Trafo Bağlantı Grupları 

Trafo bağlantı grupları: Trafolar ortak bir nüve üzerine sarılmış olup birbirinden elektriksel olarak yalıtılmıştır. İki bobinden meydana gelen hareketsiz bir elektrik makinesidir.

Trafo Güç Bağlantıları OG / YG 

3 fazlı trafolarda sargı bağlantı şekilleri;

• Yıldız bağlantı
• Üçgen bağlantı
• Zigzag bağlantı

Trafoda Yıldız Bağlantı 

Trafoda yıldız bağlantı, hem primere ve hem de sekondere aynı şekilde yapılır. Fazlara ait sargıların birer ucu birleştirilir. RST fazları primerin boşta kalan uçlarına, YÜK ise sekonderin boşta kalan uçlarına bağlanır. Birleştirme noktasına nötr  veya yıldız noktası denir. Yıldız bağlantı, yıldız noktası sıfır olduğu için daha çok sıfırlamanın istenildiği yerlerde kullanılır.

Trafoda Üçgen Bağlantı 

Trafoda üçgen bağlantı yapmak için her faz sargısının giriş ucu öteki sargının çıkış ucu ile birleştirilir. Bu bağlantı trafonun hem primer de hem de sekonder de aynı şekilde yapılır. Üçgen bağlantıda fazlara ait sargılar birbirleri ile kapalı bir devre meydana getirir. Bu bağlantıda nötr hattı yoktur. RST fazları primer sargılarının giriş uçlarına, yük ise sekonder sargılarının çıkış uçlarına bağlanır. Üçgen bağlantı nötr hattı istenmeyen yerlerde kullanılır.

Trafoda Zigzag Bağlantı 

Trafoda zigzag bağlantı sekonder kısmında uygulanır. Bağlantı için sekonderde aynı fazın eşit gerilimli iki sargısı bulunmalıdır. Bu sayede fazların dengeli bir şekilde yüklenmesi sağlanmış olur. Sargıların polaritesi belli olduğu için bağlantılar kolayca yapılabilir.

Zikzag bağlantı da sekonder sargılarının her fazının bir sargısı, diğer fazlardan birinin başka bir sargısı ile seri bağlanmalıdır. Primeri ise üçgen veya yıldız bağlanmalıdır.

Sekonderde aynı faza ait eşit iki sargıdan biri başka faza ait nüve üzerindedir.  Trafo fazlarının eşit yüklenmemesi sonucu dengesiz çalışabilir. Zigzag bağlantı yapılarak bu denge sağlanmaya çalışılır.

Bağlantı Grupları Grup Açıları

Trafoda primer sargının bir fazına alternatif gerilim uygulanırsa aynı fazın sekonder sargısında da bir gerilim indüklenir. Aynı faza ait primer ve sekonder sargılarda indüklenen gerilimler arasında bir faz farkı meydana gelir. Meydana gelen bu faz farkına grup açısı denir.

Bağlantı gruplarından grup açısı 30° ye bölünerek bir sabit olarak verilir. Yd1 örneğinde grup açısı 1 x 30 = 30°dir.

Trafo bağlantı gruplarını belirten kısaltma sembollerinde büyük harfler primer için; küçük harfler ise sekonder için kullanılır.

Grup açıları için belirlenen kısaltmalar şu şekildedir:

• (0): Grup açısı 0 x 30º = 0º
• 1 (30): Grup açısı 1 x 30º = 30º
• 5 (150): Grup açısı 5 x 30º = 150º
• 6 (180): Grup açısı 6 x 30º = 180º
• 7 (210): Grup açısı 7 x 30º = 210º
• 11 (330): Grup açısı 11 x 30º = 330º olarak bulunur.

Trafoda Bağlantı Grupları Çeşitlerinin Sembolleri

Trafoların bağlantı şekilleri ve grup açıları iki harf ve bir rakamdan oluşan kodlar halinde verilir. İlk harf büyük yazılır ve primer sargı bağlantı şeklini gösterir. İkinci harf küçük yazılır sekonder sargının bağlantı şeklini gösterir. Rakam ise grup açısını belirtir.

Örneğin Yd1 gibi. Birinci harf, primer üst gerilim sargısını, ikinci harf sekonder sargının alt gerilim sargısını d1 bağlantı şeklini gösterir.

Bağlantı Grup Çeşitleri ve Vektörleri

Üç fazlı trafolarda bağlantı grupları, üst ve alt gerilim sargılarının bağlantı şekillerini gösterir. Aynı zamanda bunların gerilim vektörlerinin birbirine karşı durumlarını da gösterir. TS-267’ ye göre üst gerilim sargılarının üçgen, yıldız ve zikzak bağlanmasına ait vektör diyagramları ve bağlantı şekilleri gösterilmiştir.

Bu bağlama şekillerinden çeşitli bağlantı grupları çıkar.  Üç fazlı transformatörlerin bağlantıları dört ana grupta toplanır. Bunlar;

• A veya O grubu,
• B veya 6 grubu,
• C veya 5 grubu
• D veya 11 grubudur.

Bu gruplar da kendi aralarında üçe ayrılır. 12 çeşit bağlantı oluşur. Aşağıda bağlantı şekilleri ve fazlar arası gerilimlere ait vektör diyagramları ile verilmiştir

A Grubu Bağlantı

A grubu bağlantıları, üçgen – üçgen (Dd O), yıldız – yıldız (Yy O) ve üçgen – zik zak (Dz O) olarak yapılır. Bu bağlantı grubunda primer ve sekonder gerilimler arasında hiç faz farkı yoktur. Sıfır rakamı bunu belirtir.

Parantez içinde belirtilen harfler;

• D, d: Üçgen bağlantıyı
• Y, y: Yıldız bağlantıyı
• z: Zikzag bağlantıyı
• O: Primerle sekonder fazlar arası gerilimleri arasındaki faz farkını belirtir.

B Grubu Bağlantı

B grubu bağlantı da aynı A grubu gibi olmakla beraber primer ve sekonder gerilimleri arasında 180° faz farkı vardır. Tabloda A2 ve B2 bağlantılarına dikkat edilirse sekondere ait fazların ters bağlandığı görülür. Bu gruba ait bağlantılar Dd 6, Yy 6 ve Dz 6 dır. Faz farkı 6 rakamı ile gösterilmiştir. Bu değeri 30º ile çarparsak, faz farkı derece olarak bulunur.

C Grubu Bağlantı

C grubundaki bağlantılar; Dy 5, Yd 5 ve Yz 5 olarak üçe ayrılır. Bu grupta primer ve sekonder gerilimler arasındaki faz farkı 5 x 30º = 150º dir. Yani sekonder gerilimi primerden 150° geridedir.

D Grubu Bağlantı

D grubu bağlantı C grubunun tersidir. Aradaki fark yine ikinci devre uçlarının bağlanış şeklindendir. Bu durumda ikinci devre gerilimi ile birinci devre gerilimi arasındaki faz farkı 11 x 30º = 330º ve sekonder gerilimi geride olur. D grubundaki bağlantılar Dy 11,Yd 11 ve Yz 11 olarak yapılmıştır.

Bağlantı Gruplarının Özellikleri

Yy Bağlantı Grubu

Yıldız-Yıldız bağlanmış trafolarda bir faz sargısına uygulanan gerilim, hat geriliminin 1 √3’ ü dür. Bu durumda belirli bir gerilim için sipir sayısı azaltılmış olduğu için, yalıtma işi de kolaylaşır. Yapım giderleri oldukça azdır. Yy0 bağlantı yapılmış trafolarda, primer ve sekonder gerilimleri arasında faz farkı yoktur.

Dy Bağlantı Grubu

Üçgen bağlantının üstünlüğü, faz akımının, hat akımından 1/ 3 kadar küçük olmasıdır. Sakıncası ise, sipir sayısının ve izolasyonun hat gerilimine göre düzenlenmesidir.

Yz Bağlantı Grubu

Küçük dağıtım trafolarının alt gerilim taraflarında zikzak bağlantı uygulanır. Bu bağlantıda her sekonder faz bobini, iki ayrı sargıdan oluşur. Bu iki sargı iki ayrı ayağa yerleştirilmiş olup birbirine ters olarak bağlanmıştır.

Bağlantıların Kullanım Alanları

Üç fazlı transformatörlerde sadece bir tek bağlantı grubunun kullanılması uygun olarak görülebilir. Ancak kullanım alanları çok değişik olan çeşitli bağlantı grupları vardır. Bu bağlantı gruplarından Yy O, Dy 5, Yd 5 ve Yz 5 işletmelerde çok kullanılmaktadır.

Yy O (Yıldız-Yıldız) Bağlantı

Sekonderlerindeki nötr hattı çok az yüklendiğinden dağıtım trafoları olarak alçak gerilim şebekelerinde kullanılmaz. Daha çok büyük güçlü yüksek gerilim trafolarında kullanılır.

Dy 5 (Üçgen-Yıldız) Bağlantı

Sekonderlerindeki nötr hattı tam yükle yüklenebilen büyük dağıtım transformatörlerinde kullanılır.

Yd 5 (Yıldız-Üçgen) Bağlantı

Sargıları yıldız bağlanmış büyük santral jeneratörlerinin çıkışına bağlanan transformatörler bu gruptandır. Ayrıca büyük akımlarda çok kullanılan bir bağlantı şeklidir.

Yz 5 (Yıldız-Zikzag) Bağlantı

Sekonderlerindeki nötr hattı tam yükle yüklenebilen küçük dağıtım trafolarında kullanılır.