Zaman Rölesi Nedir? Ne İşe Yarar?

Zaman rölesi nedir: Bir devreyi ayarlanan süre içinde veya sürenin bitiminde devreye sokan yada çıkaran otomatik kumanda devre elemanlarıdır. Kumanda devresinde bulunan güç kontaktörlerinin kontrolünü sağlar. Aynı zamanda kontaktörleri kumanda etmekle görevlidir.

Zaman Rölesi Yapısı

Kontaktörlere kumanda eden zaman röleleri, gecikmeli ve ani açılıp kapanan kontaklara sahiptir. Bu kontaklar normalde açık kontak ve kapalı kontak olarak iki türlüdür. Zaman rölesinin bobini enerjilendiği zaman, bu kontaklar ani açılır ve ani kapanır.

Bobinin enerjisi kesilirse, kapalı olan kontaklar ani açılır, açılan kontaklar ise ani olarak kapanır. Zaman rölelerinin üç kontaklı yada dört kontaklı olarak yapılır. Kontak sayısı rölenin markasına ve yapım biçimine göre değişir.

Zaman Rölesi Çeşitleri

Yapım biçimlerine göre zaman rölesi çeşitleri;

Mekanik Tip (Pistonlu) Zaman Rölesi

Zaman gecikmesi bir pistonla sağlanan zaman rölelerine, mekanik zaman rölesi denir. Pistonlu zaman röleleri, düz ve ters çalışan iki çeşidi mevcuttur. Düz zaman rölelerinde bobine enerji uygulanınca pistonu yukarı doğru asılır. Piston içerisinde yağ veya hava olduğu için hareket hemen olmaz. Belirli bir süre sonra kontaklar yer değişir.

Zaman Rölesi Nasıl Çalışır?

Zaman rölesi çalışma prensibi çekmede gecikmeli modellerde, zaman sayımı bobine gerilim uygulandığında başlar. Belirlenmiş sürenin tamamlanmasının ardından röle kontağın konumunun değişmesini sağlar.

Düz Zaman Rölesi

Çekmede gecikmeli düz zaman rölesi,

bobine enerji verildiği andan itibaren ayarlanan süre sonunda kontakları yer değiştirir. Bobin enerjisi kesildiği anda ise ani ve gecikmeli açılıp kapanan kontaklar yer değiştirir. RR: RR röleleri çekme gecikmeli rölelerdir. Enerji uygulandığında ayarlanan t zamanı saymaya başlar. t zamanı bitiminde röle çeker, röle LED ‘i yanar. Enerji kesilinceye kadar röle bu yerini korur.

Gecikmeli Zaman Rölesi

Bırakmada gecikmeli tip (impuls) zaman rölesi,

Bobine enerji verildiğinde  kontakları yer değiştirir. Ayarlanmış zaman bitince yeniden ilk konumuna dönen zaman röleleridir. Bobine enerji verildiğinde ani ve gecikmeli çalışan kontakların her ikisi de yer değiştirir. Gecikmeli çalışan kontaklar ayarlanan süre bitiminde normal yerlerine döner. Ani çalışan kontaklar ise, bobin enerjisi kesildiği zaman normal yerlerine döner.

Ters Zaman Rölesi 

Düşmede gecikmeli tip ters zaman rölesi;

Bobinin enerjisi kesildiği andan itibaren,  ayarlanan  süre sonunda kontakları konum değiştiren zaman röleleridir. Bobini enerjilendiği zaman kontakları ani olarak yer değiştirir. Bobin enerjisi kesildiği zaman; ani olarak açılıp kapanan kontaklar yer değiştirir. Gecikmeli açılıp kapanan kontaklar yerlerini korur. Ayarlanan süre sonunda, yer değiştirerek normal çalışmaya döner. Süre bitmeden önce bobine yeniden enerji verilirse, gecikmeli çalışan kontaklar yer değiştirir.

RM

Bu röleler bırakmada gecikmeli zaman röleleridir. Enerji verildiği zaman röle çeker ve ayarlanan sürede t zamanı saymaya başlar. t zamanı bitiminde röle bırakır. Röle ilk yerine döner.

Flaşör Röle

Bobine enerji verildiği andan itibaren ayarlanan süre kadar yerlerini korur. Sonra yeniden ilk yerine döner. Flaşör röle bu işlemi, enerjili kaldığı süre boyunca tekrar eder.

Yıldız-üçgen Zaman Rölesi

Büyük güçlü motorlarda yıldız – üçgen yol verme devrelerinde kullanılan yıldız – üçgen zaman röleleri, bobinine enerji verildiğinde yıldız bağlantıyı sağlar. Ayarlanan süre bitimindeyse  kontakları yer değiştirerek motoru yıldız bağlantıdan üçgen bağlantıya geçirir. Bu tip zaman rölelerinde yıldız – üçgene geçiş anında fazlar arası kısa devreyi önlemek amacıyla, kısa bir süre (0,035 – 0,1 sn. arası) motora enerji verilmez.

Çift Ayarlı Zaman Rölesi

Bu tip zaman rölelerinde iki ayrı zaman ayarlama imkanı vardır. Zaman rölesi bobinine enerji verildiğinde kontaklar yer değiştirir. Ayarlanan birinci süre bitimine kadar, yerini korur ve ayarlanan süre bitiminde normal çalışma konumuna döner. Bu sırada ikinci ayarlanan süre başlar. İkinci ayarlanan sürenin bitiminde ise, kontaklar yeniden yer değiştirir.

Zaman rölesi bobinine enerji verildiği  sürece bu işlem tekrar edilir. RR-2R: RR tipi zaman röleleri ile aynıdır. İçerisinde beslemeleri ve kontakları birbirinden bağımsız iki tane zaman rölesi vardır. A1 ve A2‘ye enerji uygulandığında ayarlanan t1 zamanı saymaya başlar. t1 zamanı bitiminde röle1 çeker, röle1 LED ‘i yanar. B1 ve B2 ‘ye enerji uygulandığında t2 zamanı saymaya başlar. t2 zamanı bitiminde röle2 çeker, röle2 LED ‘i yanar. Enerji kesilinceye kadar röleler bu yerini korur.

Zaman Rölesi Kullanım Alanları

Zaman röleleri, istenilen süreye göre programlandığı için farklı kullanım alanları bulunmaktadır. Sulama sırasındaki sağladığı kolaylık nedeni ile sulama kontrolü işlemlerinde kullanılmaktadır. Tarımsal veya bahçe sulama sistemlerinde su pompalarının kontrolünü programlanma özelliği ile sağlamaktadır.

Aynı zamanda aydınlatma kontrolü de zaman rölelerinin programlanması sayesinde sağlanabilmektedir. Bahçe, park, sokak gibi açık yerlerde veya bina, okul, hastane, cami gibi kapalı yerlerde kullanılmaktadır. Buralarda belirli vakitlerde açılıp kapanabilen aydınlatma sistemlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Zaman röleleri okul zillerinin belirli periyotlarla açılıp kapanmasını da sağlamaktadır.

Isıtma ve soğutma sistemlerinde de kolaylıklar sağlamaktadır. Bu sistematiği sağlayan program yine zaman rölelerinde bulunmaktadır.

Zaman Rölesi Bağlantı Şeması

W-Otomat çok zamanlı zaman rölesi 1 saniye ile 60 saat arası 8 kademeli olarak ayarlanan çekme veya bırakma gecikmesine sahip, küçük boyutlu mikroişlemcidir. Zaman rölesi bağlantı şeması ve katalog bilgileri aşağıda belirtilmiştir.

Montajı 

Röle firmaları tarafından imalatı yapılan zaman rölesi, yüzeye yada raya montaj  edilir. Yüzeye montajda ilk önce markalama yapılır. İşaretlenen nokta matkapla delinir. Tornavida ile zaman rölesi noktasına vidalanır. Zaman rölesi raya montajı yapılırken belirli bir eğimde zaman rölesinin alt yuvası oturtulur. Sonra üst yuva takılır ve montaj işlemi bitirilir.

Zaman röleleri, istenilen çalışma zamanı aralığında kontrol işlemi yapmak için tasarlanmıştır. Bundan dolayı çeşitli fonksiyonlara sahip olan cihazlardır. Piyasada birçok zaman rölesi markaları bulunmaktadır. Zaman rölesi fiyatları da özellik, marka ve her firmaya göre değişmektedir.

Zaman Rölesi Seçimi

Seçim yaparken önce rölenin ihtiyacı karşılayacak fonksiyonlara sahip olup olmamasıdır. Röleler tek bir fonksiyona sahip olabildiği çok fonksiyonlu zaman röleleri de vardır. Kumanda devresinde kullanılan beslenme gerilimine uygun bir zaman rölesi seçilmelidir.

Rölelerin modeline göre besleme aralıkları değişebilmektedir. Zaman rölesinin kumanda devresinde kontak sayısı da ürün seçimini etkilemektedir. Bu rölelerinin boyutları, kullanım alanına göre önemlidir. Küçük panolarda kullanılan bu röleler için DIN1 veya maksimum DIN2 boyutlarında olması istenmektedir.