Oto Trafosu İle Yol Verme

Oto Trafosu İle Yol Verme: Üçgen çalışma gerilimi motor etiketine uygun olmalıdır. Şebeke gerilimine eşit olmayan asenkron motorlara yıldız-üçgen bağlantı yöntemiyle yol verilemez. Bu tip asenkron motorlara, oto trafosu veya kademeli direnç yöntemi ile yol verilir. Üçgen çalışma gerilimi olmayan asenkron motorlara oto trafosu ile yol verilir.

Asenkron yol verme yöntemlerinden biri olan oto trafosu ile yol verme;

Şebekeden çekilen akım, motorun çektiği kalkınma akımından daha küçüktür. Bundan dolayı büyük  güçlü motorlarda frekansla yol verme uygulanamıyorsa, oto trafosu ile yol verme uygulanır. Oto trafosu ile yol vermede, oto trafo fiyatları yüksek olması nedeniyle ekonomik değildir. Ancak büyük güçlü ve özellikle yük altında kalkınan motorlara iki kademeli oto trafosu ile düşük yol alma akımı çekilerek yol verilir.

Oto trafosu ile yol vermede kademeden kademeye geçme işlemi stator sargı akımının kesilmesine neden olur. Stator akımı sıfır olur fakat motorun kısa devre rotor sargılarından geçen rotor akımı sıfır olmaz. Rotorun devir sayısına bağlı olarak, rotor akımı manyetik akı meydana getirir. Manyetik akı statör sargılarını kestiğinde (rotor dönerken) şebeke frekansına yakın EMK indüklenir.

Kademe gerilimi uygulandığında statör sargılarına rotor manyetik akısının indüklediği EMK ile birleşerek aynı fazda olabilir. Bu da stator sargılarından çok yüksek akımların geçmesine neden olur. Şebekeden çekilen aşırı yüksek akım, motora direk yol verildiğinde motorun çekeceği kalkınma akımından da yüksek olabilir. Bu durum, oto transformatörü ile yol verme yönteminin amacına ters düşer. Bu sakıncayı önlemek için aşağıdaki şekilde görülen bağlantı yapılır.

Oto Trafosunun Çalışması

Yukarıdaki şekilde M ve K kontaktörler kapatılarak oto trafosuna şebeke gerilimi verilir. L kontaktör kapatıldığı zaman motor %50 düşük gerilimle çalışmaya başlar. Motor normal devrine ulaştığında M kontaktör açılır. Böylece oto trafosunun yarı sargısı, seri reaktans bobini gibi motor devresine seri bağlanır. Sonra N kontaktör kapatılarak motora normal şebeke elektromor kuvvet uygulanır. Daha sonra K kontaktör açılarak oto trafosu tamamen devre dışı bırakılır. Böylece motor akımı hiç kesilmeden sistem çalışmaya devam eder.

Bu yol verme yönteminde motor akımı hiç kesilmediği için yukarıda açıklanan mahsur da giderilmiş olur.

Yıldız-üçgen yol verme yönteminde yol alma akımı, normal çalışma akımının %33,3’ ünden aşağıya düşürülemez. 3 fazlı oto transformatör ile asenkron motora bir gerilim uygulanır. İlk kalkınma esnasında uygulanan gerilim normal motor geriliminin %50, %70 veya %80’i gibi düşük bir gerilimdir.

Yol alma akımı ise, normal çalışma akımının % 65’ ine kadar düşer. Kademeli olarak  sarılan oto trafosunun sekonder ucundan gerilim alınır. Alınan gerilim, motorun çalışma geriliminden daha küçük değerlere düşürülür. Bu da motora uygulanan farklı değerlerdeki düşük gerilimle şebekeden daha düşük yol alma akımları çekilerek yol verilir.

Bu yöntem ile;

• Motor akımı hiç  kesilmediği için stator sargılarından çok yüksek akımların geçmesini,
• Motorun  şebekeden  çekeceği  kalkınma akımının yüksek olmasını önler.

Oto trafosu ile yol vermede motorun çekeceği akım trafonun sekonder akımı, şebekeden çekilen akım ise trafonun primer akımıdır. Örneğin; Direk yol vermede bir asenkron motor 6 katı kadar akım çekiyor. %50 kademe geriliminde oto transformatör ile yol verilirse; motorun trafodan çektiği akım, 3 katına düşer.

Trafonun şebekeden çektiği akım, %50 düşük gerilim uyguladığında; sekonder akımının yarısı yani 1,5 katı olur. Bu durumda motorun şebekeden çektiği yol alma akımı, normal akımın 1,5 katı değerine düşer. Bu da şebekeyi akım dalgalandırmalarından korur. Eğer aynı motora yıldız üçgen yol verilmiş olsaydı, şebekeden çektiği yol alma akımı normal akımın 2 katı olacaktı.