Kompanzasyon Nedir? Ne İşe Yarar?

Kompanzasyon nedir: İdealde voltaj ile akım arasında faz farkı olmaz. Endüktif veya kapasitif yüklerin oluşturduğu etki sonucunda, akım sinyalinin, voltaj sinyaline göre max. ±90° lik fazı kayar. Endüktif ve kapasitif etki sonucu oluşan voltaj ve akım arasındaki faz kaymasını sıfıra yakın tutma işlemine kompanzasyon denir.

Kompanzasyon Ne İşe Yarar?

Elektrik açısından ve enerji konusunda verimin artması için kompozisyon çok önemlidir. Aynı zamanda şebekenin reaktif güçten etkilenmemesi için depolama görevi yapar. Bundan dolayı indüktif sistemin giriş kısmına bir kompanzasyon kondansatör bağlanır. Böylece reaktif güç şebekeye verilmeden kondansatörde depolanır. Yapılan birçok farklı teknik yöntemle, enerji daha verimli şekilde iletim imkanı sağlayacaktır.

Kompanzasyon Nasıl Yapılır?

Elektrik şebekelerinin abone güçlerinde devamlı bir artış gözlemlenmektedir. Bu sebeple reaktif yükler zamanla artış gösterir. Bundan dolayı şebekenin de güç katsayısı düşer.  Bu durumu önlemek için kompanzasyon yapılır. Detaylı bilgi için kompanzasyon nasıl yapılır konumuzu tıklayınız.

Kompazasyonun Faydaları Nelerdir?

Güç katsayısının düzeltilmesi  elektrik  enerjisini üreten ve tüketenler bakımından faydalıdır.

Kompanzasyonun Sisteme Faydaları:

Kompanzasyon sonucu gereğinden fazla reaktif güç sistemde taşınmayacaktır. Buna bağlı olarak;

• Şebekedeki güç kayıpları azalır.
• Hattan daha fazla aktif enerji iletilir. Bu durumda üretim, iletim ve dağıtım sistemlerinin kapasitesi artar. Buna bağlı olarak verim yükselir.
• Gerilim düşümü sebebiyle sınırlı gücün taşındığı hatlarda enerji taşıma kapasitesi artar.
• Isı kayıpları azalır.

Elektrik Üreticisi Yönünden Faydaları:

• İletkenler daha az akım taşıyacağından ince kesitte seçilir.
• Aynı iletim hattından daha fazla aktif enerji iletileceğinden üretim, iletim ve dağıtım tesislerinde kapasite – verim yükselir.
• Enerjinin üretim ve satış maliyeti azalır.
• Alternatör ve trafoların gücü daha küçük tutulur.
• Dağıtım hatlarında kayıplar ve gerilim düşümü azalır.

Elektrik Tüketici Yönünden Faydaları:

• İletkenler daha ince kesitte seçilir.
• Besleme transformatörü, kumanda, kontrol ve koruma elemanları daha küçük değerlerde seçilir.
• Besleme transformatörünün ve tesisin kapasitesi ile verimi yükselir.
• Kayıplar ve gerilim düşümü azalır.
• Şebekeden daha az reaktif enerji çekilir.
• Harcanan enerji azalacağından enerji ücreti de azalır.

İşletmelerde kullanılan cihazların devamlı olarak reaktif enerjiye ihtiyaçları vardır. Her tüketicinin kendisine ait kompanzasyonu bulunur. Bundan dolayı kompanzasyon çeşitleri vardır.

Kompanzasyon Neden Yapılır?

Kompanzasyon yapılmaz ise şebekelerde kayıplar oluşur. İletim hatları ve kablolar çok daha fazla akım çeker. Bundan dolayı büyük gerilim düşümleri oluşur. Enerji taşıma kapasitesi düşer.

Tesis ve işletmelerde reaktif güç harcaması fazlaysa güç katsayısı (Cos φ) düşer. Tesis nominal kapasitesinin altında çalışır; gerilim düşümü ve kayıplar artar.

Düşük (cosθ) değeri yani reaktif güç değerinin aktif güç değerinden yüksek olmasının nedenleri;

• Trafoların ısınması.
• İşletme ömürlerinin azalması.
• Trafo ve jeneratörlerin tam yüklenmesi, yeni yüklerin ilave edilmemesi.
• Gerilimin düşmesi.
• Kablolarda ısınma
• Reaktif ceza

Reaktif enerjinin kompanze edilmesi, şebeke taşıma kapasitesini arttırır. Enerji israfını önlemesinden dolayı ülke ekonomisi için kompanzasyon çok önemlidir. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun kararına göre kompanzasyon zorunlu tutulmuştur.

Kompanzasyon Yapılmazsa Ne Olur?

Kompanzasyon yapılmazsa işletmede kullanılmayan fazladan bir yük oluşur. Bundan dolayı dağıtım ve üretim sistemindeki trafolar ısınır ve tam yüklenemez. Aynı şekilde fazla yük sebebiyle kablolar ısınır ve gerilim düşmesine de sebep olur. Aşırı yüklenmelerin ve gerilim düşmelerinin önlenmesi gerekir. Bunun için, reaktif yükleri kompanze etmek zorunludur. Aksi taktirde en önemli konu da cezaya girme durumudur.

Elektrik piyasası müşteri hizmetleri yönetmeliğine göre;

• Kurulu güç 50 KVA’dan altında ise endüktif %33’ü aşarsa kapasitif %20’yi aşarsa,
• Kurulu güç 50 KVA’dan fazla ise endüktif %20’yi aşarsa kapasitif %15’i aşarsa,

cezaya girer ve cezalı fatura ödenir.

Kurulu gücü 9 kW ve üzerinde olan elektrik tüketicileri, kompanzasyon panosu kurmalıdır. 9 KW altı güçlerde gerek yoktur. Ayrıca reaktif güç değerlerini belirlenen sınırlar içinde tutmakla yükümlüdür. Aksi taktirde elektrik faturalarına reaktif ceza bedeli eklenir.

Kompanzasyon ve Reaktif Ceza

İdeal şebekelerde; güç katsayısının 1 olması yani Reaktif Güç ile Aktif Gücün eşit miktarda olması istenir. Gerçekte böyle olmaz. Elektrik şebekelerinde reaktif güç ile aktif güç arasındaki denge sağlanmalıdır. Bunun için kompanzasyon işlemi yapılmalıdır.

Sistemden, belirlenen endüktif reaktif güç düzeyinin üzerinde güç çekilirse ceza uygulanır. Ya da sisteme belirli düzeyin üzerinde kapasitif reaktif güç verilirse ceza uygulanır. cezaya reaktif ceza denir. Ceza kapsamına giren güç miktarı sizin kurulu gücünüze göre değişkenlik gösterecektir. Reaktif gücün engellenmesi için kompanzasyon panoları kullanılır. Kompanzasyon panoları içerisinde bulunan kondansatörler, belirli kademelerde devreye girer veya çıkar.

Kompanzasyon Çeşitleri 

Verimli bir enerji elde etmek için birçok farklı kompanzasyon çeşidi vardır. Bu durum amaca ve özelliklere bağlı olarak kullanılır ve değişkenlik gösterir.

• Bireysel kompanzasyon,
• Grup kompanzasyon,
• Merkezi kompanzasyon

Bu kompanzasyon sistemlerinin avantaj ve dezavantajları vardır. Detaylar kompanzasyon çeşitleri sayfamızdadır.

 

 

BENZER KONULAR

Kompanzasyon Hesabı

Kompanzasyon Nasıl Yapılır?

Tristörlü Kompanzasyon