Asenkron Motor Kumanda Teknikleri

Asenkron motor kumanda teknikleri: Motorların arıza yapmadan çalışabilmesi, üretim ve verim için önemlidir. Bu da teknolojiye uygun yapılan koruma devreli otomatik kumanda sistemleri ile sağlanır.

Asenkron Motorlarda Kesik Çalıştırma 

Operatörün kontrolü altında çalışan makinelerde, bazı motorların kesik çalışmaları istenebilir. (Yalnız start butonuna basılı olduğu sürece çalışma). Böyle durumlarda asenkron motor kumanda devreleri kurulur.

Asenkron motor kumanda tekniklerinde start (başlatma) butonuna basılınca kontaktör enerjilenir. Böylece güç devresindeki normalde açık bulunan kontaklarını kapatır. Böylece şebeke gerilimi kontaklar ve sigorta üstünden motora uygulandığında edildiğinden asenkron motor çalışır. El start butonundan çekildiğin de buton kontakları açılır. Kontaktör bobini, enerjisini keser.

Kontaktörün enerjisi kesilince güç devresi üstünde bulunan kontakları açarak ve motoru durur. Asenkron motor kumanda devresi kurulumunda şebeke fazından, sigorta kontağının girişine bağlanır. Sigorta çıkışından aşırı akım rölesi  kapalı kontağının girişine bağlanır. Röle çıkışından stop butonu girişine, çıkışından start butonu girişine, start çıkışından kontaktör bobin girişine bağlanır. Kontaktör bobin çıkışından da nötre bağlanarak kumanda devresi kurulmuş olur.

Güç devresi kurulurken (L1-L2-L3), üç faz sigorta kontakları girişine bağlanır. Sigorta kontakları çıkışından kontaktörün normalde açık güç kontaklarına girer. Kontaktör kontakları çıkışından aşırı akım rölesi kontaklarına, aşırı akım rölesi kontakları çıkışından asenkron motor giriş uçlarına (U-V-W) uçlarına bağlanır. Böylece güç devresi bağlantısı kurulmuş olur. Kısa devre yapılan motorun çıkış uçları (Z-X-Y) ise yıldız bağlanır.

Bir Yönde Sürekli Çalıştırma

Asenkron motor kumanda tekniklerinde, devrede start butonuna basılınca kontaktör enerjilenerek kontaklarını kapatır. Asenkron motora enerji gönderir. Motorun bir yönde (sağ-sol veya ileri-geri) çalışmasını sağlar. Bu çalışma stop butonuna basıncaya yada enerjinin kesilmesine kadar devam eder.

Sürekli çalışmanın sağlanması için mühürleme yapılmalıdır. Mühürleme start butonu uçları ile kumanda ettiği kontaktörün normalde açık kontaklarının paralel bağlanmasıyla gerçekleşir. Start butonuna bağlanan bu kontağa mühürleme kontağı adı verilir. Şeklimizde b2 start butonuna basıldığında C kontaktör enerjilenir. Açık (C) olan kontaklarını kapatarak motorun çalışmasını sağlar.

Start  butonundan el çekildiğin de, buton kontakları açılır. Daha önce buton üzerinden geçen kontaktör akımı bu defa, kapanan C (mühürleme kontağı) kontağı üzerinden geçer. Kontaktör (yani motor) bu durumda kesintisiz olarak çalışmasını sürdürür. Motorun çalışması, stop butonuna basılması yada sistemin enerjisi kesilmesine kadar sürer. b1 stop butonuna basıldığında kontaktör bobininin enerjisi kesilir. bunun için, güç ve kumanda devresinde olan  kontaktör (C) kontakları açılır ve motor stop eder.

Motor Kumanda Devre Kurulumu

3 fazlı asenkron motor kumanda devreleri  kurulurken şebeke fazından (L1) sigorta girişine kablo bağlanır. Sigorta kontağı çıkışından, stop butonu girişine, çıkışından aşırı akım rölesi (OL) kapalı kontağının girişine bağlanır. OL kapalı kontağının çıkışından stop butonu girişine, stop butonu çıkışından start butonu girişine bağlanır. Start butonu çıkışından kontaktör bobin girişine, kontaktör bobin çıkışından da nötre bağlanılır.

Sonra start butonu girişinden kontaktör normalde açık kumanda kontağı girişine bağlanır. Kontaktör normalde açık kontağı çıkışından da start butonunun çıkışına bağlantı yapılır (mühürleme işlemi) kumanda devresi bitirilir.

Güç Devresi Kurulumu

Güç devresinin kuruluşu şekildeki gibi fazlardan (L1 -L2 -L3), 3 faz sigorta kontakları girişine bağlanır. Sigorta kontaklarının çıkışından kontaktörün normalde açık güç kontaklarına bağlanır. Kontaktör kontaklarının çıkışından aşırı akım rölesinin kontaklarına, aşırı akım rölesi çıkışından motor giriş uçlarına (U-V-W) bağlantı yapılır. Güç devresi tamamlanır. Motorun çıkış uçları (Z -X -Y) kısa devre yapılarak yıldız bağlantı bitirilir.

Birden Çok Kumanda Merkezinden Çalıştırma

İstenildiğinde veya gerektiğinde asenkron motorlara birden çok yerden kumanda edilebilir. Bunun için motorun bulunduğu yerde bir start –stop buton grubu vardır. Ayrıca diğer kumanda merkezinin olduğu yerde de bir start–stop buton grubu vardır. Burada dikkat edilmesi gereken, devredeki tüm stop butonlarının seri, tüm start butonlarının paralel  bağlanmasıdır.

Aşağıdaki devrede birden çok kumanda merkezinden çalıştırma ve güç şeması verilmiştir. Devrede b2 (start) butonuna basıldığı zaman C kontaktörü enerjilenerek  kontaklarını kapatır ve motor 1. kumanda merkezinden çalışmaya başlar. Motorun çalışması b1 (stop) butonuna basılıncaya kadar sürer. İstenildiğinde asenkron motor b3 (stop) butonuna basılarak da devreden çıkarılabilir. Ya da b4 (start) butonuna basılarak da çalışması devam eder.

Kumanda Devresinin Kurulumu

Kumanda devresinin kuruluşu, devreye göre fazdan (L1) sigorta kontağının girişine bağlanır. (e3) sigorta kontağı çıkışından, aşırı akım rölesi (e1) kapalı kontak girişine bağlanır. (e1) kapalı kontak çıkışından (b1) stop butonunun girişine, (b1) stop butonunun çıkışından (b3) stop butonunun girişine bağlanır. b3 stop butonunun çıkışından b2 start butonu girişine, b2 start butonu çıkışından kontaktör bobinin girişine bağlanır. Kontaktör bobinin çıkışından da nötre bağlanır. b4 start butonu ile b2 start butonu paralel bağlanır.

Daha sonra b2 veya b4 start butonu girişinden kontaktör normalde açık kumanda  kontağı girişine bağlanır. Kontaktör normalde açık kontağı çıkışından da b2 veya b4 start butonu çıkışına bağlantı yapılır (mühürleme işlemi ). Böylece kumanda devresi bağlantısı tamamlanır.

Şekildeki devrede fazlardan (L1-L2-L3) üç faz sigorta kontakları girişine bağlanır. Sigorta kontakları çıkışından kontaktörün normalde açık güç kontaklarına bağlanır. kontaktör kontakları çıkışından aşırı akım rölesi kontaklarına, aşırı akım rölesi kontakları çıkışından motor giriş uçlarına (U–V–W) bağlantı yapılır. Böylece güç devresi bağlantısı tamamlanır. Motor çıkış uçlarıysa (Z–X–Y) kısa devre edilerek yıldız bağlantı yapılmış olur.

Paket Şalteri ile Çalıştırma

Bir eksen etrafında dönen arka arkaya dizilen birkaç dilimden oluşan şalterlere paket şalter denir. Kumanda devrelerinde butonların yerine paket şalterler de kullanılır. Dilim sayısının artırılması ile çok konumlu paket şalterler elde edilir. Bu sayede karmaşık kumanda sorunları çözülür. Paket şalter fiyatları ekonomiktir. Ayrıca montajının yapılması kolay olduğundan birtakım avantajları vardır.

Avantajlarının olmasına karşın küçük güçlü motorların çalıştırılmaları dışında pek kullanılmaz. Devre açma kapama anahtarı olarak kullanılır. Paket şalter devrelerinde motor koruma rölesi bağlanmaz. Birden çok yerden kumanda edilemez. Frenleme devreleri yapılamaz. Devre kapalıyken enerji kesilmesi durumunda, yeniden geldiğinde devre kapalı kalır. Bu da motor ve benzeri tüketici aletlerin kontrolsüz çalışmasına neden olur.

Paket Şalter Uygulaması

On–Off paket şalter ile üç fazlı asenkron motorun doğrudan çalışması sağlanır. Genel olarak küçük güçlü motorların çalıştırılmasında örneğin; küçük güçlü ağaç kesme tezgahları, taş motorları gibi yerlerde kullanılır.

L1, L2, L3 fazlarını 2, 4, 6 numaralı kontaklarına bağlanır. Motorun U-V-W uçlarını da 1, 3, 5 numaralı kontaklarına bağladığımız zaman devrenin çalışması için gereken bağlantı kurulmuştur.

Resimde görülen paket şalterlerin çalışma diyagramına bakıldığı zaman sıfır konumunda paket şalterin tüm kontakları açıktır. Bu konumda asenkron motoru çalıştırmaz. Paket şalteri bir konumuna aldığımız zamansa bütün kontakları kapanır ve motoru çalıştırır. Çalışma diyagramında açık kontak boşluk, kapalı kontak ise çarpı (X) şeklinde gösterilmektedir.