Kuru Tip Trafo

Kuru Tip Trafo. Kuru Trafo Kontrolü. Kuru Tip Trafoların Yağlı Tip Trafolardan Farkı. Kuru Tip Trafo Yapımı. Özellikleri. Bölümleri. Bağlantı Grupları. Bakımı. Kullanım Alanları

Kuru Tip Trafo: Cebri soğutmalı olarak tasarlanan, meydana gelen ısıyı hava sirkülasyonu ile atan trafolara, kuru tip trafo veya kuru tip transformatör (dry type transformer) denir. Manyetik devresi ve sargıları yalıtkan bir sıvıda korunmayan elektrik trafolarıdır. Sargıları cam elyaf destekli epoksi reçine (epoxy resin) ile örtülmüş ve dış etkilere karşı yalıtılmıştır. Kuru tip trafolar tamamen kurudur kesinlikle yağ içermez. 

Kuru tip trafoların manyetik devresi ve sargıları yalıtkan bir sıvıya daldırılmamıştır. Kuru tip trafolar gaz içinde veya atmosfer altında çalışırlar. Kuru tip trafo, genel olarak dökme reçine ile örtülmüş ve vernik emdirilmiş trafolardır. Gazlı türler, genel olarak azot (nitrogen) gazı içindedirler. İzolasyon grupları 80 C°, 115 C°, 150 C° olarak üretilir. Yağlı tip trafo için yapılan periyodik bakım, yağla ilgili bölümler dışında kuru tip trafolarda da yapılır. Kuru tip trafolar yeraltı trafo merkezlerinde genel olarak kullanılır (büyük alışveriş merkezleri gibi).

Kuru Trafo Kontrolü 

Cebri soğutulan kuru tip trafoların, kanalları açık ve soğutma yüzeyleri temiz olmalıdır.  Kuru tip dahili trafolar genel olarak oda içerisinde olduklarında, oda sıcaklığı devamlı kayıt altında tutulmalıdır. Havalandırma şartları trafo için çok önemlidir ve devamlı izleyerek kaydedilmelidir. Fan ile soğutulan bir odada hava hareket hızı dakikada 122 metre civarında olmalı ve bu dereceyi aşmamalıdır. Alarm devresi ve aşırı sıcaklık termostatı kontrolü yapılmalıdır. Trafo dış şasesinin kirlenmesine ve aşınmasına (korozyon) izin verilmemelidir. Trafonun içinde bulunduğu odada su sızıntısı olmaması için önlem alınmalıdır. Trafolar çalışırken sesindeki değişme gevşek spir, kötü tesisat ya da bağlantı gibi bir sorunu haber vermektedir.

Kuru Tip Trafoların Yağlı Tip Trafolardan Farkı

Trafolar özel uygulamalar dışında genelde yağlı ve kuru tip olmak üzere iki tip olarak üretilir. Trafo çeşitlerinden olan kuru tip trafoların yağlı tip trafolardan farkı;

• Kuru tip trafo, yağlı trafo kadar bakım gerektirmez.
• Yağlı tip trafoların kazanlarında bulunan yağdan dolayı patlama riski vardır. Bundan dolayı yağlı trafolar yangına sebebiyet verebilir. Kuru tip trafoların yangın çıkarma riski yoktur.
• Yağlı tip trafolara göre üretimi daha maliyetli olmasına rağmen patlama özelliği olmadığı için bazı uygulamalarda kuru tip trafolar kullanılmaktadır. Kuru tip trafo fiyatları, yağlı trafolara göre daha yüksektir.
• Kuru tip trafolar soğutma fanı gibi ek donanımlara ihtiyaç duyabilir.
• Kuru tip trafolarda bağlantı grubu; özel tasarım bağlantı gurubu ve kademe değiştiriciler isteğe bağlı olarak yapılır. Kuru tip trafolarda kademe ayarının nasıl yapılacağı üretici firma tarafından trafo etiketinde belirtilir. Alınan gerilim değerine göre trafo kademe ayarı yapılabilir.
• Kuru tip trafolar insanların yoğun olarak yer aldığı hastane, okul, tiyatro alanları, alışveriş merkezleri vb. gibi yerlerde bina içerisinde kullanılır. İnsanların bulunduğu bu binaların içerisinde patlama riski olmadığı için kuru tip trafolar kullanılmaktadır.

Kuru Tip Trafo Yapımı

Orta gerilim transformatörü yapan, 3,3 KV den 36 KV ye kadar müşteri isteğine göre boşta gerilim ayarlı ve yükte gerilim ayarlı trafo üretilmektedir. Kuru tip dağıtım transformatör tipleri bir fazlı ya da  3 fazlı transformatörler trafo yağına (transformer oil) daldırılmış tabi soğutmalı (ONAN), cebri soğutmalı (ONAN/ONAF) atmosfer açık genleşme depolu, atmosfere kapalı hermetik trafo olmak üzere, şartnamelerde belirtilen standartlara göre yapan trafo üreticileri bulunmaktadır.

Modern sarım makinelerinde sarılan dağıtım transformatörleri alçak gerilim sargı  iletkenleri bakır ve alüminyumdur. Alçak gerilim ve yüksek gerilim vakum altında, nemden korumalı, bakım gerektirmeyen 36 KV gerilimde, 100-20.000-30.000 KVA kısa devreye dayanıklı trafo imalatı  yapan trafo fabrikaları, orta gerilim güç transformatörleri yapan, 3,3 KV den 36 KV ye kadar müşteri isteğine göre boşta gerilim ayarlı ve yükte gerilim ayarlı trafo imalatçıları mevcuttur.

Yüksek gerilim sargı kaplamaları vakum altında elektriksel izolasyonu yüksek neme ve kimyasala karşı dayanıklılığı fazla olan epoksi (epoxy) dökme reçineden yapılır. Levha sargı kaplamaları arasında kat izolasyonu iyileştirilmiş, reçineli kağıtlar ile sağlanmıştır.

Alçak gerilim sargıları dökme reçine ile veya pre preg izolasyonlu (izolasyonu ısıyla sertleşen reçine emdirilmiş bant sargı) tekniği ile sarılır. Sargıları saran epoxy reçineler herhangi bir kazan veya kapalı bir ortam içerisinde değil, tamamen dış ortama açıktır.  Soğutma şekli yağlı tip trafolara göre farklıdır. Kuru tip trafolar hem doğal hava ile soğutma (AN) hem de fan ile soğutma yöntem  ile (AF) soğutulabilmektedir.

Trafo alt bölgesine birkaç tane fan grubu montajı yapılır. Sargılara yerleştirilen sıcaklık sensörleri fan panosunda bulunan röleye sargı sıcaklığı bilgisini iletir. Röle sayesinde sargı sıcaklığının durumuna göre fan grubu devreye alınıp soğutma işlemi gerçekleşir.

Kuru tip trafolar IP code (uluslararası koruma kodu) IP 00 koruma sınıfında üretildiğinden yalnız iç ortamlarda çalışır. Dış ortamlarda çalışması istendiğinde, dışarıdan sıvı, nem, toz vb. etki almayan bir kabin içerisinde TS 3033 EN 60529 mahfaza edilmelidir. Bu kabin IP 21, IP 23, IP 31 veya uygulamaya göre farklı koruma sınıfına sahip olabilir.

Kuru tip dökme reçineli trafo sargı izolasyon malzemeleri sıcaklık sınıfları F ya da H sınıfı malzemeler olabilir. F sınıfı izolasyon malzemesi sargı sıcaklık artış limiti 155°C, H sınıfının sıcaklık artış limiti 180° C’ dir. Trafonun teknik föyünde orta gerilim/ alçak gerilim (OG/AG) sargılar F/F veya H/H olarak sıcaklık sınıfı belirtilir. Ayrıca kuru tip trafolar için IEC 60076-11 standartlarına göre belirli kodlar ile çevre, iklim ve yangına dayanıklılık sınıfları belirlenmiştir. Trafolar genellikle E2, C2, F1 sınıflarında üretilir.

Ülkemizde kullanılan TEDAŞ’a devredilecek kuru tip trafolar, TEDAŞ-MLZ/99-031.B “Sargıları Epoksi Reçine İle Örtülü Kuru Tip AG/OG Dağıtım Güç Transformatörleri Teknik Şartnamesi’ne” uygun olmalıdır. Aşırı yüklenme yeteneği, patlamama özelliği,  kısa devrelere ve sismik etkilere karşı yüksek dayanımı ve kabinli üretim sayesinde zorlu şartlarda çalışabilmesi kuru tip trafoların kullanımı büyük avantajlar sağlamaktadır.

Kuru Tip Trafo Özellikleri

• Alçak gerilim ve yüksek gerilim sargıları kapalı ortamda, vakum altında, reçineli olarak imal edilir.
• Kuru tip trafo, sargı yalıtımında kullanılan epoksi kaplama (epoxy coating) ile kolay tutuşmayan ve kendiliğinden sönebilen yanmayan, ark’ a maruz kaldığı zaman bile çevreye zehirli gaz yaymayan özelliklere sahiptir.
• Koruma ve sinyal donanımı olarak sadece sargıları, yüksek çevre sıcaklığı veya aşırı yüklenmelerin sebep olduğu izin verilmeyen aşırı ısınmalara karşı koruyan sıcaklık kontrol sistemi vardır.
• Yangına karşı güvenlidir. Yangın ortamında yangını hızlandırıcı etkisi yoktur. Kendiliğinden sönme özellikleri vardır.
• Sargı yapısı sebebi ile kısa devrelere karşı yüksek dayanıklılık gösterir. Bakım gerektirecek herhangi bir parçası yoktur, işletme masrafları çok azdır.
• Neme karşı yüksek dayanıklılıkları vardır. %100 nemli ortamlarda çalışsa bile herhangi bir sakınca yoktur.
• Fanlı soğutma sistemi ilavesi ile güç kapasitesini %50′ ye varan oranlarda arttırabilmektedir.
• Mahfaza içine alınıp insanların yoğun olarak bulunduğu ortamlarda güvenle kullanılırlar.

Kuru Tip Trafoların Bölümleri

• AG (alçak gerilim) girişi
• YG (yüksek gerilim) grişi
• AG sargısı (sekonder)
• YG sargısı (primer)
• Boştayken kademe değiştirici
• Manyetik çekirdek
• Manyetik çekirdeği sabitleyen parça
• Tekerlekleri yönlendirilebilen silindir aksamı
• Topraklama girişi
• Kaldırma delikleri
• Etiket levhası
• Yedek devre kutusu

Trafolarda Bağlantı Grupları ve Grup Açıları

Trafo ortak bir nüve üzerine sarılmış, birbirinden elektriksel olarak yalıtılmış iki bobinden meydana gelen hareketsiz bir elektrik makinesidir. Trafolarda bağlantı grupları ve grup açıları

Kuru Tip Trafo Bakımı

Kuru tip trafoyu periyodik bakım yapılmadan önce aşağıdaki işlemler yapılarak bakıma hazırlanmalıdır. Bunun için yapılacak işlemler;

• Trafo bakıma alınmadan önce tamamen enerjisiz duruma getirilmelidir.
• Bunun için trafo girişindeki kesici açılarak besleme gerilimi kesilmelidir.
• Kesici açıldıktan sonra bağlı olan ayırıcı da açılmalıdır.
• Trafo bakım öncesi emniyet ve güvenlik önlemleri alınmalıdır.
• TEİAŞ bakım talimatı veya TEDAŞ tarafından ilgili yılda yayınlanmış olan bakım talimatı yanında bulundurulmalıdır.

Kuru Tip Trafo Kullanım Alanları

• Pompa istasyonları
• Hava alanları
• Hastaneler
• Trafo dağıtım merkezleri
• Oteller
• Marinalar
• Barajlar
• Ticari binalar
• Isı merkezleri
• Demiryolu sistemleri
• Yer altı trafo merkezleri
• Okul
• Hastane gibi insanların yoğun yaşadığı yerlerde tercih edilir ve kuvvetli akım yönetmeliği doğrultusunda yapılarak kullanılmaktadır.

Yüksek gerilimli elektrik enerjisi sektörüne yönelik olan elektrolitik bakır parçalar baralar paslanmaz çeliklerden işlenen saclar ve diğer aksamlar olmak üzere sipariş üzerine çeşitli ebatlarda yapan trafo imalatçıları vardır. Elektrik trafo fiyatları, trafonun özelliklerine göre her firma tarafından değişmektedir. Yine trafo kazanları, genleşme deposu, yüksek gerilim ve alçak gerilim dom yağı sızdırmayan bir şekilde üreten trafo firmaları vardır.

Kuru tip trafo üreticileri; abb trafo, abb kuru tip trafo, best trafo, areva trafo, omsan trafo, aslan trafo, beta trafo, eltaş trafo, aktif trafo, eren trafo, Kayseri trafo, Ankara trafo, özgüney trafo vb gibi trafo firmaları vardır.