Kablo Nedir Çeşitleri Nelerdir? Sınıflandırılması

Kablo Nedir: Elektrik enerjisini ileten araçlardır. Elektrik iletiminde kullanılan üzeri yalıtkan madde ile kaplı metalik iletken teldir. Ayrıca iki elektrik cihazını birbirine elektriksel olarak bağlar. Elektriksel olarak yalıtılmış, bir veya birden fazla damardan oluşan araca kablo denir.

Elektrik kablosu yapısına göre özel kablolar dışında iki kısımdan oluşmaktadır:

• İletken kısım
• Yalıtkan kısım

İletken kısım: İletken kısım elektronların geçerek elektrik akımını oluşturduğu kısımdır. Elektrik enerjisini iletmek için kullanılan, bir veya birden fazla telden  oluşan ve yalıtılmamış olan tel veya tel demetidir (TS 621). İletkenler için kullanılan maddeler bakır ve alüminyumdur.

Yalıtkan kısım: İletkeni elektriksel olarak yalıtan madde yalıtkan kısımdır (TS 621). Yalıtkan kısım akan elektriğin güvenliğini sağlamak üzere iletken teli saran plastik yapı malzemesidir. Yalıtkanlar için kullanılan maddeler lastikler, termoplastik yalıtkanlar (PVC, PET) ve kâğıtlardır.

Yalıtkan malzeme sayesinde kablolar atmosferik olaylardan etkilenmezler. Döşendikleri yerlerdeki kimyasal etkilere, su, rutubet ve hava koşullarına karşı koruma sağlarlar. Böylece kablolar yerleşim bölgeleri için güvenli enerji iletimi sağlarlar.

Pratikte kullanılan birçok farklı kablo çeşidi vardır.

• Güç kabloları
• Doğru akım kabloları
• Süper iletkenli kablolar
• Gaz yalıtımlı kablolar
• Sodyum iletkenli kablolar
• Çok yüksek gerilim kabloları
• Deniz kabloları

Kabloların Taşıyacağı Akım Kapasite Tablosu

Kabloların akım taşıma kapasiteleri, kabloların imalat şekli ve kullanılacakları ortama göre üç katagoriye ayrılmıştır. Yapılacak akım kontrollerinde kullanılacak iletken kesitleri bu tabloya göre seçilmelidir.

Özelliklerine Göre Kablo Çeşitleri

• Bakır iletkenli, tek damarlı kablolar
• Bükülgen bakır iletkenli kablolar
• PVC izoleli, yassı bakır iletkenli kablolar
• Halojensiz alevi iletmeyen çok damarlı bakır iletkenli kablolardır.

Doğru akım ileten kablolarda tek bir tel yerine, aynı kalınlığı verecek şekilde bükülmüş çok sayıda ince tel kullanılır. Televizyonda veya radyoda VHF sinyalleri için koaksiyel kablolar kullanılır. Sanayide veya evlerde elektrik tesisatı, tek iletkenli normal kablolar ile döşenir.

Elektrik santrallerinde enerji taşıyan yüksek gerilim hatlarında izolesiz tel kullanılır. Pratikte kullanılan kablolar, iletkenlerinin mm² cinsinden kesit alanı ile tanımlanırlar.

Örneğin; Bir ev tesisatı 1,5′ luk (1,5 mm² kesitli) kablo ile döşenir. Eğer bir kabloda birden fazla iletken varsa, önce iletken sayısı, sonra kesit alanı belirtilir.

Örnek: İçinde dört adet 1,5 mm² kesitli iletken (bakır tel) bulunan bir kablo, 4 x 1,5 (dört çarpı bir buçuk) olarak belirtilir.

Kabloların Sınıflandırılması

• TS (Türk standartları),
• VDE (Alman standartları),
• IEC (İnternational Electrical Comission),
• BS (British Standart) sembollerine göre sınıflandırılmaktadır.

Kablo üretiminde çok çeşitli malzemeler kullanılır. Kablolar;

• Kullanılış amaçlarına,
• Kullanılacakları işletmenin şartlarına,
• Kullanılacakları tesisin çeşidi
• Yapımlarında kullanılan yalıtkan ve iletken malzeme cinsine göre sınıflandırılır.

Kullanılış amaçlarına göre;

• Enerji kabloları
• Sinyal ve kumanda kabloları
• Telefon kablosu

İşletme koşullarına göre;

• Ağır işletme kabloları
• Normal ve hafif işletme kabloları

Tesis çeşidine göre;

• Sabit tesis kabloları
• Hareketli tesis kabloları

Yalıtkan kılıf malzemesine göre;

• Termoplastik yalıtkanlı kablolar
• Lastik yalıtkanlı kablolar
• Kâğıt yalıtkanlı kablolar

Damar iletkeni malzemesine göre;

• Bakır kablolar
• Alüminyum kablolar

KALİTELİ KABLO NASIL OLMALIDIR?

Piyasada birçok kablo üreticisi çok farklı tiplerde kabloyu üretip pazara sunmaktadır. Kabloların teknik olarak belli elektriksel standartlar dahilinde üretilmesi gerekmektedir. Kaliteli bir kablo alırken, üreticiden kabloya ait test raporlarını isteyebilirsiniz. Ayrıca elektriksel değerleri de kontrol edebilirsiniz.

• Kablo Markalama

Kablonun üzerinde, 1 metrelik aralıklar ile firma, kablo tipi, kesit bilgisi, üretim standardı yazılı olmalıdır. Kablonun üzerinde bu bilgiler yazılı değil ise, kablo kaliteli kablo değildir.

• İletken Yüzeyinde Çapaklanma ve Çizik

Kablonun izolesi soyulduğunda iletken üzerinde çapaklanma ve çizik olmamalıdır. Hadde bakımları düzgün yapılmaz, takip edilmezse incelen iletken üzerinde çapak veya çizikler oluşabilir. Çapaklar izoleyi delip kısa devreye sebep olabileceği gibi, kablonun ömrünü de kısaltır.

• İletken Yüzeyinde Kararma

Kablo üretimi yapıldıktan sonra doğru şekilde depolanmalıdır. Eğer nem veya suya maruz kalırsa iletkenler kararmaya başlar. Kararan iletken işlevini tam olarak yerine getiremez. Bundan dolayı uzun vadede enerji kayıpları oluşturabilir. Bu durumu önlemek için üreticinin kabloyu doğru kablo pabucu ile kapatması çok önemlidir.

• Kablonun Dış Görünüşü

Kablonun dış yüzeyinde ovalitede bir bozukluk, şişkinlik, hava kabarcığı olmamalıdır. Üretim sırasında oluşan çeşitli sorunlardan kaynaklanacağı üzere kablonun kalitesinin düşük olması da son derece olasıdır.

• İletken Direnci

Üretici eğer iletkenin saflık oranına dikkat etmez yada kalitesiz iletken kullanırsa, kablo aşırı ısınır. Bundan dolayı yalıtım katmanlarının ömrü kısalacaktır. Aynı zamanda akım taşıma kapasitesi düşecek, enerji kayıpları ve enerji verimsizliği meydana gelecektir. Bu da demektir ki daha fazla elektrik faturası ödemek durumunda kalabiliriz.

• İzole ve Dış Kılıf Kalınlıkları

Kabloların izole ve dış kılıf kalınlıklarının standartlar içinde tanımlanan ortalama ve minimum değerlere uygun olmalıdır. İzole malzemesinde oluşacak kalınlık sapmaları kısa devre riskini arttırır ve yangınlara neden olabilir. Bunun yanı sıra izole çabuk aşınıp patlamalara ve ciddi yaralanmalara sebep olabilir.

KABLO ÇEŞİTLERİ

Kablolar, kullanılan iletken malzemenin cinsine ve kullanım amaçlarına göre sınıflandırılırlar. Kullanılan malzemenin cinsine göre kablo çeşitleri;

• Alüminyum iletkenli kablolar ve
• Bakır iletkenli kablolar

olarak ikiye ayrılır. Alüminyum kabloların, aynı akımı taşıyacak bakır kablolara göre yarım çap daha geniş olması gerekir. Bu sebeple şayet alan problemi varsa, bakır iletkenli kablo çeşitleri kullanılması daha doğrudur. Kullanım amacına göre ise kablolar, kuvvetli akım kabloları ve zayıf akım kabloları olarak iki sınıfa ayrılırlar.

Zayıf Akım Kabloları

1kV altı ve bina içi uygulamalarda kullanılırlar. Kullanılacak alanlara göre yanmaz, yağ, nemden etkilenmezler. Ayrıca kemirgenlere karşı korumalı dış malzeme ile imal edilirler. Zayıf akım kablo çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:

Kontrol Kabloları: Endüstriyel uygulamalarda sinyal iletiminde kullanılırlar.

Yanmaz Kablo Çeşitleri: Hastane, AVM, havaalanı gibi kalabalık alanlarda kullanılır. Bu kablolar yangın alarmları veya yangın sırasında belirli bir süre fonksiyonunu sürdürür.

Koaksiyel Kablo

Koaksiyel kablo anten kablosu olarak kullanılır. Empedansı 75 Ω, kablonun ortasında üzeri yalıtılmış ve canlı uç olarak bilinen bir iletken vardır. Yalıtkanın üzerinde hasır şeklinde örülmüş metal siper bulunur. Genellikle anten kablosu olarak kullanılmaktadır.

Uydu, telsiz, kablolu tv ve data iletim sistemlerinde dağıtım amaçlı kullanılan kablolardır. Yeraltı kablosu, zırhlı kablo, bina içi ve bina dışı kablolar olarak farklı türleri bulunur.

Birleşik ve CCTV Kablolar: Kapalı devre kamera sistemlerinde ses, güç, referans, görüntü gibi sinyallerin eş zamanlı iletimi için kullanılırlar.

Bus Kablolar: Yüksek hızlarda veri iletimi için kullanılırlar.

Dahili Telefon ve Yangın Alarm Kabloları: Bina içerisinde santral ve abone dağıtım kablosu olarak kullanılırlar.

Enerji ve Tesisat Kabloları: Kapalı mekanlarda dağıtım panolarında kullanılır. Sabit sistemlerde, dış mekanlarda ise toprak altında veya kablo kanalı içerisinde kullanılırlar.

Enstrümantasyon Kabloları: Endüstriyel alanlarda analog ve dijital sinyal iletiminde kullanılır.

Gemi Yat Kabloları: Gemi panolarında ve tüm deniz araçlarında haberleşme ve enstrümantasyon kabloları olarak kullanılırlar.

Ses ve Görüntü Kabloları: Profesyonel stüdyo, tv sektörü, sahneler veya evlerde bulunan cihazlarda ses ve görüntü iletimi için kullanılırlar.

Kuvvetli Akım Kabloları

Bina içi tesisatlar da pek çok alanda kullanılan kablolardır. Kendi içinde farklı çeşitleri vardır:

NYY (YVV) Kablolar: Aydınlatma ve güç dağıtımı amacıyla, toprak altında ve kablo kanalları içerisinde kullanılırlar. NYY kablolar mekanik zorlamanın fazla olmadığı alanlarda kullanılacak şekilde üretilir.

NHXMH Kablolar (Halogen free): Kalabalık ve yangın riski yüksek alanlarda kullanılırlar. Yanmaz kablo olma özellikleri vardır. Bu sayede yangın sırasında alevi iletmez, duman yoğunluğu meydana getirmezler.

N2XH Kablolar (Halogen free): İnsan yoğunluğu ve yangın tehlikesi bulunan yerlerde kullanılırlar. N2XH kablo çeşitleri de yanmaz kablo olma özelliği taşırlar.

NHMH Kablolar (Halogen free): Yoğun ve yangın riski taşıyan mekanlarda kullanılırlar. Yanmaz kablo olarak adlandırılabilirler.

N2XY Kablolar: Bakır iletkenleri vardır. Bu sayede toprak altı ve kablo kanalları içerisinde kullanılan kablolardır.

NVV (NYM) Kablolar: Mekanik zorlamanın minimum olduğu rutubetli yerlerde sıva altı veya üstünde kullanılırlar.

H07V-U (NYA) Kablolar: Kapalı ve kuru yerlerde kablo kanalı içerisinde kullanılırlar. NYA kablo modellerine tesisatlarda veya dağıtım panolarında rastlanabilir.

H05VV-F (TTR) Kablolar: Az mekanik zorlamalı kuru ve nemli yerlerde kullanılırlar.

DİĞER KABLO ÇEŞİTLERİ

• Alpek Kablolar
• Sıcaklığa dayanıklı kablolar
• Haberleşme kabloları
• Fiber optik kablo

Alpek Kablo

Bu hava hattı kablolarında, plastik yalıtkanlı alüminyum faz iletkenleri çıplak nötr iletkeni etrafında bükülerek sarılmıştır. Askı teli tüm yükü ve gerilmeleri taşır. Alpek kablo alçak gerilim hatlarında kullanılır.

Sıcaklığa Dayanıklı Kablolar

Bu kablolar yüksek ortam sıcaklığının bulunduğu kuru yerlerde kullanılır.

SİA (E) kablo (silikon, yanmaz kablo )

Bu kablolar bir telli, bakır iletkenli, silikon kauçuk yalıtkanlı, yüksek ısıya dayanıklıdır.

• Şalt cihazlarının bağlantılarında,
• Aydınlatma elemanlarının ve cihazlarının bağlantılarında,
• Elektrik panolarının iç bağlantılarında,

180- 250 ºC sıcaklıkta kullanılabilir.

Standart kesitleri 1,5- 2,5- 4- 6- 10 mm²dir (S-Silikon kauçuk).

Haberleşme Kabloları

Plastik izoleli ve kılıflı, yer altı-kanal- askı telli havaî, dış ve iç tesisatta kullanılan kablolardır. Bu kabloların dielektrik kayıpları çok azdır.

KPD-V kablo

Bu kablolar bina içi tesisatlarda santral ile abone dağıtımlarında kullanılır. Elektrolitik (tavlı) bakır iletken (TS ve IEC’ ye göre);

PE (polietilen) izolasyon, nem içermeyen ve dielektrik özelliği olan polyester bant, dış kılıfı gri renkli PVC.

İletken çapları 0,4-0,5 mm ve çeşitli damar sayılarında imal edilir.

Fiber Optik Kablo

Kesiti boyunca ışığı yönlendirme özelliği olan cam fiber veya plastik fiber kablolardır (fiber cable) . Fiber optik (fiber optic) veya fiber olarak isimlendirilir.

Kablo Fiyatları

Kablo firmaları tarafından üretilen kablolar kullanım amaçları, marka, kalite, çeşidine göre değişmektedir.