Gerilim Parafudr AG Parafudr YG Parafudr

Gerilim parafudr: Elektriksel sistemlerin aşırı gerilim darbelerine karşı korunmasında kullanılır. Yüksek gerilim tesislerini aşırı gerilimlere karşı koruyan elemanlara parafudr denir. Gerilimlerine göre alçak gerilim ve yüksek gerilim parafudrları olmak üzere iki çeşittir.

 Alçak Gerilim Parafudrları

Havai hatlarla beslenen alçak gerilim tesisatları, S tipi veya gecikmeli abone devre kesicisinden sonra korunmalıdır. Alçak gerilim parafudr (iç yıldırımlık) sistemleri ise elektriksel sistem ve ekipmanları koruma altına alır. Ani aşırı gerilim koruyucu ürünler temel olarak AC, DC ve Data hatlarını koruma altına alırlar.

Parafudr, elektrik tablosunun toprak hattına bağlanmış olmalıdır. Bu parafudrlar entegre bir termik koruma ile donatılmıştır. Bir kaide ve mekanik sinyalizasyonlu işaret lambalı çıkartılabilen bir yedek modülden oluşmaktadır.

Yeşil işaret lambası parafudr çalışır konumda demektir. Kırmızı işaret lambası yedek modülün değişmesi gerekir anlamına gelir. Alçak gerilim parafudrları, 5 kA’ lik 20 darbeyi kaldıracak şekilde tasarlanmıştır. Çalışma gerilimi monofaze için 250 volt, trifaze için 400 volt’ tur. Parafudurun yapısında çinko oksitten oluşmuş varistör vardır.

Yıldırım darbesine karşı ag parafudr ürünleri mutlaka kullanılmalıdır. İç yıldırımlık sistemleri B sınıfı, B+C sınıfı, D sınıfı, C+D sınıfı, B+C+D sınıfı, C sınıfı şeklinde temel gruplara ayrılmaktadır.

Parafudr ve Paratoneri Karşılaştırdığımızda

Parafudr bağlı olduğu sistemi veya ekipmanı korur. Ayrıca enerji veya besleme hatları üzerinden gelebilecek aşırı gerilimlere karşı korur. Paratoner ise doğrudan doğruya yapıyı veya binayı yıldırıma karşı koruyan bir ekipmandır. İkisinin fonksiyonları ve kullanım yerleri farklıdır. Paratoner yapıyı / binayı korur ve harici kullanılır, hiçbir şekilde elektronik ekipmana koruma sağlamaz.

Yüksek Gerilim Parafudurları

Yüksek gerilimler oluşma şekline göre;

• iç (sistem içinde oluşan) yüksek gerilimler
• dış (doğal nedenlerden oluşan) yüksek gerilimler

olarak ikiye ayrılır.

İç yüksek gerilimler elektrik şebekelerinde oluşmaktadır. Toprak ile temas, iki fazın teması, nötr ve toprak teması vb gibi şebeke kaynaklı sorunlardan oluşabilir.

Kullanılan elektronik cihazlarda şebekeden kaynaklı iç yüksek gerilim oluşabilir. Bu durumda gerilimlere karşı korunmak için Faraday Kafesi yapılmaktadır.

Dış yüksek gerilimler doğal olaylardan kaynaklanmaktadır. Elektrik iletim hatlarına düşen yıldırım sonucu toprak potansiyeli yükselebilir. Faz yada toprak hattına yıldırım düşmesi sonucu meydana gelen manyetik alan gibi sebeplerden dolayı oluşmaktadır. Dış yüksek gerilimlerden sistemi korumak için parafudrlar kullanılmalıdır.

Üretim veya enerji nakil hatlarında oluşan statik yük olumsuzlukları ile enerji üzerinde aşırı pikler oluşturur. Bu piklerin oluşmasından yıldırım deşarjları oluşabilir. Bu piklerin, tesislerde enerjiyi kesintiye uğratmadan toprağa iletilmesinde parafudr ile korunur.

Enerji nakil hatlarının, trafo merkezlerinin, yüksek gerilim kablolarının, şalt sahalarının iç ve dış aşırı gerilimlerden korumak için kullanılır. Kullanılan gerilim miktarı arttıkça parafudur boyutları da büyümektedir.

Tesisatın Özelliğine Göre Parafudurlar

Parafudurların üzerindeki etiket değerlerine bakılarak uygun devrelere bağlanmaları gerekir.

Faz Parafudrları

Faz iletkeni ile toprak arasına yerleştirilen parafudurlardır. Parafudur topraklamaları ayrı yapılmalı ve toprak geçiş direnci 4 ohm’dan küçük olmalıdır.

 

Yıldız Noktası Parafudrları

Yıldız noktası (trafo sargıları) ile toprak arasına yerleştirilen parafudrlardır.

Özel Amaçlı Parafudrlar

Özel durumlarda ve özel mahallerde kullanılan özel amaçlı parafudrlardır.

Parafodur Montajı

• Şalt sahalarına
• Hat ve trafo direklerine
• Trafo merkezlerine
• Hava hattı devamı kablo iki ucuna
• Panolarda (ag parafudr)

Şalt Sahaları 

Elektrik enerjisinin toplanması ve dağıtılması gerçekleştiği elektrik işletmelerine şalt sahası denir. Ayırıcılarla beraber devre açma kapama işlemleri şalt sahalarda yapılır.

Hat ve Trafo Direkleri 

Elektrik enerjisi dağıtımı sırasında hat ve direk tipi trafoların korunması amacı ile kullanılan parafudrlardır.

Trafo Merkezleri 

Dağıtım ve iletimi yapılan enerji için çeşitli trafo merkezleri kurulur. Kurulan merkezleri aşırı gerilimlerden korumak amacıyla ayırıcı ile beraber parafudr kullanılır.

Hava Hattı

Enerji iletiminde havai iletkenlerinin iki ucu arasında aşırı gerilimler oluşabilir. Bunu korumak için parafudr kullanılır.

Panolarda (ag parafudr) 

Aşırı gerilimlerden, OG işletmelerinde ki dağıtım panolarını korumak amacı ile kullanılan parafudr, ag parafudr’ dur.

Parafudr Tipinin Belirlenmesi

Parafudrların seçiminde; gerilim değeri, darbe anma akımı ve kısa devre akımı olmak üzere üç ana değer göz önüne alınır.

Darbe Anma Akım Değerlerine Göre 

Darbe anma akım değerlerine göre parafudr kullanılması yerler;

Yıldırımların sık olarak yada daha az sıklıkta olduğu bölgelerde kullanılır. Buralarda 10 kA ya da 5 kA değerlerinde kullanılır. Şebekede ag parafudr kullanılacak ise 1,5 kA darbe anma akım değerinde tercih edilir. Orta gerilimli trafo merkezinde ise 2,5 kA yada 5 kA darbe anma akım değerlerinde parafudrlar kullanılır. Büyük trafo merkezleri ve elektrik santrallerinde de 10 kA darbe anma akım değerinde parafudr kullanılmalıdır.

Kısa Devre Akımına Göre

Atmosferik boşalmalardan (deşarjlardan) başka işletme frekansında olan kaçak akımlar da parafudrları zorlar. Yıldız noktası topraklı sistemlerde iki faz – toprak arızalarında kısa devre akımının çok özel durumlarda 40 kA’ i geçtiği görülmüştür. Yıldız noktası direnç üzerinden topraklanmış ise iki faz – toprak arızalarında kısa devre akımı seyrek olarak 15 kA düzeyine ulaşır.

Parafudrun kısa devre akımı, kendisine en yakın kesici ya da ayırıcının kısa devre akımı seviyesinde, veya bir üst değerde olmalıdır. Kısa devre dayanımı, olması gerekenden düşük seçilirse parçalanarak çevresine daha büyük zararlar verebilmektedir. Parafudrlar 10, 20 ve 40 kA kısa devre akımı seviyesinde imal edilmektedir.

Parafudrlar B,C,D sınıfı olarak kataloglarda yer alırlar. ag parafudr seçimi ve parafudr seçiminde sınıfların anlamı, hangi sınıfın nerede kullanılması gerekir;

• B sınıfı (Sınıf 1) Alçak gerilim için yıldırımdan korunma aşırı gerilim sınırlayıcısı parafudrlardır. ag parafudr elektrik sayacı öncesinde kullanılırlar.
• C sınıfı (Sınıf 2) Alçak gerilim için aşırı gerilim sınırlayıcısı parafudrlardır. ag parafudr elektrik sayacı sonrasında kullanılırlar.
• D sınıfı (Sınıf 3) Alçak gerilim için aşırı gerilim sınırlayıcı parafudrlardır. ag parafudr elektronik cihazların korunması için kullanılırlar.

Parafudrların Yerinin Belirlenmesi

Aşırı atmosferik yıldırım boşalmaları sebebiyle;

Trafo, kesici, ayırıcı, kablo başlıkları gibi dış aşırı gerilimlerden etkilenebilir. Bunun için parafudrlar elektrik sisteminin uygun yerlerine yerleştirilir. Eğer parafudur uygun yere yerleştirilmezse fayda yerine arıza kaynağı olur. Böyle durumlarda daha büyük zararlara yol açabilirler.

Parafudrlar elektrik sistemleri ile paralel olarak faz / toprak arasına bağlanır. Korunması istenen elektrik sistemlerine yakın olmalı fakat 10 metreyi de geçmemelidir. 36 kV’ a kadar olan yüksek gerilim tesislerinde gerilim yansımaları olabilir. Bunun sebep olduğu iç aşırı gerilimler sebebi ile yürüyen dalgalar parafudrlar ile denetim altına alınmalıdır.

Bundan dolayı hava hatları ile uzunluğu 30 m. aşan yer altı kabloları, birleştiği noktalara parafudr yerleştirerek korunmalıdır. Hava hattı ile arka arkaya yer altı kabloları bağlanabilir. Bu kabloların hava hattı ile birleştiği yerlere parafudrlar yerleştirilmelidir. Sistem hava hattından yansıyacak dış aşırı gerilimlere karşı korunmalıdır.