Mıknatıs

Elektrik akımının etkisi ile mıknatısın özelliklerini gösterebilen magnetik (manyetik) maddelere elektromıknatıs (electromagnet) denir. Elektromıknatıslar, yalıtılmış ince kabloların ham demire sarılıp, kablolardan akım geçirilmesiyle meydana gelir. Elektromıknatıs, bir manyetik nüve ve nüvenin üzerine sarılan bir bobinden oluşur.

Bir bobinden akım geçirildiğinde ise etrafında daha güçlü bir manyetik alan oluşur ve bu alan, nüve üzerinden dolaşarak nüvenin mıknatıs özelliği göstermesini sağlar. Electromagnet nüvesi yumuşak demirden veya aynı özellikteki saçlardan yapılır. Çünkü elektromıknatısın akımı kesildiğinde nüvenin de manyetik özelliği sona ermesi gerekir. Elekromıknatısın her iki ucu da manyetik maddeleri çeker.

Electromagnet satan firma tarafından electromagnet yapımı sırasında bir magnetik madde (demir çivi), iletken tel (bakır) ve (üreteç) pil, akü vb gibi güç kaynakları yani elektrik akımı kaynağı kullanılır. İletken tel demir çivi üzerine sarıldığında bobin sarımı elde edilir. Bobin sarımının ucundaki iletken telin açıkta kalan uçları üretecin kutuplarına bağlanır. İletken tellere pil bağlandığında devreden elektrik akımı geçer. Bu durumda bir manyetik alan oluşur. Bobine demir, nikel, kobalt gibi maddeler yaklaştırıldığında demir çivi bir mıknatısın özelliklerini  gösterir ve maddeleri çeker. Demir çivi artık elektromıknatıs olmuştur.

Eğer pilin kutuplarının yeri değiştirilirse, aynı durumla karşılaşılır. Bobin sarımlı devreye anahtar bağlanırsa ve anahtarı açılırsa akım geçmez, manyetik alan meydana gelmez ve bobin sarımı mıknatısın özelliklerini göstermez.

Elektromıknatısın Kutupları

1 – Bütün mıknatıslar N ve S olmak üzere iki kutupludur. Elektromıknatıslar, çubuk mıknatıs özelliklerini gösterirler. N ve S olmak üzere iki kutbu vardır. Bu kutuplar arasında (magnetik) manyetik alan yani kuvvet çizgileri yani manyetik alan oluşturur.
2 – Manyetik alanın yönü N kutbundan S kutbuna doğrudur.
3 – Electromagnetin kutuplarının yönü iletkenden geçen akım yönüne bağlıdır. Electromagnetin bağlandığı üretecin kutupları değiştirilirse elektromıknatısın kutupları da dolayısıyla manyetik alanın yönü de değişir.
4 – Elektromıknatısın manyetik alanının yani  çekim gücünün yani manyetik alan kuvvet çizgilerinin sayısını arttırmak için;

• Demir çivinin (bobinin) üzerindeki iletken telin sarım sayısı arttırılmalıdır.
• Elektrik akımının şiddeti yani üretecin şiddeti arttırılmalıdır.
• (Bobin kullanılıp içerine demir çekirdek konmalıdır).

Elektromıknatısın kutupları pusula ile de öğrenilebilir. Electromagnetin kutuplarına pusula yaklaştırıldığında pusulanın ibresi bulunduğu yerdeki manyetik alana paralel durur. Bu durumda mıknatısın kutupları anlaşılır.

Elektromıknatısın kutupları yani elektromıknatısın manyetik alanının yönü Sağ El Kuralı ile bulunur.

Sağ el kuralı; bu kural, tel bobine alttan sarılıyorsa sağ elimizi bobini alttan kavrayarak tutarız. Bobini sağ elimizin avucuna aldığımızda dört parmağımızı akımın yönünü gösterecek şekilde tuttuğumuzda baş parmağımız N kutbunu gösterir. Pil, ters çevrilirse elektromıknatısın her iki ucu da aynı şekilde çekme özelliği gösterir ama kutupları yer değiştirir. Ancak elektromıknatıslarda her zaman pil söz konusu değildir. Büyük elektromıknatıslarda gelişmiş akü, motor vb. güç kaynakları kullanılır.

Electromagnetin kutupları sarımdan geçen akımın yönüne bağlıdır. Sağ elimizin dört parmağı bobin üzerinden geçen akım yönünde olacak şekilde elimizi sardığımızda baş parmak kuzey kutbunu gösterir. Diğer uç ise güney kutbu olur. Kuzey kutbu mıknatısın pozitif, güney kutbu ise negatif kısmıdır.

Bir electromagnetin çekim gücü;

• Telden geçen akım miktarı ile doğru orantılıdır.
• Bobindeki sarım sayısı ile doğru orantılıdır.
• Pilin gerilimi ile doğru orantılıdır.
• Pil sayısı ile doğru orantılıdır.

Önemli Not: Sağ el kuralı daima akım yönünde olmalıdır.

Elektromıknatıslar her zaman mıknatısın özelliklerini göstermezler. Akım kesildiğinde mıknatıslık ve özellikleri de kaybolur.

Elektromıknatıs Çalışma Prensibi

Kobalt, demir, nikel gibi maddelerden yapılan ve kısa süre içinde manyetik duruma gelen mıknatıslayıcı, kuvvetin etkisi bittiğinde tüm mıknatıslık (magnetism) etkisini kaybeden maddelere elektromıknatıs denir. Elektromıknatıslara  aynı zamanda geçici mıknatıs adı da verilir. Elektromıknatıs yapısı, bobin içine silisli yumuşak demir konularak elde edilir. Bobinden akım geçtiği süre içinde mıknatıslık özelliği devam eder. Akım kesilince mıknatıslık etkisi kalkar. Elektromıknatıslardan sağlanan manyetik alan, sürekli mıknatıslardan sağlanan manyetik alandan oldukça büyüktür.

Elektromıknatıs Nasıl Yapılır?

Basit elektromıknatıs yapmak için; Elektromıknatıs malzemeleri ;

• 10 cm Çivi ,
• 1m bakır tel ,
• Bir parça zımpara ,
• 9Volt pil ,
• Küçük çiviler

Mıknatısın yapılışı: 1 metre bakır tel çiviye sık aralıklarla sarılır. 9 Volt pile temas ettirilen bakır telin uçları zımparalanır. Hazırlanan bakır telin uçları pile temas ettirilir. Elektromıknatıs alan meydana getirlir. Büyük çiviye yaklaştırılan küçük çiviler mıknatıs tarafından çekmeye hazırdır.

Elektromıknatıs Hesabı

Manyetik akının devresini tamamlamak için geçtiği yola manyetik devre denir. Manyetik bir devrede manyetik akıyı oluşturan kuvvete manyetik motor kuvveti (MMK) denir. Manyetik motor kuvveti “F” harfi ile gösterilir. Manyetik bir devrenin manyetik motor (magnet motor) kuvveti “F”, manyetik bobin sarım sayısı “N” ve bobinden geçen akımın şiddeti “I” ile doğru orantılıdır. “MKS” birim sisteminde “N” sarımlı bir bobinden geçen “I” akımının oluşturduğu manyetik motor kuvvet,

“F=N.I” dir. Bu formülde,

• F = Manyetik motor kuvvet (MMK). (Amper-Sarım) (AT)
• N = Bobin sarım sayısı
• I = Bobinden geçen akım şiddeti (Amper)

Soru: İçerisinden 4 Amper akım geçen 200 sarımlı bir bobinin oluşturduğu MMK’ i  bulunuz?

Çözüm:

F = N . I

F = 200 . 4

F = 800 AT’ dir.

Alan Direnci

Elektrik devrelerinde, elektrik akımının geçişine karşı koyan zorluğa direnç denir.  Manyetik bir devrede manyetik akının geçişine karşı koyan zorluğa da (alan direnci), (manyetik direnç) veya (relüktans) denir. Relüktans “Rm” ile gösterilir. Birimi 1/Henry ‘dir.

Manyetik bir devrenin uzunluğu “l”, kesiti “S” ve geçirgenliği de “μ” olduğuna göre devrenin alan direnci,

Bu formüldeki değerler MKS birim sistemi cinsinden,

• Rm = Relüktans (1/Henry)
• L = Manyetik devrenin uzunluğu ( metre)
• μ = Manyetik devrenin geçirgenliği (H/m)
• S = Manyetik devrenin kesiti (m²)

Soru: Bir demir halkanın ortalama yarıçapı 30 cm, dik kesit alanı 20 cm² ve geçirgenliği 300 olduğuna göre alan direncini (relüktansını) bulunuz?

Çözüm:

Elektromıknatıs Nerelerde Kullanılır? 

Mıknatıs firmaları tarafından imalatı yapılan elektromıknatıslar, uygulamada amaca göre farklı boyut ve biçimlerde yapılmaktadır. Elektromıknatıslar, evlerde iletişim araçlarının mikrofon ve hoparlörlerinde, çamaşır makinesi, buzdolabı gibi cihazların motorlarında, birçok elektronik cihazın adaptörlerinde, kaçak akım rölesi ve aşırı akım rölesi, elektrik sigortaları, kumanda röleleri ve kontaktör gibi yerlerde kullanılır.

Elektromıknatısın kullanım alanları: 

• Radyo, televizyon, müzik çalar gibi cihazların hoparlörlerinde, mikrofonlarda,
• Evlerdeki tokmaklı kapı zilinde; buzdolabı, çamaşır makinesi, bilgisayar yapımı gibi cihazların motorlarında, araba marş motorlarında, evlerde, iş yerlerinde ve endüstrinin hemen her kolunda çok değişik tipteki motorlarda, elektrik motorları, alternatör, jeneratör, röle, telefon, telgraf  vb gibi araçlar ve birçok elektronik aracın imalatı için kullanılır.
• Evlerdeki adaptörlerin trafolarında, enerji iletiminde kullanılan gerilim dönüştürücü trafolarda ve yine hemen her cihazda kullanılan gerilim uygunlaştırıcı trafolarda kullanılır. Ölçme (ölçme alanını genişletme) amaçlı trafolar da kullanılabilir.
• Koruma amaçlı röleler, şalter ve kumanda amaçlı röle ve kontaktörlerde, sigortalarda kullanılır.
• Haberleşmede ses ve görüntü iletiminde,
• Arama ve güvenlik amaçlı endüktif dedektörlerde,
• Hızlı (manyetik) trenlerde,
• Metal ayıklama sistemlerinde ve vinçlerde,
• Atom laboratuvarlarında parçacık hızlandırıcılarda kullanılır.

Electromagnet kullanım alanları arasında hurda toplama yerlerinde toplanan hurdaların elektromıknatıslar yardımı ile taşınarak istenilen yere götürülür ve hidroelektrik üretiminde kullanılır. Ayrıca demir yükleyen vinçler, elektromıknatıslar ile yükleri kaldırır. Elektromıknatıs fiyat da kullanma amacına göre değişir.

Birçok alanda kullanılan mıknatıs çeşitleri ve mıknatısın özellikleri nelerdir? Demir, nikel, kobalt gibi metalleri çekme özelliği gösteren cisimlere mıknatıs denir. Cisimlerin bu özelliğine de mıknatıslık denir.

Mıknatısın çekim alanı mıknatısın büyüklüğüne bağlı olarak değişik uzaklıklardaki metalleri çekebilir. Bir mıknatısın etkisini gösterebildiği bölgeye mıknatısın çekim alanı veya manyetik alan denir. Her mıknatısın belirli bir çekim alanı vardır. Mıknatıs büyüdükçe çekim alanı da büyür.

Mıknatıs çeşitleri; doğal mıknatıs, yapay mıknatıs ve elektromıknatıs olmak üzere 3 çeşittir. Mıknatıslanma özelliği maddeler için ayırt edici özelliktir.

• Doğal mıknatıs
• Yapay mıknatıs
• Elektromıknatıs

Doğal Mıknatıs

Doğal mıknatıs nedir? Doğada oluşan ve taş olarak bulunan mıknatıslara doğal mıknatıs denir. Nikel, kobalt, demir oda sıcaklığında  ferromanyetik özellik gösterirler. Doğal mıknatıslar, mıknatıs taşı gibi tabiatta mıknatıslanmış durumda bulunan cisimler olabilecekleri gibi, Alnico, NdFeB, Sm-Co,Sm-Fe mıknatıslar gibi yapay olarak hazırlanmış alaşımlar da olabilir.

Mıknatıs yapımında kullanılan en önemli malzemeden birisi alnicodur. Alnico, kobalt (%30-35), nikel (%15) ve alüminyumdan (%8)  meydana gelen bir maddedir. Platin kobalt alaşımları genellikle saat endüstrisinde kullanılır.

Yapay Mıknatıs

Gerçekte mıknatıs olmadıkları halde sonradan mıknatıslık özelliği kazanan maddelere yapay mıknatıs adı verilir. Günlük hayatta kullandığımız mıknatıslar yapay mıknatıslardır. Mıknatıs firmaları tarafından, mıknatıs imalatı kullanım alanlarına göre farklı şekil ve büyüklükte yapılmaktadır. Yapay mıknatıs imalatı sırasında daha çok çelik ve demirden faydalanılır. Yapay mıknatıs fiyatları kullanım alanlarına ve mıknatıs çeşitlerine göre değişmektedir. Mıknatısın kuzeyi gösteren ucu N ve güneyi gösteren ucu S ile gösterilir. Mıknatısın zıt kutupları birbirini çekerken, aynı kutupları birbirini iter. Her mıknatısın etrafında manyetik alanı vardır. Mıknatısın manyetik alan kuvvet çizgileri kuzey kutbundan çıkar, güney kutbunda sona erer. Yapay mıknatıslar çubuk mıknatıs, şerit mıknatıs, silindir mıknatıs, iğne mıknatıs, U mıknatıs ve at nalı şeklinde olabilir.

Elektromıknatıs

Elektrik akımının etkisi ile mıknatısın özelliklerini gösterebilen magnetik (manyetik) maddelere elektromıknatıs denir. Elektromıknatıslar, yalıtılmış ince kabloların ham demire sarılıp, kablolardan akım geçirilmesiyle meydana gelir. Elektromıknatıs, bir manyetik nüve ve nüvenin üzerine sarılan bir bobinden oluşur. Elektromıknatıslar…………. detaylı bilgi için tıklayınız.

Mıknatıslama

1- Bir maddenin mıknatıslık özelliği olabilmesi için manyetik madde olmalıdır. Kobalt, demir, nikel gibi mıknatıs yapımında kullanılan maddelere manyetik madde adı verilir.
2- Herhangi bir manyetik maddede her biri mıknatıs gibi davranan binlerce minik bölgeler düzensiz bir biçimde bulunur. Bölgeler birbirlerinin manyetik etkisini yok ettikleri için madde mıknatıslık özelliği göstermez.
3- Manyetik madde, bir mıknatısın manyetik alanına girdiği zaman bölgeler düzenli bir duruma gelir. Bu durumda madde mıknatıslanır. Manyetik madde birkaç yöntemle mıknatıslanmaktadır. Bu yöntemlerin kontrollü ve en etkilisi elektrik akımı ile mıknatıslandırmadır.

Mıknatıslık özelliği atomların yapısındaki elektronların hareketinden kaynaklanır.

Mıknatıslanma ve Mıknatıslık Özelliğinin Kaybolması

Manyetik maddeleri mıknatıslandırma yöntemleri;

1. Dokunma ile mıknatıslanma
2. Etki ile mıknatıslama
3. Sürtme ile mıknatıslanma

Dokunma İle Mıknatıslama

Çelik yada demir dokunma, etki ve sürtünme ile mıknatıslanır. Şekilde görüldüğü gibi bir mıknatıs çubuğu yumuşak demirden yapılmış bir çiviye dokundurulduğu zaman çivi de sanki bir mıknatıs gibi demir tozlarını çeker. Bu duruma dokunma ile mıknatıslanma adı verilir.

Etki İle Mıknatıslama

Mıknatıs olmayan bir çiviyi, mıknatısın kutuplarını birine yaklaştıralım ama dokunmasına  izin vermeyelim, yinede çivinin demir tozlarını çektiğini görürüz.  Çivi mıknatıslanmıştır. Çivinin mıknatısa yakın olan ucu ayrı kutup, uzak olan ucu ise mıknatısla aynı kutup adını alır. Buna etki ile mıknatıslanma denir.

Sürtme İle Mıknatıslama

Mıknatıslanmamış bir demir çubuk mıknatıs çubuğa aynı yönde sürtüldüğünde çelik çubuk tekrar mıknatıslanır. Buna da sürtme ile mıknatıslanma adı verilir. Mıknatıslanmamış bir demir çubuk şekilde ki gibi mıknatıs çubuğa aynı yönde sürtüldüğünde çelik çubuk mıknatıslanır. Bu duruma sürtme ile mıknatıslanma denir.

Mıknatıs, özelliğini üç nedenden dolayı kaybeder:

• Mıknatısa sert bir darbe ile vurulması
• Mıknatısın oksitlenmesi(paslanması)
• Mıknatısın yüksek ısıya maruz kalması

Çubuk Mıknatıs

Çubuk mıknatıslar neodimyum mıknatıs ve seramik mıknatısların,  paslanmaz çelik boru içine dizilmesiyle meydana getirilir. Bundan dolayı çubuk veya bar mıknatıslar adını almışlardır. Kullanıldığı yere göre istenilen ölçüde yapılabilir ve isteğe göre her iki ucu da kapatılabilir, bağlantı uçları açılabilir veya saplama yapılabilir. Çubuk mıknatıslar; kanal, boru, boşaltım kovanları gibi alanın dar olduğu yerlere tek veya çok barlı olarak tasarlanmaktadır. Bar sayısı, mıknatısın cinsi ve biçimi, ürünün akış kapasitesine, uygulama yerine, demir içeren maddelerin yoğunluğuna ve temizliğine göre değişir.

Neodyum Mıknatıs

Neodyum mıknatıslar süper mıknatıslar olup güçlü çekim alanları vardır. Neodymium mıknatıslar küçük olmalarına rağmen çok daha fazla manyetik alan meydana getirirler (yani güçlüdürler.)

Manyetik özellikleri olan neodyum mıknatıslar en güçlü manyetik materyaldir. Neodymium (Neodyum) mıknatıslar dünyada mıknatıs en güçlüsü olarak bilinir. Neodim mıknatıslar günümüzde çok gelişmiş uygulamalarda kullanılmaktadır. Ferrit, Alniko ve SMco gibi otomobil endüstrisi, elektrik motoları, petrokimya endüstrisi ve manyetik sağlık ürünleri gibi çok çeşitli kullanım alanları vardır. Küp, silindir, blok, disk ve özel çeşitli şekillerde üretimi yapılmaktadır. Kullanım alanına göre farklı kaplamalar yapılır. ( Nikel, çinko, epoksi, kalay, krom, gümüş, altın).

Manyetik Malzemelerin Çeşitleri

1. Manyetik cisimler
2. Manyetik olmayan cisimler

Manyetik cisimlere ferromanyetik cisimler,
Manyetik olmayan cisimlere ise paramanyetik ve diyamanyetik cisimler adı verilir.

• Ferromanyetik cisimler: Nikel, kobalt, demir, çelik ve alaşımları manyetik alan içinde kaldıkları zaman iyi bir mıknatıs olurlar. Ferromanyetik cisimlerin bağıl geçirgenlikleri çok büyüktür.

• Paramanyetik cisimler: Hava, silusyum, alüminyum, manganez, krom vb gibi cisimler manyetik alan içine konulduğunda manyetik kuvvet çizgileri bu cisimden geçer. Ama kuvvet çizgileri demir elementindeki gibi sık olmaz. Paramanyetik cisimlerin bağıl geçirgenlikleri birden büyüktür.

• Diyamanyetik cisimler: Bakır, gümüş gibi cisimler manyetik alan içine konulduğunda bu cisimlerin manyetik kuvvet çizgilerini ittikleri görülür. Bu cisimlerden geçen manyetik kuvvet çizgileri boşluğa göre biraz seyrektir. Bu cisimlerde bağıl geçirgenlikler birden biraz küçüktür.

Doğada kullanılan ve çalışma prensibine göre modern şekilde düzenlenen pusula çeşitleri;

1. Standart plaka
2. Aynalı pusula
3. Askeri ve kutu (prismatik) pusula

Mıknatıs ile çalışan pusulalarda sapmalar olabilir. Bunlar iki şekildedir.

1. Yapay sapma (deviasyon)
2. Doğal sapma (varyasyon)

Kerteriz (açıklık) Pusulası 

Manyetik güney açısını (açıklık) belirlemek için herhangi bir gök cisminden kerteriz almaya yarayan ve kaptan köprüsünün açık bir noktasına yerleştirilen bir pinülle donatılmış büyük pusuladır.

Asma Pusula 

Gemilerin seyir kamaraları ile süvari ve ikinci kaptan kamaralarının kemerlerine başaşağı asılan özel pusula, asma pusuladır. İkinci kaptan ve süvarilerin dinlendikleri zaman gemi rotasını kontrol etmesini sağlayan pusuladır.

Manyetik Pusula 

Manyetik pusula, Dünya’nın manyetik alanının doğrultusunu gözlemlemekte kullanılan, kerteriz alıp yeri bulmaya yardımcı olan mıknatıslasmış bir iğnedir. Manyetik özelliği olmayan bir maddeden yapılan kutu içerisinde bulunur. Esas organı hareketli bir mıknatıstan meydana gelen diğer ölçü aletleri de bu şekilde adlandırılır.

Hareketli donanımı bir eksen etrafında dönen ve cihazdan bağımsız bir manyetik alanın mıknatıstan meydana gelen, elektro manyetik ölçü cihazıdır. Pouilletin tasarladığı ve Gaugainin geliştirdiği tanjant pusulasında, yer manyetik alanı ile içinden ölçülecek akımın bobinin yarattığı alanın bileşkesinin etkisindeki mıknatıslaşmış iğne tanjantı bu akımla, orantılı bir açı kadar sapar. Aynı türde sinüs pusulası da mevcuttur.

Dümenci Pusulası 

Serdümenin (dümeni tutan, gemiye yön veren gemici) verilen rota açısından ayrılmaması için dümen dolabının üzerine yerleştirilen pusuladır.

Filika Pusulası

Küçük teknelerde ve filikalarda kullanılan, kararlılığı yüksek küçük pusulalardır.

Sıvılı Pusula

Pusula kartının salınımlarını azaltmak için kabında alkol ve su karışımı bulunan pusuladır. Sıvılı pusula hatalara meydan vermez. Manyetik donanımı, su-alkol karışımı bir sıvı içerisinde yüzen şamandıralara bağlı iki büyük mıknatıstan oluşur. Bu şamandıralar pusulanın ağırlığını hafifleterek mil üzerinde bulunan pusula mihverinin sürtünmesini azaltır. Çelik gemiler yerin manyetik alanının yeğinliğini ve yönünü büyük ölçüde değiştirir. Bundan dolayı belirli yönlerde sapmalar ortaya çıkar. Geminin demir manyetiklik, mıknatıslarla geçersiz hale getirilir, geçici manyetiklik ise yumuşak düşey demirlerle (bilyeler ve flinder çubukları) geçersiz hale getirilir.

Cayro Pusula (Jiroskop)

Cayroskopun mekanik kararlılığına göre düzenlenmiş ve bu sebeple manyetik etkiler karşısında duyarsız olan pusuladır.

Ağırlık merkezinden asılan ve elektrik sayesinde hızla döndürülen bir jiroskoptan oluşur. Başka bir tertibat olmaksızın, ekseni dönmeye başladığı sırada yöneltildiği bir yıldızın hareketini izler. Bir karşı ağırlık sistemi bu yatay ekseni yerinde tutar ve bir sönümleme sistemi bu eksenin coğrafi kuzey doğrultusundan ayrılmasını önler. Düzelticiler, geminin hızını, enlemini ve çeşitli hareketlerden kaynaklanan   ivmeleri göz önünde tutmayı sağlar. Yineleyiciler, dümen kamarasına, kaptan köprüsünün iki yanına yerleştirilir ve radyogonyometre, radar vs. ile donatılır.

Yavru Pusula

Cayro pusulanın hareketlerini bir senkron motor sistemi ile izleyen ve bir pusula gibi yön cihazdır. Kerteriz almak için geminin sancak-iskele alabandalarına yakın köprü üstlerine olduğu gibi geminin yeke dairesine, harita kamarasına ve bazen de kaptan kamarasına yerleştirilir.

Kadranlı Pusula

Bir kutu içine yerleştirilen ve cihazı yönlendirerek istendiği taktirde saati öğrenmeyi sağlayan küçük güneş saati.

Parmak Pusula

Orienteering gibi doğru yönü bulmanın ve hızın önemli olduğu zamanlarda kullanılan pusuladır. Sabit kapsülü zaman kaybını azaltır ve parmağa takılması bir elin serbest kalmasını sağlar. Bu yönü ile harita üzerinde ve orienteeringde çok kullanışlıdır. Ama herhangi bir hedef çentiğinin olmaması plaka pusulasındaki gibi arazi kullanımında zorluk çıkarır.

Aynalı Pusula

Aynalı pusulanın özellikleri genellikle plaka pusulasının gibidir. Harita üzerinde yada arazide kullanılır. Şeffaf ve düz olan tabanıyla harita üzerinde kullanımı kolay; kerteriz alırken de, aynı zamanda dereceyi görebilmeyi sağlayan aynası ve hedef almayı kolaylaştıran aynadaki çentiği ile her iki alanda da başarılı bir pusuladır.

Kutu Pusula

İsviçre ordusunda da kullanılan dayanıklı ve yaralı model İsviçreli “Recta” markası ile bütünleşmiştir. Metal bir gövde içinde bulunan pusuladan meydana gelir. Metal gövde boyunca uzanan hedef çizgisi ile arazide hedef almayı kolaylaştırır. Çoğu modelinde ayarlanabilir sapma çizgisi bulunmaktadır. Bu nedenle arazi kullanımında tercih edilen bir modeldir.

Standart Plaka Pusula (Silva)

Orienteering sporunun doğduğu ülke olan İsveç merkezli “Silva” markasıyla özdeşleşmiş pusula türlerinden biridir. Daha çok harita üzerinde kullanlmak için yapılmıştır. Harita üzerinde şeffaf yapısı, düz ve geniş tabanıyla yön bulmada kolaylıklar sağlar. Genel olarak bu pusulalarda kullanılan oynar kapsül harita kullanımında ve orienteeringde bazı kolaylık sağladığı gibi kapsülün ayarlanması zaman kaybına sebep olmaktadır. Manyetik sapmanın düzeltilmesinde oynar kapsül diğer pusulalara göre avantaj sağlamaktadır.

Arazi Pusulası

İ.E.L. Sakarya İzci Grubu’nun da kamplarında kullandığı bu pusula tipi olan, her ne kadar harita üzerinde çok kullanışlı olmasa da, arazide en kullanışlı pusulalardan biridir. Açıldıktan sonra tek el ile kullanılabilir. Büyüteci ve tel hedef çizgisiyle insan hatasından kaynaklanan sapma minimuma iner. Açı dereceleri pusulanın içerisindeki sıvı üzerinde yüzen iğneyle bütünleştirilmiş diskin üzerindedir. Böylece her seferinde 0 dereceyle iğnenin kuzey ucunun üst üste getirilmesine gerek kalmaz. Pusulanın yanında bulunan cetveliyle de haritada temel işlevleri yerine getirebilir. Ayrıca demir gövdesiyle sağlam bir pusuladır.

• Havacılık ve Denizcilik
• Jeomanyetik
• Eğim pusulası
• Yükselim pusulası
• Topograf (topografya) pusulası

Havacılık ve Denizcilik

Tüm doğrultuları manyetik kuzey doğrultusu ile karşılaştırmaya yarayan cihaz. Manyetik kuzey, gerçek kuzey, yani coğrafi kuzey ile doğal sapma adı verilen bir açı meydana getirir. Harita üstünde işaretlenen bu açı vasıtasıyla kaptan uçağının veya pilot veya gemisinin gidiş yönünü tayin edebilir. Basit bir pusula olan kuru pusula üstü bir camla kapatılmış ve kardana asılmış bir kaptan meydana gelir. Bu kabın ortasında üstüne bir mihver (pusula mihveri) oturtulmuş sivri uçlu düşey bir mil vardır. Pusula mihveri  üstüne rüzgar gülü  yapıştırılmış hareketli bir çember taşır; rüzgar gülüne de birbirine koşut mıknatıslı bir çok iğneden oluşmuş manyetik bir donanım asılıdır. Geminin yalpalaması ve rotadan kaçması, rüzgar gülünde, sönümlenmesi uzun süren salınımlara yol açar.

Jeomanyetik

Eğim Pusulası

Belirli bir yerde yer manyetik alan doğrultusunun ufukla  yaptığı açıyı ölçen, yatay bir eksenin taşıdığı mıknatıslaşmış iğne. Eğimin göz önüne alınması 16 yy. sonunda yaşamış İngiliz fizikçi Roment Norman’ ın düşüncesidir.

Yükselim Pusulası

Belirli bir yerde manyetik meridyenin coğrafi meridyenle yaptığı değişken açıyı ölçen pusuladır. Yatay bir düzlemde devinen mıknatıslaşmış bir iğnenin tam olarak kuzey/güney doğrultusunu almadığını ilk kez Kristof Kolomb’un gözlediği sanılır.

Topoğraf (topğrafya) Pusulası

Arazi ölçümlerinde kullanılan ve bir gözleme mekanizmasıyla donatılmış pusula. Uçları derecelenmiş bir çember üzerinde hareket  eden mıknatıslaşmış yatay bir iğne, kare bir kutunun içerisindedir. Kutunun yanında ise bir dürbün veya iki pinül bulunur. Bunların doğrultusu, derecelerin bulunduğu bir çapa koşuttur. Bu cihaz , A tepe noktasına ulaşmayan BAC üçgenini ölçmeye yarar.

Pusula satan firmalar tarafından kullanım amacına göre pusula imalatı yapılır. Pusula fiyatları da çeşitlerine göre değişir.

Pusula Nedir? Dünyanın manyetik alanının yönüne bağlı olarak ibresi daima sabit doğrultuda kalan yön gösteren, kerteriz alıp mevki bulmaya yardım eden mıknatıslı veya cayro ile çalışan seyir aletine pusula denir.

Pusula Ne İşe Yarar?  

Seyrüseferde ve arazi belirlenmesinde, pusula yön bulma için kullanılır.   Pusulalar; manyetik olarak veya bir yıldıza göre yön tayin etme prensipleriyle çalışırlar. İtalyanca “Bussola” kelimesinden Türkçeye girmiştir. Manyetik pusula; Dünyanın manyetik alanına göre yönleri gösteren en eski pusuladır. Pusula kelimesi, manyetik pusula ile eşanlamlıdır.

Pusulanın ibresi ortasından sürtünmesiz iğne yatakla askıya alınmış manyetik metal bir çubuktur. Dünyanın manyetik çizgileri bu metal çubuğu boydan boya geçmek istedikleri için çubuk, manyetik çizgilerin yönünde dönerek durur. Dünya manyetik çizgileri güney kutbundan çıkar, atmosferde bir daire çizip kuzey kutbuna girer. Dünyanın manyetik alanı kutuplarda içe basılı bir elipsoid şeklindedir. Bu manyetik alanın, ergimiş halde bulunan mağmada dolaşan akımlardan oluştuğu düşünülmektedir.

İlkel pusula suda yüzen bir tahta üzerine tutturulmuş mıknatıs taşından meydana gelmiştir. Eski zamanlarda bile pusula bilinirdi. Pusulanın denizcilikte ve çeşitli yerlerde kullanılması ile XII yüzyılda pusulanın gösterdiği yöne göre yönlere isimler verilmiştir.

Pusulada yönler güney yada kuzey kutbundan derece olarak anlatılır. Örneğin kuzeydoğu yönü (kuzey 45° doğu) şeklinde tariflendirilir. 1920 yılından sonra genel olarak alınan bir kararla, yön azimut olarak seçilmiştir. Dereceler kuzey sıfır olarak saat yönünde büyüyen dereceler biçiminde doğu 90°, güney 180°, batı 270° olarak kabul edilmiştir.

“Azimut” bir gök cisminin gözlemciye göre istikâmetinin ufuktaki kuzey veya güney noktasından açısal mesafe olarak ifadesidir.

Açık hava sporları ve kamp yapan kişiler de yön bulmak pusula kullanırlar. Dağcılık kampları ve dağ tırmanışlarında, tatil kamplarında doğada konum belirlemek için pusula oldukça önemlidir. Bazı pusulalar tıpkı bir saat kayış aracılığıyla bileğe takılabilir, bazıları kapaklı ve sağlam bir kutu içinde saklanır, bazılarıda bir kordon ile boyunda taşınabilir. Pusula çeşitleri ve özelliklerine göre pusula fiyatları da değişir.

Pusulanın Tarihçesi

Pusula ile ilgili bilgiler; İlk pusula mıknatıs taşı kullanarak elde edilmiştir. İlk defa denizciler; bir parça mıknatıs taşını bir çöp üstüne koyarak suya bıraktığında, çöpün Dünya’nın manyetik alan çizgileriyle aynı hizaya gelerek, bir ucunun da Kutup Yıldızı’nı gösterdiğini keşfettiler. Diğer bir  keşifte ise mıknatıs taşına uzun süre temas ettirilen demir veya çelik bir iğne de kuzey, güney yönünde hizaya geliyordu.

Pusula 12. yüzyılda Çinli ve Avrupalı denizciler tarafından keşfedilmiştir. Fransa ‘da ise pusuladan 1200’de bahdsedilmeye başlandı. 1207’de, İngiltere, 1213’te İzlanda takip etmiştir. O zamanlar da pusula ilkel bir yapıdaydı.

Pusulayı kim buldu; 1269’da iğneyi bir mile geçiren ve bunu bir yanı saydam kutunun içine yerleştiren Pierre de Maricourt ilk önemli gelişmeyi gerçekleştiren kişidir.

Pusula Yapısı

Pusula imalatı en basit şekli ile, orta kısmından dengeye alınmış mıknatıslı bir çubuk ibreden meydana gelir. İbrenin çevresinde bir de yönlerin derecelerini gösteren bir kadran vardır. Pusulada ibrenin kuzeyi gösteren ucu genellikle boyalı yada karanlıkta da görülebilmesi için fosfor bileşimli maddeyle kaplanır. Modern pusulalar, döner gösterge kadranı biçiminde yapılır. Bir sıvı içinde korunur. Sıvı, sarsıntıları önlemek ve sönümlendirmek görevi yapar. Elmas yataklar kullanılarak sürtünme azaltılır. Pusulalar, kullanma gayesine göre farklıdır.

Genellikle pusulaların kara, gemi ve uçak tipleri mevcuttur. Denizde, gemilerde kullanılan pusulalarda baş-kıç ve sancak-iskele sallanmalarını karşılayan ve pusulanın daima yatay durmasını sağlayan halka düzeni kullanılır. Geminin yönünü bulabilmesi için kullanılan manyetik pusula miyar pusuladır. Uçak pusulalarında ise, yerden yayın yapan radyoda yayın yönünü gösteren başka bir ibre vardır.

Manyetik kutup özelliğine sahip, demir-nikel-kobalt gibi maddeleri çekme özelliği gösteren cisimlere mıknatıs denir. U şeklinde bükülmüş bir metal parçasından oluşur. Mıknatısın karşılıklı uçları manyetik çekme ve itme kuvvetlerinin merkezidir. İki uca, mıknatısın iki kutbu denir.

Mıknatıslar genelde üç sınıfa ayrılır:

1. Doğal mıknatıs: İçerisinde manyetit adı verilen demir oksit bileşiği içeren kayaç doğal mıknatıstır. Çekme ve itme kuvveti mıknatısın kendisinde vardır.
2. Yapay mıknatıs: Kullandığımız mıknatıslar yapay mıknatıslardır. Mıknatıslar kullanım alanlarına göre farklı şekil ve büyüklükte yapılır. Yapay mıknatısların yapımında daha çok demir ve çelikten faydalanılır. Bu mıknatıslar yapay vasıtasıyla manyetik mıknatıs özelliği kazanırlar. Ya devamlı veya geçici bir zaman içinde mıknatıs durumuna gelirler.
3. Elektromıknatıs: Ham demir çubuk etrafına sarılmış geçirgen bir sargı (selenoit) dan elektrik akımı geçmesi durumunda meydana gelirler.

Mıknatıslar ve Özellikleri

Mıknatısın kuzeyi gösteren ucu N ve güneyi gösteren ucu S ile gösterilir. N ve S harfleri kuzey (North) ve güney (South) sözcüklerinin İngilizce karşılığının ilk harflerinde gelmektedir.

• Mıknatısın zıt kutupları (N ve S) birbirini çeker.
• Mıknatıslarda (N ile N) ve (S ile S)  kutupları birbirini iter.
• Her mıknatısın çevresinde manyetik alanı vardır.
• Mıknatısın manyetik alan kuvvet çizgileri kuzey kutbundan çıkar, güney kutbunda son bulur.
• Bir mıknatıs bölündüğü zaman tüm mıknatıs parçaları da (N ve S) kutupları meydana gelir.
• Dünyamızın mıknatıs özelliği vardır. Bundan dolayı pusula ile yönümüzü buluruz.
• Bazen sihirbazlar, gösterilerinde mıknatıs kullanırlar.
• Mıknatıslarla deney yapmak istediğimizde, çevremizde bankamatik kartı , cep telefonu, TV, bilgisayar ekranı gibi cihazlar olmamalıdır. Zira mıknatıs bu cihazlara zarar verebilir.

Mıknatısı Bölmek; Çubuk şeklinde olan bir mıknatıs ikiye bölündüğünde meydana gelen mıknatıs parçaları yine N–S kutuplu mıknatıs özelliği taşır. Bölme işlemi atomik boyuta kadar devam ettirildiğinde de yine mıknatıs özelliği devam eder. Yani tek kutuplu mıknatıs elde edilemez.

Mıknatıs teorileri: “mıknatısın moleküler teorisine” göre; mıknatıs olmayan fakat mıknatıs olma özelliğine sahip olan bir cisimde (–) ve (+) kutuplar bulunur. Cismin içindeki kutuplar cismin mıknatıs olmadan önce molekül halinde ve düzensiz gruplar şeklindedir. Manyetiklik özelliği kazandığı zaman, cismin içindeki moleküller düzene girer. (+) kutuplar (kuzey) ve (–) kutuplar (güney) zıt yönde toplanırlar. Bu durumda tek bir manyetik alan ve tam bir manyetik kutupluluk elde edilir. Modern elektron teorisi de birazda olsa aynı noktaları kabul eder fakat, yük fikrini bırakır. Domain veya  atom  gruplarından oluşan tanecik fikrine ağırlık verir. Manyetiklik durumunun nedenini atom ve moleküllerin manyetik momentlerine ve dış tatbiki kuvvetle cismin içindeki manyetik kuvvetin paralelleştirilmesine bağlar.

Manyetostatik: Kuzey ve güney kutuplardan çıkan veya giren kuvvet çizgilerine (flux) adı verilir. Çubuk mıknatıs da, bu kuvvet çizgileri kuzeyden güneye doğru yönelir. U mıknatısta veya iki çubuk mıknatıs da aynı durum vardır. İki mıknatıs arasındaki çekme kuvveti, evrensel yerçekimi kanununa benzer. Mıknatısın kuvveti ve uzaklık faktörü önemlidir, bunu 1785 yılında Charles Augustin de Coulomb fark etmiştir.

İki adet ince ve hafif mıknatıs çubuğu birbirine paralel durumda ortalarından asıldığı zaman, birinin kuzeyinin diğerinin güneyine doğru döndüğü, eğer zorla aynı kutupları birbirine yaklaştırılsa, bırakıldığı zaman zıt kutupların birbirilerini çektiği, aynı kutupların birbirini ittiği görülür.  Bilindiği üzere çelik ve demir gibi cisimler mıknatıs tarafından çekilir. Bakır, alüminyum, çinko gibi madenlerden oluşan cisimler çekilmez. Aralarındaki fark manyetik permeabiliteden oluşur. Manyetik alan tarafından kuvvetle çekilen veya çabucak mıknatıslık özelliği kazanabilen cisimlere Ferromanyetik cisimler denmektedir. Bunlar arasında nikel, demir, kobalt, çelik ve manganezin bazı alaşımları sayılabilir.

Manyetik çekme kuvvetine az yanıt veren cisimlere “paramanyetik cisimler” adı verilir. Örneğin dökme demir, ferro sülfat, hava, oksijen, palladyum ve ferrik sülfat böyledir. Boşluktan daha az çekilen cisimlere “diamanyetik cisimler” denir. Cam, bizmut, çinko ve antimon böyledir.

Doğal mıknatıs: İlmi adı Manyetit dir. Demiroksittir. Düzgün sekiz yüzlü kristal yapıda, demir cevheridir. İngilizler önceden mıknatısa (Lodastone) derlerdi. Mıknatıs kelimesi Latin kökenlidir. Manyes sözcüğü daha sonra “Manyesia taşı” durumunu aldı. Sonra Manyet dediler . Manyet İngilizce mıknatıs demektir.

Manyetit; kimya formülü Fe 3 O 4 (veya FeOFe 3 O 3 ) olan mineraller grubudur. Ticari miktarlarda Ural Dağları, İsveç, Norveç, Romanya, New York, Pensilvanya ve Ufah (ve filizlerin bazıları Superior Gölü bölgesinde) ta bulunur. Metal parlaklığında siyah ve saydamsız mineraldir. Sertliği 6 civarındadır. Özgül ağırlığı 4,9’dan 5,2’ye kadar değişmektedir. Mıknatıs taşı olarak da bilinir. Kuvvetli manyetik özelliğine sahiptir. Bu önemli özelliğinden dolayı eski çağlardan beri bilinmektedir. Küp şeklinde kristalleşir.

M.Ö. 4’üncü asırda felsefeci Platon, mıknatıs kutsal demiştir. Bazı topluluklarda mıknatısa tapanlar da vardı. On beşinci asra kadar böyle insanlar vardı.

İlk pusulanın keşfi ve kullanılması on ikinci asrın sonlarına doğrudur. Mıknatıs taşı tahta üzerine konur, su dolu bir kaba salınırdı. Kuzey güney hattı böyle bulunmuştu.

Doğal Mıknatıs Nasıl Elde Edilir?

Manyetik kutup özellikleri olan çelik, nikel, kobalt, nikel gibi alaşımların biri yada birkaçı yardımı ile mıknatıs haline getirilebilir.

• Yeryüzünün manyetik meridyenine, yani manyetik alana paralel duruma koyup, şiddetli ve keskin bir darbe inmesi ile.
• Bir mıknatısla temasını sağlamak yada mıknatısın herhangi bir bir kutbuna sürtmekle.
• Elektromanyetik bir alana, ferro manyetik bir cismin yerleştirilmesi ile elektrik akımı geçirmek  (Selenoit yardımı ile de yapılabilir).
• Cismi ısıtmak ve soğurken dünyanın manyetik alanı yönüne çevirmek sureti ile doğal mıknatıs elde edilir.

Mıknatıs şekilleri;

Mıknatıs Nasıl Yapılır?

Mıknatıs yapımı; Mıknatıs yapımında kullanılan önemli malzemelerden biri alnicodur. Alnico, temel olarak kobalt (%30-35), nikel (%15) ve alüminyumdan (%8) meydana gelen bir maddedir. Platin kobalt alaşımları özellikle saat sanayisinde kulanılır.

Mıknatıs firmaları tarafından çubuk mıknatıs, U mıknatıs, yuvarlak mıknatıs, at nalı mıknatıs, halka mıknatıs, kare mıknatıs ve pusula iğnesi şeklinde mıknatıs imalatı yapılır. Mıknatıs çeşitleri ve özelliklerine göre de mıknatıs fiyatları belirlenmektedir.

Mıknatıs Çeşitleri

Çubuk Mıknatıs

Bir ucu pozitif, öbür ucu negatif olan, silindir yada dikdörtgen çubuk şeklini alabilir. U mıknatıs yada at nalı mıknatısın iki ucu, zıt kutuplar durumundadır. Ancak çubuk mıknatısa göre zıt kutuplar birbirine daha yakındır. U mıknatıslarının kullanıldığı yerler; d arsonval galvanometre, manyeto jeneratörler, spidometreler sıralanabilir. U mıknatısların kutupları arasında tel sargının rotasyonu (dönmesi) halinde kutuplar arası kuvvet çizgileri kesilir ve elektrik akımı meydana gelir. Bir sargıdan elektrik akımı geçtiğinde, sargı U mıknatısın iki kolu arasında ise dönmeye başlar.

Çubuk mıknatıslar neodimyum mıknatıs ve seramik mıknatısların,  paslanmaz çelik boru içine dizilmesiyle meydana getirilir. Bundan dolayı çubuk veya bar mıknatıslar adını almışlardır. Kullanıldığı yere göre istenilen ölçüde yapılabilir ve isteğe göre her iki ucu da kapatılabilir, bağlantı uçları açılabilir veya saplama yapılabilir. Çubuk mıknatıslar; kanal, boru, boşaltım kovanları gibi alanın dar olduğu yerlere tek veya çok barlı olarak tasarlanmaktadır. Bar sayısı, mıknatısın cinsi ve biçimi, ürünün akış kapasitesine, uygulama yerine, demir içeren maddelerin yoğunluğuna ve temizliğine göre değişir.

Birleşik Mıknatıs yada Manyetik Batarya 

Tipleri aynı olan  mıknatıslar da, eş kutupları üst üste gelecek biçimde çoğaltılır. Bu durumda kutup kuvveti arttırılır.

Elektromıknatıs

Elektromıknatıslar, yalıtılmış ince kabloların ham demire sarılıp, kablolardan akım geçirilmesiyle oluşur. Bu sistemin mıknatıslık özelliği elektriğe bağlı olduğu için anında elektrik kesip, mıknatıslık özelliği ortadan kaldırılabilir. Tersi de olabilir. Örneğin kapı zilleri, talaş nakliyatı, telgraf cihazları gibi daha birçok uygulama sahası olan elektromıknatıslarda kalıcı bir mıknatıslık özelliği aranmaz.

Pusula da bir mıknatıstır; 1600 yılında İngiliz William Gilbert tarafından yazılmış olan “De Mangnete, Manyeticis Que Corporibus” kitabında da anlatıldığı gibi, arzın kendisi büyük bir kürevi mıknatıs olarak kabul edilebilir. Arzın toplam manyetik alanı, 800 milyar kere milyar paund ağırlığındaki çubuk mıknatısın, arzın merkezine konulduğu zaman ortaya çıkan manyetik alana eşittir. Arzın bu manyetik alanı yardımında yön tayini mümkün olabilmektedir. Basit bir çubuk mıknatıs, yatay olarak ortasından geçirilen bir ip yardımııyla asıldığında veya su üzerinde yüzen bir tahtanın üzerine konulduğunda, kuzey güney yönüne paralel duruma geldiği görülür. Pusula, ortasında hassas bir iğneyle dengede duran mıknatıstan meydana gelmiştir. Bu da serbest kalan diğer mıknatıslar gibi, manyetik meridyene paralel duruma gelir. Kuzey kutbunu gösteren uca kuzey ucu, diğerine de güney ucu denir. Bu uçlar (+) ve (–) uçlardır. Dünyanın manyetik meridyeninin haritası vardır. İzogonik hatlar hakiki coğrafi kutuplar hattından sapmaları gösterir.

Manyetik bir pusula ibresini bozan nedenler;

• Başka manyetik cisimlerin etkisi.
• Ani sert bir darbe.
• Manyetik meridyenindeki düzenli veya düzensiz sapmalar. Bunların nedenleri güneş yada toprağın manyetik etkileridir.
• Yeryüzündeki veya atmosferdeki elektrik akımı değişmeleri.

Ham demir çubuğun etrafına sarılmış geçirgen bir sargı (selenoit) dan elektrik akımı geçmesi durumunda oluşurlar. Bu sistemin mıknatıslık özelliği elektriğe bağlı olduğu için anında elektrik kesilmesinde mıknatıslık özelliği ortadan kalkar.

Kapı zilinde, radyoda, telefonda da mıknatıs vardır. Kapı zilinin yapısını elektromıknatıs oluşturur. Elektromıknatısın karşı tarafında, elektromıknatısın kutuplarına dokunmayan şerit şeklinde bir yayla tutturulan ve yumuşak demirden yapılan bir armatürü mevcuttur. Armatürün arkasında değme vidası vardır.
Zilin anahtarı kapalı duruma getirildiği zaman devreden akım geçer ve elektromıknatıs mıknatıslanır. Elektromıknatıs armatürü çeker ve tokmak çana vurur. Tokmak çana vururken armatür değme noktasından ayrılacağı için, devredeki akım kesilir. Akım kesilince elektromıknatısın çekme özelliği kaybolacağı için tokmak geriye gelir. Armatür yay vasıtasıyla değme vidasına değdiğinde, devre kapanır ve zil yeniden çalar.

Neodyum Mıknatıs

Neodyum mıknatıslar süper mıknatıslar olup, güçlü çekim alanları vardır. Neodymium mıknatıslar küçük olmalarına rağmen çok daha fazla manyetik alan meydana getirirler  (yani güçlüdürler.)

Manyetik özellikleri olan neodyum mıknatıs en güçlü manyetik materyaldir. Neodymium (Neodyum) mıknatıslar, dünyada en güçlü mıknatıslar olarak bilinir. Neodim mıknatıslar günümüzde çok gelişmiş uygulamalarda kullanılmaktadır. Ferrit, Alniko ve SMco gibi otomobil endüstrisi, elektrik motoları, petrokimya endüstrisi ve manyetik sağlık ürünleri gibi çok çeşitli kullanım alanları vardır. Küp, silindir, blok, disk ve özel çeşitli şekillerde üretimi yapılmaktadır. Kullanım alanına göre farklı kaplamalar yapılır. ( Nikel, Çinko, epoksi, kalay, krom, gümüş, altın).

Mıknatısın Kutupları

Mıknatıs uçları, itme ve çekme özelliklerine sahip olmakla birlikte en yoğun olduğu bölgelerdir. Bir mıknatısın  iki kutbu vardır. N ve S uçlarına mıknatısın kutupları denir. Mıknatısın çekme özelliği en çok olan uç kısımlarına kutup adı verilir. Şekli nasıl olursa olsun mıknatıslar da iki tane kutup bulunur.  Bir mıknatıs parçalara bölündükçe her bir parça yine iki kutuptan oluşan bir mıknatıs özelliği gösterir. Ortadan asılan mıknatısın kuzey tarafa yönelen ucu kuzey (N) kutbu, diğeri güney (S) kutbudur. Bu iki kutupta aynı çekme özelliği vardır. Mıknatısın en küçük parçası yine mıknatıstır.

Farklı iki mıknatıs birbirlerine yaklaştırıldığında aynı kutupların (N-N ya da S-S) birbirini ittiği, zıt kutupların (N-S ya da S-N) ise birbirlerini çektiği görülür.

Mıknatısın Özellikleri Nasıl Kaybolur?

1. Mıknatısa şiddetli ve keskin bir darbe ile vurmak.
2. Mıknatısın oksitlenmesi (paslanması).
3. Bir mıknatısa temas ettirmek veya mıknatısın bir kutubuna sürtmek.
4. Mıknatısın aşırı sıcaklıkta kalması.
5. Cismi ısıtmak ve soğurken yeryüzünün manyetik alanı yönüne çevirmek.

Mıknatısların Kullanım Alanları

Mıknatıs  nerelerde kullanılır? Günümüzde mıknatısın kullanım alanları çok farklıdır. Kullanılan mıknatıs çeşitleri her boyut ve şekilde olabilir.

1. Elektrik santrallerinde jeneratörlerde elektrik enerjisi elde etmek için mıknatıs kullanılır.
2. Elektrik motorları, kapı zili, telgraf, cep telefonu  mıknatısla çalışır.
3. Pusula yaparken mıknatıs kullanılır.
4. Sıvılar içindeki demir bileşiklerinin ayrılmasında mıknatıs kullanılır.
5. Çöplerin içinde bulunan bazı metal maddeleri, ayrıştırmak için mıknatıs kullanılır.
6. Voltmetrede de mıknatıs kullanılır
7. Oyuncak yapımında mıknatıs kullanılır.
8. Endüstride, hurda yığınlarının arasından demir parçalarını ayırmak için tekerlekli mıknatıs kullanılır.
9. Vinçler de ise ağır cisimleri kaldırmak için elektro mıknatıs kullanılmaktadır.
10. Kil temizleme de mıknatıs kullanılır
11. Cam kumu temizlemek için mıknatıs kullanılır.
12. Buzdolaplarının kapağının kapanması için mıknatıs kullanılır.
13. Radyo, televizyon vb gibi elektronik cihazların yapımı sırasında mıknatıs kullanılır.
14. VHS videolar, kasetler, bilgisayarların içindeki floppy diskler ve hard diskler de kullanılır.
15. Kredi ve ATM kartları, televizyon ve bilgisayar monitörleri, hoparlör ve mikrofonlar, elektrikli motor ve jeneratörler, transformatörlerde de mıknatıs kullanılır.

Sözlükte Mıknatıs Ne Demektir?

1. Demiri ve daha başka kimi metalleri çeken demir oksit.
2. Demiri çekme özelliği taşıyan ya da sonradan bu özelliği kazanan her türlü madde.

Mıknatısın kökeni Arapçadır. İngilizcesi n. magnet