İzolatör Nedir? Ne İşe Yarar?

İzolatör: Enerji nakil hava hatlarında kullanılan iletkenlerin direklere tespitine yarar. Ayrıca iletkenleri taşımaya, toprak ile diğer iletkenlere karşı izole etmeye de yarar. Bu şebeke malzemelerine izolatör denir.

 

İzolatör Ne İşe Yarar?

Enerji iletim ve dağıtım şebekelerinde kullanılan izolatörlerin görevleri;

1. Elektriksel bakımdan iletkenleri topraktan ayırmak
2. İletken ağırlığını ve iletkenlere gelen ek yükleri karşılamak

İzolatörlerin esas prensipleri yalıtımdır. İzolatörler elektrik akımına karşı büyük direnç gösterirler.  Sıcak ve soğuk hava koşullarına dayanıklı malzemeler olan porselen ve cam izolatör imalatı yapılır. Bunlara ek olarak epoksi reçineli izolatör ve silikon izolatör de yapılmaktadır. Ancak yüksek maliyet gerektirdiği için pek kullanılmamaktadır.  İzolatörlerin, iletkenlere gelebilecek yükleri güvenli bir biçimde taşımaları için mekaniki dayanımları iyi olmalıdır.

İzolatör Özellikleri

• Elektriksel dayanımı iyi olmalıdır. İzolatör içerisinde bir delinme veya yüzeyden toprağa kaçak oluşmamalıdır. Bundan dolayı izolatörlerin delinme bakımından elektriksel zorlanmaları karşılaması gerekir.
• Mekaniksel dayanımı iyi olmalıdır. İletken ağırlığı, kar ve buz yükleri ile rüzgar etkisinden doğacak yükleri güvenle taşıyacak düzeyde olmalıdır.
• Kendinden temizlenme özelliği iyi olmalıdır. Üzerinde birikecek toz ve kirler, yağmur suları ve rüzgar ile, kolayca temizlenmelidir.

İzolatörün Bölümleri

İzolatörler şekildeki gibi 5 bölümden oluşurlar.

• Gövde: Mesnet demirinin ve iletkenin tutturulduğu bölümdür.
• Tutturma yuvası: İzolatör demirinin izolatöre sabitlenmesi için açılan düz veya vidalı bölümdür.
• Etek ya da siper (damlalık): İzolatörün elektriksel direnci arttırmak için gövdeye yapılmış bir yada birden fazla kanatlardır.
• İletken yuvası: İzolatöre bağlanacak olan iletkenlerin yerleştirilmesi için yapılmış yuvalardır.
• Tutturma demiri (izolatör demiri): İzolatörün konsol (travers) yada direk üzerine bağlamaya yarayan demir elemandır.

İzolatörler direklere bağlanırken;

Enerji nakil hatlarında, havai hatlarda izolatörler traverslere, özel olarak yapılmış olan A-B-C-D diye isimlendirilen izolatör demirleri vasıtası ile bağlanır. Bu demirler, çelikten yapılmıştır. İzolatör demirleri genel olarak yüksek gerilim (YG) de çimento ile yapılan harçla izolatörlere tutturulur. Alçak gerilim (AG) de ise bazen alçı kullanır.

İzolatör Çeşitleri

İzolatörler, yapıldıkları malzemeye, kullanılma durumlarına ve yapılış tiplerine göre gruplandırılır. izolatör çeşitleri ………detaylı bilgi için tıklayınız.

İzolatör Seçimi

İzolatörler seçimi yapılırken yağmurlu hava, ıslak ortama göre seçilir. İzolatör seçiminde hattın karakteristiği kadar hattın bulunduğu bölgenin (deniz kenarı, demir çelik ve çimento fabrikalarının vb.) kirlilik oranı da dikkate alınır. Bu tür bölgelerde gerilim seviyesi işletme geriliminden yüksek izolatörler kullanılabileceği gibi sis tipi izolatörlerde kullanılır.

Ayrıca izolatör seçimi yapılırken bazı hususlara da dikkat edilmelidir. Bunlar; iletken kesiti ve tipi, işletme gerilimi, kullanma açısı, ne amaçla kullanılacağı gibi.

İzolatörlerin atlama gerilimi esas alınarak yapılan seçim için, deniz seviyesi ve oda sıcaklığı için verilen aşağıdaki ampirik bağıntıdan faydalanılır.

Bu bağıntılarda ;

U: KV olarak faz-faz arası işletme gerilimini gösterir.

Ud: KV olarak atlama gerilimini verir.

Herhangi bir basınç ve sıcaklıkta atlama gerilimi ise U an ile hesaplanır. Bu tanımlamalardan sonra uluslararası normların verdikleri ampirik bağıntılar;

IEC–> Uluslar Arası Elektrik Komisyonu: Ua = 2U+10

VDE–> Alman Normları: Ua=1,1(2U+10) emniyet payının yüksek olması istenen yerlerde Ua=1,1(2U+20)

SEV–>İsveç Normları: Ua=0.85(2U+10) KV

Türkiye’de uygulanan normlar VDE normlarıdır. Bu bağıntılarda kullanılan büyüklükler;

[U]:KV,     [Ua]:KV,   [P]:mm Hg,    [T]: °

İzolatör firmaları tarafından üretilen izolatör fiyatları çeşitlerine, kalitesine, markasına göre değişmektedir.