilir. Devrenin toplam direnci azalır, Ohm Kanunu’na göre devre akımı çoğalır.

Devre akımı çoğalınca R direnci üzerinde düşen gerilim de çoğalacaktır. 2 numaralı hareketli kol 3 numaralı terminale doğru hareket ettirildiğinde devrenin toplam direnci artar, Ohm Kanunu’na göre devre akımı azalır. Reostalı devre akımı azalınca R direnci üzerinde düşen gerilim de azalır.

Reosta Çeşitleri

Reostalar krom-nikel direnç telinden imal edilir. Reostaların karbon tipi ve telli tipleri bulunur. Ayrıca elle çevrilen veya elektronik olarak ayarlanabilen reosta çeşitleri de vardır. Sürekli direnç değişimi yapan reostalar da vardır. Reosta değişken dirençler akımın şiddetini istenilen değere ayarlamayı sağlar. Reosta içerisindeki direnç telinin uzunluğu ve kalınlığı kullanım alanına göre değişkendir.

• Döner reostalar
• Lineer (doğrusal) reostalar
• Ön Ayarlı Reosta

Döner Reostalar

Dairesel reosta olarak da tanımlanır. Bir döner reostatın döner dirençli bir yolu vardır. Döner reostadaki dirençli eleman dairesel veya açılıdır. Bu tür reostalarda, kadran döner şekilde hareket eder. Bunlar çoğunlukla güç uygulamalarında kullanılır.

Bu reostaların üzerine silicinin monte edildiği bir şaft vardır. Silecek, bir dairenin ¾’ü üzerinde dönebilen bir döner reostadır. Döner reostalar boyutlarının küçük olması sebebi ile lineer reostalara göre daha fazla kullanılır.

Lineer Reostalar (Doğrusal Reosta)

Doğrusal reosta ve silindirik reosta olarak da tanımlanır. Bu reostaların doğrusal bir direnç yolu vardır. Kayar terminal bu yol üzerinde kayar. Diğer terminal kaydırıcıya bağlıdır.

Bu tip reostalarda da kadran doğrusal bir şekilde hareket eder. Doğrusal reostalar araştırma ve geliştirme laboratuvarlarında kullanılırlar. Çoğunlukla doğrusal silindir şekilli bir malzeme boyunca tel sargılı direnç yolu kullanılır.

Ön Ayarlı Reosta

Reostalar bir baskılı devre kartında kullanılır. Aynı zamanda, kesiciler veya önceden ayarlanmış reostalar olarak kullanılırlar. Düzelticiler, çoğunlukla kalibrasyon devrelerinde kullanılan küçük bir reostadadır. iki terminalli reosta olarak üç terminal potansiyometre düzeltici kullanılır. Buna rağmen, iki terminal düzeltici vardır.

Reostanın Kullanım Alanları

Reostalar için günümüzde en yaygın kullanılan yöntemler hafif dimmerler ve motor hızı kontrolleridir.

• Reosta (rheostat) elektrikli sobanın ayar düğmelerinde kullanılır. Bir sobanın (elektrikli) ısısını düşürmek için reostalı anahtar düğmesi çevrilerek azaltılıp reostanın kabloları (veya telleri) uzar. Direnç artarak elektrik enerjisi yavaş yavaş gelir. Fakat ısısı yükseltildiğinde reostanın kabloları kısalır. Direnç azalır ve elektrik enerjisi hızlı bir şekilde sobaya ulaşır ve sobanın ısısı artar.
• Reostalar laboratuvarlarda etalon direnç olarak, yani direnç değerlerinin ayarlanmak için,
• Elektrik süpürgelerinde emiş gücünü azaltıp veya çoğaltmak için,
• Köprü metodunda direnç ölçmek için,
• Elektrikli radyatörlerde, radyatörün ısısını azaltıp veya çoğaltmak için,
• Değişken direnç gerektiren devre deneylerini yapmak için,
• Diyot ve transistör karakteristik eğrileri çıkarılırken giriş, çıkış gerilim ve akımlarının değiştirilmesinde. Bununla birlikte benzeri değişken direnç gerektiren pek çok işlem için,
• Çamaşır makineleri, bulaşık makineleri için,
• Cep telefonları, bilgisayar ve tabletlerde ekranın ışık gücünü kısıp veya artırmak için,
• Reosta ile ampulün parlaklığını artırıp azaltmak için,
• Televizyon, radyo ve müzik setlerinde kullanılan reosto,  ses seviyesini kısmak veya açmak için vb. elektronik eşyalarda kullanılır.
• Ark lambaları, pompalar, vantilatörler ve üfleyiciler. Ayrıca solunum cihazları, dişçilik ve tıbbi cihazlar, trenlerde de kullanılırlar.

Reosta Seçimi?

Bir reosta seçimi yapılırken akım, genellikle güç (watt), voltaj değerinden daha önemli bir faktördür. Doğru akım motorunun (DC motor) hız kontrollünde kullanılacak bir reosta, motor kontrolü için önemlidir. Reosta ile sadece birkaç çeşit alternatif akım motoru kontrol edilebilir. Bundan dolayı AC motor hız kontrolü gerektiğinde doğru tipteki motor seçilmelidir.

Reosta Devreye Nasıl Bağlanır?

Reosta’nın polaritesi yoktur. Voltaj veya akımı azaltmak için devreye seri olarak bağlanır.

Reosta Fiyatları

Üretici firmalar tarafından imal edilen birçok reosta modeli vardır. Reosta yapımı sırasında kullanılan malzemelerin maliyeti, kalitesi ve cinsine göre fiyatları değişmektedir.