Pusula Çeşitleri Nelerdir?
Pusula çeşitleri: Doğada kullanılan ve çalışma prensibine göre modern şekilde dizayn edilmiş pusula çeşitleri;
- Standart plaka
- Aynalı pusula
- Askeri ve kutu (prismatik) pusula
Askeri tip pusulalar daha çok hassas ölçümlerin yapılabilmesi için tasarlanmıştır. Hassas ölçüm yapılması zor olduğundan bu tip pusulaların kullanımları da oldukça zordur. Ataç pusulalar, döner kapsülün altına yerleştirilmiş ataç yardımıyla haritalara takılabilirler.
Mıknatıs ile çalışan pusulalarda sapmalar oluşabilir. Bunlar iki gruba ayrılır;
- Yapay sapma (deviasyon)
- Doğal sapma (varyasyon)
Standart Plaka Pusula (Silva)
Orienteering sporunun doğduğu ülke, İsveç merkezli “Silva” markasıyla özdeşleşmiş pusula türlerinden biridir. Daha çok harita üzerinde kullanılmak için yapılmıştır. Harita üzerinde şeffaf yapısı, düz ve geniş tabanıyla yön bulmada kolaylıklar sağlar.
Bu pusulalarda kullanılan oynar kapsül harita kullanımında ve orienteeringde bazı kolaylık sağlamaktadır. Kapsülün ayarlanması zaman kaybına sebep olmaktadır. Manyetik sapmanın düzeltilmesinde oynar kapsül diğer pusulalara göre avantaj sağlamaktadır. Standart pusulaların kullanım alanı yaygındır.
Aynalı Pusula
Aynalı pusulanın özellikleri genellikle plaka pusulasının gibidir. Harita üzerinde yada arazide kullanılır. Şeffaf ve düz olan tabanıyla harita üzerinde kullanımı kolaydır. Kerteriz alırken, aynı zamanda dereceyi görebilmeyi sağlayan aynası vardır. Ayrıca hedef almayı kolaylaştıran aynadaki çentiği ile her iki alanda da başarılı bir pusuladır. Aynalı pusulaların kullanım alanı yaygındır.

Kutu ve Askeri Pusula
İsviçre ordusunda da kullanılan dayanıklı ve yaralı model İsviçreli “Recta” markası ile bütünleşmiştir. Metal bir gövde içinde bulunan pusuladan meydana gelir. Metal gövde boyunca uzanan hedef çizgisi ile arazide hedef almayı kolaylaştırır. Çoğu modelinde ayarlanabilir sapma çizgisi bulunmaktadır. Bu nedenle arazi kullanımında tercih edilen bir modeldir.
Kerteriz (Açıklık) Pusulası
Manyetik güney açısını (açıklık) belirlemek için kullanılır. Herhangi bir gök cisminden kerteriz almaya yarar. Kaptan köprüsünün açık bir noktasına yerleştirilen bir pinülle donatılmış büyük pusuladır.

Asma Pusula
Gemilerin seyir kamaraları ile süvari ve ikinci kaptan kamaralarının kemerlerine asılır. Baş aşağı şekilde asılan özel pusula, asma pusuladır. İkinci kaptan ve süvarilerin dinlendikleri zaman gemi rotasını kontrol etmesini sağlar.
Manyetik Pusula
Manyetik pusula, Dünya’nın manyetik alanının doğrultusunu gözlemlemekte kullanılır. Kerteriz alıp yeri bulmaya yardımcı olan mıknatıslasmış bir iğnedir.

Manyetik özelliği olmayan bir maddeden yapılan kutu içerisinde bulunur. Esas organı hareketli bir mıknatıstan meydana gelen diğer ölçü aletleri de bu şekilde adlandırılır.
Elektromanyetik Pusula
Uçaklarda kullanılan manyetik pusula. Hareketli donanımı bir eksen çevresinde dönen ve aygıttan bağımsız bir manyetik alanın etkisindeki bir mıknatıstan oluşan, elektro manyetik ölçü aygıtıdır.
Pouilletin tasarladığı ve Gaugainin geliştirdiği tanjant pusulasında, yer manyetik alanıyla içinden ölçülecek akımın geçtiği sabit bir bobinin yarattığı alanın bileşkesinin etkisindeki mıknatıslaşmış iğne tanjantı bu akımla, orantılı bir açı kadar sapar. Aynı şekilde sinüs pusulası da vardır.
Dümenci Pusulası
Serdümenin verilen rota açısından ayrılmaması için dümen dolabının üzerine yerleştirilmiş pusuladır. Serdümen (dümeni tutan, gemiye yön veren gemici).

Filika Pusulası
Küçük teknelerde ve filikalarda kullanılan, kararlılığı yüksek küçük pusulalardır.
Sıvılı Pusula
Gemilerde kullanılan sıvılı bir pusuladır. Pusula kartının salınımlarını azaltmak için kabında alkol ve su karışımı bulunan pusuladır. Sıvılı pusula hatalara meydan vermez. Manyetik donanımı, su-alkol karışımı bir sıvı içerisinde yüzen şamandıralara bağlı iki büyük mıknatıstan oluşur. Bu şamandıralar pusulanın ağırlığını hafifleterek mil üzerinde bulunan pusula mihverinin sürtünmesini azaltır.
Çelik gemiler yerin manyetik alanının yeginliğini ve yönünü büyük ölçüde değiştirir. Bundan dolayı belirli yönlerde sapmalar ortaya çıkar. Geminin demir kısımlarının etkisi pusulanın yakınına uygun biçimde yerleştirilen denkleştiricilerle giderilir. Sürekli manyetiklik, mıknatıslarla geçersiz hale getirilir. Geçici manyetiklik ise yumuşak düşey demirlerle geçersiz hale getirilir. (bilyeler ve flinder çubukları)
Cayro Pusula (Jiroskop)
Cayroskopun mekanik kararlılığına göre düzenlenmiş ve bu sebeple manyetik etkiler karşısında duyarsız olan pusuladır. Ağırlık merkezinden asılan ve elektrik sayesinde hızla döndürülen bir jiroskoptan oluşur. Başka bir tertibat olmaksızın, ekseni dönmeye başladığı sırada yöneltildiği bir yıldızın hareketini izler. Bir karşı ağırlık sistemi bu yatay ekseni yerinde tutar.

Bir sönümleme sistemi bu eksenin coğrafi kuzey doğrultusundan ayrılmasını önler. Düzelticiler, geminin hızını, enlemini ve çeşitli hareketlerden kaynaklanan ivmeleri göz önünde tutmayı sağlar. Yineleyiciler, dümen kamarasına, kaptan köprüsünün iki yanına yerleştirilir ve radyogonyometre, radar vs. ile donatılır.
Yavru Pusula
Cayro pusulanın hareketlerini bir senkron motor sistemi ile izleyen ve bir pusula gibi yön cihazdır. Kerteriz almak için geminin sancak-iskele alabandalarına yakın köprü üzerine yerleştirilir. Ayrıca geminin yeke dairesine, harita kamarasına ve bazen de kaptan kamarasına yerleştirilir.
Kadranlı Pusula
Bir kutu içine yerleştirilen ve cihazı yönlendirerek istendiği taktirde saati öğrenmeyi sağlayan küçük güneş saati.
Parmak Pusula
Orienteering gibi doğru yönü bulmanın ve hızın önemli olduğu zamanlarda kullanılan pusuladır. Sabit kapsülü zaman kaybını azaltır ve parmağa takılması bir elin serbest kalmasını sağlar.
Bu yönü ile harita üzerinde ve orienteeringde çok kullanışlıdır. Parmak pusula oryantiring sporu için ideal pusuladır. Ama herhangi bir hedef çentiğinin olmaması plaka pusulasındaki gibi arazi kullanımında zorluk çıkarır.

Arazi Pusulası
İ.E.L. Sakarya İzci Grubu’nun da kamplarında bu pusula kullanılmaktadır. Arazi pusulası harita üzerinde çok kullanışlı olmasa da, arazide en kullanışlı pusulalardan biridir. Açıldıktan sonra tek el ile kullanılabilir. Büyüteci ve tel hedef çizgisiyle insan hatasından kaynaklanan sapma minimuma iner.
Açı dereceleri pusulanın içerisindeki sıvı üzerinde yüzen iğneyle bütünleştirilmiş diskin üzerindedir. Böylece her seferinde 0º ile iğnenin kuzey ucunun üst üste getirilmesine gerek kalmaz. Pusulanın yanında bulunan cetveliyle de haritada temel işlevleri yerine getirebilir. Ayrıca demir gövdesiyle sağlam bir pusuladır.
Kullanım Alanlarına Göre Pusula Çeşitleri
- Havacılık ve Denizcilik
- Jeomanyetik
- Eğim pusulası
- Yükselim pusulası
- Topograf (topografya) pusulası
Havacılık Pusulası
Tüm doğrultuları manyetik kuzey doğrultusu ile karşılaştırmaya yarayan cihazdır. Manyetik kuzey, gerçek kuzey, yani coğrafi kuzey ile doğal sapma adı verilen bir açı oluşturur. Harita üzerinde işaretlenen bu açı ile kaptan uçağının veya pilot veya gemisinin gidiş yönünü tayin edebilir. Basit bir pusula olan kuru pusula üstü bir camla kapatılmış ve kardana asılmış bir kaptan oluşur.
Denizcilik Pusulası
Bu kabın ortasında üstüne bir mihver (pusula mihveri) oturtulmuş sivri uçlu düşey bir mil vardır. Pusula mihveri üstüne rüzgar gülü yapıştırılmış hareketli bir çember taşır. Rüzgar gülüne de birbirine koşut mıknatıslı bir çok iğneden oluşmuş manyetik bir donanım asılıdır. Geminin yalpalaması ve rotadan kaçması, rüzgar gülünde, sönümlenmesi uzun süren salınımlara yol açar.
Manyetik Eğim Pusulası
Belirli bir yerde yer manyetik alan doğrultusunun ufukla yaptığı açıyı ölçen, yatay bir eksenin taşıdığı mıknatıslaşmış iğne. Eğimin göz önüne alınması 16 yy. sonunda yaşamış İngiliz fizikçi Roment Norman’ ın düşüncesidir.
Yükselim Pusulası
Belirli bir yerde manyetik meridyenin coğrafi meridyenle yaptığı değişken açıyı ölçen pusuladır. Yatay bir düzlemde devinen mıknatıslaşmış bir iğnenin tam olarak kuzey/güney doğrultusunu almaz. Bunu ilk kez Kristof Kolomb fark etmiştir.
Topoğrafya Pusulası
Arazi ölçümlerinde kullanılan ve bir gözleme mekanizmasıyla donatılmış pusuladır. Uçları derecelenmiş bir çember üzerinde hareket eden mıknatıslaşmış yatay bir iğne, kare bir kutunun içerisindedir. Kutunun yanında ise bir dürbün veya iki pinül bulunur. Bunların doğrultusu, derecelerin bulunduğu bir çapa koşuttur. Topoğrof (topoğrafya) pusulası, A tepe noktasına ulaşmayan BAC üçgenini ölçmeye yarar.
Pusula Fiyatları
Kullanım amacına göre pusula imalatı yapılır. Pusula fiyatları model, marka çeşitlerine göre değişir.
Bir yanıt yazın