Elektrik Tesisatı

Elektrik Tesisatı: Kullanılan yere göre elektrik enerjisi (iş yeri, ev, atölye ve fabrika gibi) yerlerde ve tesisatta kullanılacak  alıcıların (torna tezgâhı, ütü, çamaşır makinesi elektrikli dikiş makinesi, floresan lamba vs.) özellikleri doğrultusunda değişik anahtarlar, iletkenler, prizler, sigortalar ve öbür altyapı elektrik malzemeleri olan (buatlar, klemensler, borular vs) kullanılarak  hazırlanan  teçhizata elektrik tesisatı denir.

Elektrik tesisatları idari ve fenni olarak yönetmeliklere bağlıdır. Ancak onay alınarak kullanmak mümkündür. Elektrik iç tesisleri yönetmeliği’ne göre tesisat yapımında ne gibi şeylere uyulması gerektiği açıkça belirtilmiştir.

Ev Elektrik Tesisatı  Kolon Hattı Nedir?

Trafo veya elektrik direğinden elektrik sayacına kadar gelen iletkenlere kolon hattı adı verilir.

Ana kolon hattı nedir? Tesisatın besleme noktasından başlayıp, elektirik sayacına kadar gelen besleme hattına ana kolon hattı denir.

Linye hattı; Tüm buatları üzerinde bulunduran tesisatı bir uçtan bir uca gezen iletkenlere linye denir.

Aydınlatma linyesi; Aydınlatma yapılacak yerde dağıtım tablosundan son aydınlatma aygıtının bağlı olduğu buata kadar gelen hatlara aydınlatma linyesi denir. Bu linyelerde kullanılan elektrik sigortası 6 amperliktir.

Sorti nedir? Buattan bir prize yada bir lambaya giden iletkenlere sorti adı verilir.  Lamba iletken ile birlikte lamba sortisi, priz  iletkenlerle beraber ise priz sortisi olur.

Aydınlatma sortisi; Linye hattıyla aydınlatma armatürü arasında olan bağlantı hattına denir.

Elektrik Tesisatında Kullanılan Elektrik Malzemeleri

Kablo

Elektrik tesisatında enerji, alıcılara iletilirken kablo kullanılır. Elektrolitik bakır iletkeni yalıtkan bir maddeyle kaplayarak kablo yapılır. Ev içi tesisatta kullanılan elektrik tesisat kabloları sadece termoplastik yalıtkanlı NV kablo çeşitlerindendir. Kabloların iletken kesitleri, üstlerinden akıtılacak gücün durumuna göre kabloların iletken kesitleri değişim gösterir. Elektrik aydınlatma tesisatında bakır kablolar, ev içi için 1,5 mm² kesitli, priz devreleri için 2,5 mm² kesitli kullanılır.

Tesisat Boruları

Elektrik enerjisi alıcılara veya kumanda elemanlarına iletkenlerle ulaşır. Üzerinden akım geçen iletken kabloların çevreye zarar vermemesi ve iletkenlerin mekanik çarpma ve suyla temas etmemesi için yalıtkan bir gereç olan boru içerisinden çekilir. İletkenler yalıtılmış olsa bile tesislerde onu koruyan elektrik borusu içerisine yerleştirilir. Borularla köşe dönmek için yada boruları birbirine eklerken ilave parçalar kullanılır. Bu parçalar dirsek, muf ve T- parçasından meydana gelir.

Boru Çeşitleri 

Bergman boru, peşel boru, PVC boru, spiral (bükülgen) boru, çelik (stalpanzer) boru olmak üzere çeşitli borular vardır.

Bergman Boru: Kurşunlaşmış ince levhaların kenetlenmesi ile elde edilir. İç kısmı vernikli kartonla kaplı alüminyum veya yumuşak çelik sactan yapılmış sıva üstü tesisatta kullanılır. İçi ziftlenmiş kağıtla yalıtılmıştır. Bregman boru çapları 7-9-11-13,5-16-23-29-36-48 mm dir. Piyasada 3 er metre boyunda satılır. Bergman borular daha çok kuru yerlerde kullanılır.

Peşel Boru: Elektrik tesisat borusu ince çelik saçtan yapılır. Paslanmaya karşı özel bir madde ile kaplanmış ve iç kısmı yalıtımsız borulardır.  Bu tesisat malzemesi yarıklı çelik boru olarak ta bilinir. Peşel borular açık yarıklı ve kapalı yarıklı olabilir. Üzerleri siyah boya ile boyanmıştır. Tesisat boruları piyasada 3 er metre boyunda satılır ve iç çaplarına göre aranır. Peşel boru çapları 8-14-18- 26-37 mm dir. Daha çok sıva altı tesisatlarda kullanılır.

PVC Boru: Plastik boru firmaları tarafından ( polivinil clorür) maddesinden (PVC) plastik boru imalatı yapılır. PVC (plastik) borular dayanıklı, hafif, kolay işlenir, nemden etkilenmez, boya ve özel bakım gerektirmez bunun yanında iyi bir yalıtkandır. Plastik borular iki çeşittir. Beton borusu ve duvar borusu. Beton borusu sert plastikten üretilir. Demir ve harçların baskısından zarar görmemesi için sert olarak yapılır. Duvar borusu, kolay işlenebilir olması için yumuşak plastikten yapılır. PVC boru, sıva altı tesisatta kullanılabilir. PVC (plastik) borular 3’er metre boyunda çubuk ve 50-100’er metre boyunda kangallar şeklinde satılır. PVC boru çapları ise 14-18-26-32-40-50-63 mm’dir. Plastik boru fiyatları boru çapları, boyutlarına ve et kalınlığına göre değişir.

Spiral Boru: Spiral boru, istenilen açıda bükülebilen borulardır. Bükülğen olduğu için elektrik tesisatında kolon hatlarında, kiriş dönüşlerinde ve dönüşlerin çok olduğu yerlerde kullanılır. Teknik olarak işçiliği kolaylaştırır. Spiral boru, metal ve yalıtkan gereçlerden yapılır. Spiral boru firmaları tarafından metal olarak galvanizli çelik, kalaylı çelik ve izoleli çelikten imalatı yapılır. Spiral boru çapları 9–11–14–18–26–32–37 mm’ dir. Elektrik panoları için, pano spirali (ince ) ve pano spirali (kalın) olmak üzere 25–50–100 m boylarında kangal boru olarak üretimi yapılır.

Çelik Boru: Yumuşak çelikten yapılmış yalıtkanlı ve yalıtkansız çelik borular yerine galvanizli boru daha idealdir. Galvanizli çelik borular;

1. Galvanizli dişsiz çelik boru
2. Galvanizli dişli çelik boru
3. Galvanizli çelik spiral boru şeklinde üretilir.

Galvanizli Dişsiz Çelik Boru: Bu boru, kullanım amaçlı işçilik ve montaj bakımından ekonomiktir. Galvanizli dişsiz çelik boruların uzunlukları 3,05m ve boru çapları 17,90 – 23,40 – 29,50 – 44, 20 – 55,80 –73 –88, 90–101,60 – 114,30 özel alaşımlı yüksek kaliteli çelikten imal edilmiş ve sıcak daldırma yöntemiyle galvanizlenmiştir. Galvanizli dişsiz çelik borular, dişsiz oldukları için montajları kolay yapılabilir. Farklı aksesuarlar ve bükme aparatları ile şantiyede montaj yapılırken elle bükülebilir. Manşon, rakor ve diğer fitingler kullanmak için bir cihaz gerekmez. Boruların içi imalattan sonra temizlenir. Kayganlaştırıcı özel bir maddeyle kaplanır. Bundan dolayı kablo çekmek kolay ve hızlı bir şekilde ve izolasyona zarar vermeden yapılır. Galvanizli dişsiz çelik boru sadece kabloları mekanik zarardan korumaz; aynı zamanda devrelere elektromanyetik koruma da sağlar. Yangına, dumana karşı içten ve dıştan koruma sağlayan tesisat sistemidir. EMT boru tesisatı kullanıldığı zaman yeniden tesisat içerisinde topraklama hattı çekilmesine gerek olmaz.

Galvanizli Dişli Çelik Boru: Bu elektrik tesisat borusu her çeşit ex -proof ve ağır hizmet tipine uygundur. Yüksek etli boru kalınlığı ve konik diş sistemi ile alev sızdırmazlık özelliği vardır ve şiddetli mekanik darbelere karşı koyar. Galvanizli dişli çelik borunun bir tanesi, 3.05 metre uzunlukta ve boru çapları ise 20,70-26,10-32,80-47,80-59,90-72,60-88,30-100,90-113,40-141,30168,30 mm olarak imalatı yapılır. Bu boruların her iki ucunda diş açılmış, bir ucunda plastik diş koruyucu ve diğer ucunda bir adet boruyu boruya ekleme mufuyla (caupling) uzatılmaktadır. Özel alaşımlı çelikten üretilmiş ve sıcak daldırma yöntemiyle galvanizlenmiştir. Boruların içleri çapaklardan temizlenmiş ve kaydırıcı bir malzeme ile kaplanmıştır.

Galvanizli Çelik Spiral Boru: Yüksek mekanik direnci ve bükülme özelliği olan borulardır. Özel alaşımlı çeliğin sıcak daldırma yöntemi ile galvanizlenmiş olarak imal edilir. Galvanizli çelik spiral boru 15–30–75 m boyunda, boru çapları15,50–23.30.28.07–35,05–49,50– 62,20–77,70–90,40 – 103, 10 – 115,80 mm üretilmektedir. Asma tavan altında armatür montajında ve dahili uygulamalarda kullanılan bu boruların işlemesi ve montajı kolaydır.

Buat 

Buat (ek kutusu), elektrik tesisatında iletkenlerin birbiri ile bağlantısının yapıldığı kutudur. Eklerin, buat dışında başka bir yerde yapılması yasaktır. Buat kullanım yerine göre farklı tip ve ölçülerde olabilir.

Buat Çeşitleri ve Boyutları

Buatların kullanıldıkları tesisatın yapısına ve kullanıldıkları yere göre çeşitleri vardır. Bunlar; norm buat (derin), kare buat, tünel buat, kontralı buat, sıva üstü buat, antigron buat, dahili tip galvanizli çelik buat, harici tip buat, kondulet buattır.

Norm Buat: Bu buatlar dairesel tip buat çeşididir. Boruların giriş çapına göre buat boru girişleri de farklı çaplarda olur. Boru giriş sayısı göz önüne alınarak birden fazla (2–3–4) girişli olarak buat imalatı yapılır. Derinlik olarak 37 mm ve çap olarak 70 mm boyutlarında üretilir.

Kare Buat: Bu buat, tesisatta iletken bağlantısı çok olan yerlerde kullanılır. Mesela; ana dağıtım noktalarında (linye hattı başlangıcında, kolon hatlarında, apartman dairelerindeki geçiş noktalarında). Kare buatlar, 8×8, 10×10, 12×12, 15×15, 20×20, 26×12 mm olarak üretilir.

Tünel Buat: Bu buat, dairesel buat çeşididir. Boru girişleri kare buat girişinin aynısıdır. Boru girişi, buat üzerindeki dairesel bölümleri kesici vasıtası ile açarak yapılır. Tünel buat derinliği 42 mm ve dış çap uzunluğu 80 mm dir.

Kontralı Buat: Bu buatın yapısı tünel buat gibidir. Yapı olarak tek farkı, alttan girişi vardır. Kontralı buat derinliği 42 mm ve dış çap uzunluğu 80 mm’dir.

Sıva Üstü Buat: Bu buatlar genelde eski yapılarda görülür. Günümüzde de sıva üstü tesisatlarda kullanılır. Buat çapı 52 mm ve derinliği 18 mm’dir.

Antigron Buat: Bu buat nemli yerlerde ve sıva üstü elektrik tesisatında kullanılır. Kare ve dairesel olarak iki çeşit imal edilir. Dairesel olanları 70, 90 mm, 3 ve 4 girişli, 85×85, 100×100, 180×110 mm boyutlarında buat imalatı yapılır.

Dahili Tip Galvanizli Çelik Buat: Bu buatlar 1.6 mm kalınlıktaki galvanizli çelikten, tek bir parçadan preslenerek üretilir. En ağır koşullara göre dizayn edildiği için yüksek mekanik dirençleri vardır. Galvanizli çelik buatlar, galvanizli çelik boru tesisatında kullanılır.

Harici Tip Buat: Bu buat, gri renk fırın boyalı dökme alüminyumdan üretilir. Paslanmaz ve harici hava koşullarına karşı dayanıklıdır. Harici tip buat sıva üstü tesisatta kullanılır. Harici tip buatın 102×102 ve 102×51 mm boyutlarında üretimi yapılır.

Kondulet Buat: Bu buat dökme alüminyumun gri epoksi fırın boya ile boyanarak üretilir. Kondulet buat tesisatta dirsek olarak dönüşlerde, kablo çekmede, tesisat içindeki kablolara ilave yapmak için kullanılır ve bakımda kolaylık sağlar. Kondulet buat 1/2¨ ile 1¨(inç) arasında değişik boyutlarda üretilir.

Kasalar ve Boyutları

Elektrik tesisatında sıva altı tesisatta anahtar, priz gibi elemanların duvara montajında kullanılır. Sıva üstü tesisatta kanallarda özel üretilmiş kasalar kullanılır. Elektrik tesisatında kullanılan kasa, kullanılacağı yere göre farklı çeşit ve boyutta imalatı yapılır. Kasa derinliği 40–42–44–45–50–54–56–62–64 mm ve çapı 60–61–62–64–65–66 mm ölçülerinde imal edilir.

Elektrik Anahtarı Nedir? Bir elektrik devresinde akımın yolunu açıp kapamaya yarayan tesisat araçlarına elektrik anahtar (düğme) denir.  Aydınlatma tesislerinde kullanılan anahtarların birçok yapı ve tipte olanları mevcuttur. Yapılarına göre sıva altı ve sıva üstü kullanılan elektrik anahtar vardır.

Elektrik Anahtarı Çeşitleri

Adi Anahtar Tesisatı; Bir lambayı veya birden fazla lambayı bir defada, bir yerden yakıp söndürmede adi anahtar kullanılır. Bu tesisata da adi anahtar tesisatı denir. İç aydınlatma tesisatları olarak oturma odası, banyo, hol, WC gibi binanın birçok yerinde kullanılır. Anahtar tesisatlarında faz, her zaman anahtara verilir.

Komütatör Anahtar: İki lambayı veya iki grup lambayı bir yerden ayrı ayrı veya beraber yakıp söndürmede komütatör anahtar ve tesisatı kullanılır. Bu tip tesisat misafir odasındaki avizelerde ve apliklerde kullanılır.

Vaviyen Anahtar: Bir lambayı iki yerden yakıp söndürmede kullanılır. Bu tip tesisat uzun salonlarda, merdivenlerde, iki kapılı yerlerde kullanılır.

Ara Vaviyen Anahtar: Bu tesisata deviyatör tesisatı da denir. Bir lambayı veya lamba grubunu ikiden fazla yerden yakıp söndürmede kullanılır. Bu tip tesisat büyük salonlarda, uzun merdivenlerde kullanılır.

Elektrik Prizi: Taşınan alıcıları şebekeye bağlarken elektrik prizleri kullanılır. Bu prizler mutlaka topraklanmalıdır.

Elektrik Fişleri: Alıcılara kablo ile bağlı, prizlerden alıcıya enerji ileten elemanlar fişlerdir

Elektrik Klemensi:  İletkenlerin standartlara uygun ve birbirlerine güvenli bağlanması için gereken elemanlardır.

Elektrik Tesisat Çeşitleri

Genel anlamda bina elektrik tesisatı iki şekilde yapılır.

• Sıva altı
• Sıva üstü

Sıva Altı Tesisatı; Sıva altına yapılır. Tesisat donanımı dışarıdan görülmez. Sıva altı tesisat yeni yapılan binalarda, binanın bölümleri yapılırken elektrik tesisat işleri kaba sıvadan önce borular atılarak döşenir. Sıva bitincede kablolar çekilir. Sıva altı tesisatlarda peşel boru kullanılır.

Sıva Üstü Tesisatı; Sıva üstüne yapılır. Sıva üstü tesisatta peşel boru kullanıldığı gibi antigron kablo ve çok az da bergman boru kullanılır.

Elektrik Tesisatı Şemaları

Bir binaya elektrik alınacaksa binanın yapı planı çıkarılır. Üzerine elektrik tesisat projesi çizilir.

Aydınlatma Tesisatı

Aydınlatma gereksiniminin elektrik enerjisinin kullanımına uygun alıcılarla uygulandığı  tesisata aydınlatma tesisatı denir. Çeşitli yapıda alıcının bulunduğu aydınlatma tesisatlarında floresan ve akkor flamanlı lambalar kullanılmaktadır.

Floresan Lamba Tesisatı

Floresan lamba, güneş ışığına yakın bir aydınlatma sağlar. Floresan lambaların ışıkları fazladır. uzun ömürlü olurlar. Devrenin üstünde olan balast yardımı ile enerji tasarrufu sağlayacak endüktif etki yaratılır. Floresan lambanın içindeki cıva buharı, balast yardımı ve starterin ilk ateşlemesi ile alternatif gerilimde iletken durumuna geçer ve lambayı yakar. Devre üzerinde bulunan kondansatör güç kat sayısını düzeltmek gayesiyle kullanılır. Merdiven Otomatiği Tesisatı

Kat sayıları çok olan binaların merdiven sahanlığında bulunan lambaların belli sürede yanıp sönmesini merdiven otomatiği tesisleri sağlamaktadır. Katlardaki butonlardan birisine basıldığı zaman tüm lambalar yanar. Merdiven otomatiği enerjisini binanın girişindeki elektrik sigortası üzerinden  şehir şebekesinden alır. Tesisatta katlarda bir buton ve lamba vardır.

Çağırma Tesisatları Zil Tesisatı

Çıkarılan sesle haberleşme sağlanan elektrik devre tesisatıdır. Zil de kullanılır.

Zil Tesisatı Nasıl Yapılır?

Tesisatta birden çok buton olursa hangi zilin çaldığı anlaşılmaz. hangi zilin çaldığını anlamak için devreye buton sayısı kadar numaratör konur. Numaratörün içinde bobin vardır. Bu bobinlerin idaresinde bobin sayısı kadar abone çağırma tesisatı bulunur. Butona basıldığında numaratör de o abonenin numarası düşer.

Otomatik Sigorta (Koruma Anahtarları)

Otomatik sigortalar, sigorta atmada buşon değiştirmeyi gerektirmez. Bozulmadığı sürece kullanılan otomatik sigortanın kullanılışı da kolaydır. Diğer adı da koruma anahtarıdır. Sigorta gövdelerine takılan otomatik sigortalar manyetik ve termik tertibatları ile aşırı akımda devreyi açar.

Otomatik sigortalar L (B) ve G (C) tipi olmak üzere iki tipte üretilir. L(B) tipi sigortalar, aydınlatma ve priz tesislerinde; G (C) tipi sigortalar ise motor koruma devrelerinde kullanılır.

Piyasada elektrik malzemeleri firmaları tarafından üretilen birçok marka ve çeşitlerde elektrik malzemeleri vardır. Bu malzemelerin, imalatları elektrik tesisatı genel teknik şartnamesi çerçevesinde yapılmakta ve üretilen elektrik tesisat malzemelerinin tümünün ayrı ayrı işlevi ve kullanıldığı yerler mevcuttur. Elektrik tesisat malzeme fiyatları kullanılan malzemeye göre değişir. Günümüzde artık elektrik malzemeleri online satış yapmakta mümkündür.

Kabloların Taşıyacağı Akım Kapasite Tablosu

Kabloların akım taşıma kapasiteleri, kabloların imalat şekli ve kullanılacakları ortama göre üç katagoriye ayrılmıştır. Yapılacak akım kontrollerinde kullanılacak iletken kesitleri bu tabloya göre seçilmelidir.