Buton Nedir? Çeşitleri

Buton nedir: Buton iterek üzerine basıldığında makine veya yazılımlardaki bir sürecin başlamasını sağlar. Elektrik butonları insanın ve makinenin olduğu hemen her uygulamada sıklıkla kullanılan ürünlerdir.

Buton, operatörün yaptığı işlemi (basma, çevirme gibi) makineye aktarır. Operatörün daha doğru kararlar vermesine yardımcı olup ve sistemin kontrolünü elinde tutmasını sağlar. Bu elektriksel cihaza buton denir. Kumanda devrelerinde, devrenin çalışmasını ve kontrolünü sağlayan basit bir geçiş mekanizmasıdır. Butonlar röle ve kontaktörleri çalıştıran ve durduran kumanda elemanlarıdır.

Buton Yapısı

Yüzeyi insan eline uygun şekilde dizayn edilmiş olup, genellikle basılacak bölümü düz bir yapıya sahiptir. Yapı olarak basma aparatı, yay ve kontaklardan oluşur. Butonların pek çok çeşidi olsa bile (doğal olarak) itme ve uygulanan bu kuvvet karşısında tepki veren yay sisteminden oluşur.

Butona uygulanan her kuvvet önceden belirlenmiş bir sürecin çalışmasını sağlar. Ani temaslı ve kalıcı tipleri vardır. Buton firmaları tarafından yapılan buton imalatı, çalışma şekillerine göre sert plastik ya da metal malzemeden yapılır. Bu da buton fiyatlarının değişmesine sebep olur.

İnsan ve makine arası iletişimi sağlayan butonların terminolojisinde kullanılan terimler:

Kontak

Anahtarın devreyi açan veya kapayan iletken parçasına kontak denir. Normal konumunda açık durumda ise “normalde açık” ve devre kapandığında ise “normalde kapalı” olarak tanımlanır. Operatörün hareketi kontağın konumunu tam tersi duruma değiştirir. Ani temaslı butonlarda, buton üzerindeki basınç kalktığında kontaklar eski konumuna döner. Kalıcı tiplerde ise basınç kalksa da buton kontaklarının konumu değişmez.

Kontak Bloğu: Kontağı içeren bölümdür. Kontak blokları butonun veya sinyal lambasının arka kısmında bir tutucu vasıtasıyla tutulur.

Operatör- Akütatör: Dokunma yoluyla çalışan bölümdür. Örneğin; Buton kafası, seçici anahtar düğmesi gibi.

Ampul Bloğu: Uygun sinyali aldığı zaman elektrik ampulünü çalıştıran bölümdür. Işıklı butonlar için kullanılır.

Kalıcı: El ile bastırıp eli çektikten sonra kapalı konumunu koruyan devredir.

Anlık: El ile basıldıktan sonra el çekilene kadar olan süre boyunca kapalı konumunu koruyan devredir.

Nominal termal akım: AC uygulamalarında butonların dayanabileceği akım değeridir.

Nominal çalışma akımı: Verilen gerilim değerinde AC uygulamalarında butonların dayanabileceği akım değeridir.

Buton Çeşitleri

Bir konumlu butonlardır. Start butonu ve stop butonu olmak üzere iki tipleri vardır.

Bir Yollu Butonlar

Start butonu (başlatma-çalıştırma): Butona basılınca normalde açık olan kontağı kapanır. Buton üzerindeki basınç kalktığı zaman kontaklar yeniden eski konumuna döner.

**Start butonu yapısı ve kontak sembolü**

Stop butonu (durdurma) : Durdurma butonudur. Kontak normalde kapalıdır. Butona basılınca normalde kapalı kontak açılır. Buton üzerindeki basınç olduğu sürece açık kalır. Buton üzerindeki basınç kalkınca kontaklar yeniden eski konumuna döner.

**Stop butonu yapısı ve kontak sembolü**

İki Yollu Butonlar

İki konumlu butonlardır. Aynı anda hem start (başlama) hem stop (durdurma) butonu işlemini yapar. Normalde açık ve normalde kapalı olmak üzere iki kontağı vardır. Butona basıldığı zaman normalde kapalı kontak açılır ve normalde açık kontak kapanır. Buton üzerindeki basınç kalktığı zaman kontaklar eski konumlarına döner. Kapalı kontak üstte, açık kontak alttadır.

**Çift yollu buton yapısı ve kontak sembolü**

Kapalı kontak stop butonu, açık kontak start butonu olarak kullanılır. Buna kumanda butonu denir. Jog butonu kesik kesik çalıştırmaya (yavaş çalışma) uygun butondur.

Ortak Uçlu Buton (Jog Butonu)

Butonun normal konumunda 1-2 bağlantılarından akım geçmektedir. Butona kuvvet uygulandığı zaman devre 1-4 bağlantıları üzerinden tamamlanır. Buton serbest bırakıldığı zaman normal konumuna döner. İki yollu butondan farkı, 1 numaralı ucun ortak olmasıdır.

Ani Temaslı Buton

Ani temaslı butona basıldığı zaman, buton durumunu değiştirir. Serbest bırakıldığı zaman, ani temaslı buton otomatik olarak normal konumuna döner.

Düz Yaylı Buton (Push Buton)

Operatör yüzeyine direkt olarak basmak gereklidir. Yanlışlıkla yapılabilecek basmaları engelleyen yapıdadır. Buton ile buton halkası aynı yüksekliktedir.

Acil Durdurma Butonu

Bir kontrol fonksiyonunu resetlemek için daha farklı bir hareket gerektirir. (Çevirip çekmek gibi). Acil durumlarda kullanılır.

Çiftli Yaylı Buton

Yerden ve maliyetten kazanç sağlar. İki farklı butonu tek gövdede toplar.

Anahtarlı Mandal Buton

Güvenlikle ilgili durumlarda kullanılır. Örneğin; Makinaya bakım yapmak için makineyi kilitlemek gibi

Işıklı Yaylı Buton

Yerden ve maliyetten kazanç sağlar. Işık ve basma fonksiyonunu tek cihazda toplayan butonlardır.

Mantar Buton

Geniş basma yüzeyi ile kolay çalışmayı sağlar. Genel olarak acil durum kontrolünde kullanılır.

Uzatılmış Yaylı Buton

Bir kontrol panelinde en önemli komutların kontrolü için kullanılır. Dışarı çıkıntı yaptığı için kolayca ulaşılabilir. Buton, buton halkasından hafif dışarı çıkmıştır.

Buton Renklerinin Anlamları

Buton renkleri farklı anlamlara gelmektedir. IEC 60204-1 standardına göre uluslararası renk kodları belirlenmiştir:

Kırmızı: Acil durum anlamındadır. Tehlikeli acil bir durum olması durumunda harekete geçirilmeli. Örnek; Acil durdurma butonları

Sarı: Anormal durum anlamındadır. Anormal bir durum olması durumunda harekete geçirilmeli. Örnek; Anormal bir durumu ortadan kaldıran butonlar.

Yeşil: Normal durum anlamındadır. Normal bir durumda harekete geçirilmeli. Örnek; Start/On

Mavi: Zorunlu durum anlamındadır. Zorunlu bir durumda harekete geçirilmeli. Örnek; Reset fonksiyonu

Beyaz: Tanımlanmış belirli bir anlamı yoktur. Fonksiyonların genel kullanımında, acil duruş hariç. Örnek; Start/On (tercih edilen) Stop/Off

Siyah: Tanımlanmış belirli bir anlamı yoktur. Fonksiyonların genel kullanımında, acil duruş hariç. Örnek; Start/On (tercih edilen) Stop/Off

Hatırlatma: Üreticilerin buton serileri genel olarak iki farklı tiptedir. Modüler modeller ve kompakt modeller olarak ikiye ayrılır.

Modüler modeller adeta bir lego gibi butonun kafası, tutucusu ve yardımcı kontağı ayrı ayrı birleştirilerek takılır. Proje revizyonu olduğu durumlarda bu parçalar kolayca değiştirilebilir. Örneğin panoya taktığınız bir butonun rengini yeşilden maviye çevirmeniz gerekti. Butonun sadece kafa kısmını değiştirmeniz yeterlidir. Ya da ekstra bir normalde açık kontak eklemeniz gerekti. Kolaylıkla 1 açık kontak ekleyebilirsiniz.

Kompakt modeller ise yekpare modellerdir. Proje revizyonu olduğunda komple butonun değişmesi gerekir. Kompakt modeller modülerlere göre daha uygun fiyatlıdır.

Butonların Kullanım Alanları

Butonlar, telefon, mutfak aletleri, hesap makinesi, diğer çeşitli mekanik ve elektronik aletlerde ticari olarak kullanılmaktadır. Endüstriyel ve ticari uygulamalarda buton hem bir mekanik veya elektronik sürecin başlamasını sağlamak, hem de durdurmak amacı ile kullanılırlar.

Bu yapıda kullanılan butonlarda, başlatma butonu rengi genellikle yeşil, durdurma butonu ise kırmızı renkte olur. Ayrıca kırmızı renkli butonlar tek başına acil durum ihbarı veya acil durum stop mekanizması olarak kullanımı da sık görülür. Basit yapıda ucuz mekanizmalar olduklarından dolayı çok geniş kullanım alanına sahiptirler. Örneğin bilgisayarları açıp kapatma butonları gibi.