Hidrolik Devre Elemanları

Hidrolik devre elemanları: Hidrolik sistemler, akışkanlar aracılığı ile hareket eder. Kuvvet iletimi yapar. Kontrol sistemlerinin kullanılmasını sağlayan sistemler olarak tanımlanır. Hidrolik, endüstriyel sektörlerde, akışkanların mekanik yönlerini araştırmaktadır. Sistem elemanları, elektromekanik sistemlerde, kumanda ve kontrol işlemlerini gerçekleştirir.

Akışkanlar 

Hidrolik sistem elemanları içerisinde dolaşan hidrolik akışkanlar, gücün iletilmesini sağlamaktadır. Aynı zamanda hidrolik devre elemanlarının yağlanmasını ve soğutulmasını sağlar. Hidrolik sistemlerde suyun kullanılmasında kaynama veya donma durumuna göre yağlama işlemleri yapılmalıdır.

Madenî yağlar, en çok kullanılan akışkan yağlardır. İçerisine katkı maddeleri ilave edilerek kullanım süresi ve dayanıklığı artırılır. Hidrolik sistemlerde yağ büyük bir önem teşkil eder. Sisteme ve çalışma şartlarına uygun hidrolik yağ seçimi yapılmalıdır.

Hidrolik akışkanlar olarak kullanılan yağların özellikleri şunlardır.

Viskozite

Akışkanların akıcılık özelliklerini anlatır. Yağların akmaya karşı gösterdiği zorluktur. Kalın yağlarda akmaya karşı direnç fazla, ince yağlarda akmaya karşı direnç azdır. Kalın yağların viskozitesi yüksek, ince yağların viskozitesi küçüktür.

Oksidasyon

Hidrolik yağın bileşimindeki hidrokarbonları havanın oksijeni ile kimyasal reaksiyona girer. Böylece çamur veya sakız şeklinde tortular oluşur. Buna oksidasyon denir. Oluşan çamurlar, metal yüzeylerde korozyona sebep olur.

Yağlama Yeteneği

Uygun seçilen yağlar, metal yüzeylerde bir film tabakası oluşturur. Böylece çalışan elemanların hareketleri kolaylaştırır ve sürtünme direncinin azalmasını sağlar.

Köpüklenme

Yüksek basınçtaki akışkan sistem içinde yüksek hızda hareket eder. Hava molekülleri ile yağ moleküllerinin çarpışması ile oluşan şoklar, köpüklenmeye neden olur. Bunun oluşmaması  için boru hattında sızdırmazlık sağlanmalıdır. Hidrolik yağ üreticileri, önlem olarak yağın içine köpüklenmeyi önleyici katkı maddeleri ekler.

Akma Noktası

Yağın akıcılığını kaybedip katılaşmaya başladığı sıcaklığa denir.

Alevlenme Noktası

Standart yağlarda alevlenme sıcaklığı 180ºC ile 210ºC arasındadır. Hidrolik sistemlerde 50 ºC’nin üzerine çıkılmadığı için herhangi bir sorun çıkmaz.

Polimerleşme

Birden fazla aynı cins yağ moleküllerinin artık vermeden birleşmesi ve yeni bir molekül oluşturmasıdır. Hidrolik yağın özelliklerini değiştireceği için istenmeyen bir durumdur.

Tank 

Hidrolik akışkanı depolayan, çalışma koşullarına uygun şekilde hazırlayan devre elemanlarına depo (tank) denir. Hidrolik sistem elemanlarında kullanılan akışkanlar, belirli ısıya ulaştığında, tanka gönderilir ve burada soğuması sağlanır. Soğuyan akışkanlar tekrardan emilerek sistem içerisinde kullanılması sağlanır.

Tanka gelen akışkanın dinlenmeden emilmesini önlemek için dinlendirme levhası konulmalıdır. Tanklarda soğumanın hızlandırılabilmesi için alt tarafı hava akımı oluşabilmesi için özel olarak dizayn edilmektedir. Tüm sistem elemanlarının görevleri ayrıdır ve sistemin verimli çalışabilmesi için farklı özelliklere sahiptir.

Hidrolik Sistem Elemanları Nelerdir?

Endüstriyel alanlarda kullanılan, tüm sistemlerde, hidrolik ya da pnömatik sistemler kullanılmaktadır.

• Hidrolik motorlar, valfler, akümülatörler, borular,
• Hidrolik hortumlar,
• Bağlantı elemanları,

Bu elemanların her birisinin görevi ve önemi farklıdır. Hidrolik akışkanlıklar, hidrolik devre elemanlarının soğutulmasını ve yağlanmasını sağlamaktadır. Hidrolik sistem elemanlarında kullanılan akışkanlar en çok madeni yağlardır. Yağlar içerisine katkı maddeleri katılarak, kullanım süresi ve dayanıklılığı artabilmektedir.

Boru

Hidrolik boru ve hortum donanımları: Bu elemanlar, hidrolik sistemlerde akışkanı tanktan alıcılara taşır. sonra ve alıcıdan tekrar tanka taşıyan elemanlardır. Hidrolik hortum, hareketli makinelerde hatların birbirine bağlanması için kullanılır. Esneme kabiliyetleri yüksektir. Hidrolik boru imalatı; dikişsiz, yüksek basınca dayanıklı çelikten imal edilir.

Hidrolik Pompa

Tankta bulunan akışkanı, ayarlanan basınç ve debide sisteme gönderen devre elemanı pompadır. Hidrolik pompalar, mekanik enerjiyi hidrolik enerjiye dönüştürür. Pompa, dönme hareketini elektrik motorundan alır. Hidrolik pompalar basınç meydana getirmez. Akışkan sistemde bir engelle karşılaştığı zaman basınç meydana gelir. Hidrolik pompa seçimi yapılırken, sisteme uygun debiyi ve basıncı üretebilecek büyüklükte seçim yapılmalıdır.

Hidrolik pompaların katoloğunda belirtilen akışkan ve filtre kullanılmalıdır. Pompa çalıştırılırken elektrik motorunun dönüş yönüyle pompa milinin dönüş yönü birbirine uygun olmalıdır. Pompanın içindeki koruyucu yağlar temizlenmelidir. Pompa ilk harekete geçerken basınç borusunun havası alınmalı, emiş borusu hidrolik yağ ile doldurulmalıdır. Ayrıca yağ seviyesinin kontrolü sık sık yapılmalıdır.

Hidrolik Pompa Çeşitleri;

A) Dişli pompalar             

• Dıştan dişli
• İçten dişli
• Pistonlu el pompaları

B) Paletli pompalar

C) Pistonlu pompalar

• Eksenel pistonlu
• Eğik gövdeli
• Eğik plakalı
• Radyal pistonlu
• İçten eksantrik dişli

Fiyatlar, hidrolik pompa çeşitleri ve özelliklerine göre belirlenmektedir.

Motor

Hidrolik motor nedir? Basınçlı akışkanın hidrolik enerjisini dairesel harekete dönüştürmek amacı için kullanılır. Bu elemanlara hidrolik motorlar denir. Hidrolik motorlar ile yüksek basınçtaki akışkanları kullanarak büyük döndürme momentleri elde edilir. Küçük bir hacim ile büyük momentleri elde etmek yani üretmek mümkündür.

Güçlü dairesel hareketin gerektiği iş makinelerinde, takım tezgâhlarında vb. yerlerde kullanılır. Kademesiz hız ayarı yapılabilir. Hidrolik motorlar ile hareket devam ederken hız artırılıp azaltılır, dönüş yönü değiştirilebilir.

Motor Çeşitleri (Hidromotor)

A) Dişli motor

• Dıştan dişli motor
• İçten dişli motor
• Dişli halkalı motor

B) Paletli motor

C) Pistonlu motor

• Radyal pistonlu motor
• Dişli halkalı motor
• Eksenel pistonlu motor

Hidrolik motor seçimi yapılırken motor imalatçılarının hazırladıkları işlevsel diyagramlardan yararlanılır. Hidrolik motor fiyatları; özelliklerine ve çeşitlerine göre değişmektedir.

Silindir

Hidrolik enerjiyi mekanik enerjiye çeviren devre elemanına hidrolik silindir denir. Hidrolik silindir  çeşitleri iki gruba ayrılır:

Tek etkili silindir

Basınçlı akışkan silindirin tek yönünden girer ve pistonun tek bir yüzeyine etki eder. Bu tip silindirlere tek etkili hidrolik silindir denir. Tek etkili silindirlerin dönüşü, yaylı ve yaysız olabilir.

Çift etkili silindir:

Basınçlı akışkan silindirin iki ayrı yerinden girer. Pistonun iki yüzeyine etki ederek ileri geri hareketleri akışkan gücüyle üretir. Bu silindirlere, çift etkili hidrolik silindir denir.

Hidrolik silindir imalatları ölçüye özel olarak yapılmaktadır. Hidrolik silindir fiyatları da buna göre belirlenmektedir.

Valfler

Hidrolik akışkanın akış yönünü tespit eden, akışkanın basıncını ve debisini istenilen sınırlar içinde tutan devre elemanı valflerdir. Hidrolik valfler ile aşağıdaki harfler ve konumlar kullanılır:

P: Pompadan gelen akışkanın bağlandığı yer

R, S, T: Depoya dönüş hattının bağlandığı yer

A, B, C: Silindir veya motora giden boruların bağlandığı yer

L: Sızıntı hattının bağlandığı yer.

X, Y, Z: Akışkanın uyarı sinyali olarak kullanıldığı pilot hattı.

Valfe dışarıdan bir etki olmadan akışkanın önü P açık ve akışkan valfden geçerek bir elemana gidiyorsa normalde açık valf denir. Eğer P kapalı ve akışkan valfden geçemiyorsa kapalı valf denir

Hidrolik Valf Sembolleri;

Yön Kontrol Valfleri

Hidrolik sistemde akışkanın istenilen yöne gitmesini sağlayan valflerdir. Hidrolik yön kontrol valflerin kumandası elektriksel, mekanik, basınçla ve insan gücüyle kullanılabilir.

Yönlendirme valfleri, konumlarının sayısına göre aşağıdaki gibi ifade edilir:

• 2/2 yönlendirme valfi
• 3/2 yönlendirme valfi
• 4/2 yönlendirme valfi
• 4/3 yönlendirme valfi
• 5/2 yönlendirme valfi

Basınç Kontrol Valfi

Hidrolik sistem elemanlarının basıncını kontrol ederek ayarlamak amacı ile kullanılan valflerdir. Basınç  kontrol valfi kullanıldığı alanlara göre;

Valf Çeşitleri

Basınç Emniyet Valfi: Hidrolik sistemi ani basınç yükselmelerine karşı koruyan devre elemanı basınç emniyet valfi denir. Normalde kapalı olan valf, basınç yükselmesi halinde açılarak fazla akışkanı depoya göndererek basıncı normal seviyesine düşürür.

Basınç Düşürme Valfi: Hidrolik sistemler de farklı basınçla çalıştırılması istenen birden fazla silindir ve motorların kullanılabilir. Bu durumda basınç düşürme valfi düşük basınçla çalışacak devre elemanının girişine bağlanır. Valf normalde açık konumdadır, basınç yükselince kapanır. Basınçtaki düşme oranı, üstteki vida ile ayarlanır.

Basınç Sıralama Valfi: Hidrolik sistemler de birden fazla silindir veya hidrolik eleman devreye girecek ve farklı basınçta çalışacak ise normalde kapalı konumda olan valf istenen basınç değerine ulaşınca açılır. Hidrolik akışkan diğer alıcılara ulaşır.

Akış Kontrol Valfleri: Hidrolik sistemler de kullanılan silindirin hız ve motorun devir sayısını ayarlamak için kullanılır. Bu valflere akış kontrol valfleri denir.

Açma-Kapama Valfleri: Hidrolik akışkanın bir yönde akmasını engeller. Diğer yönde akmasını sağlar. Bu valfler açma-kapama valfleridir.

 

 

 

BENZER YAZILAR

Hidrolik Filtre Nedir?