Paratoner Yönetmeliği

Paratoner Yönetmeliği: Yıldırımdan korunma için paratoner tesisi kurulması gereken sistemlerin en önemlisidir. Yıldırımdan korunma için bütün ekipmanlar ile paratoner sistemleri, paratoner yönetmeliği kapsamında olması gerekmektedir. Can ve mal güvenliğiniz için toprak ölçümü ve paratoner bakımı, yönetmelik doğrultusunda mutlaka yapılmalıdır. Paratoner çeşitlerinden olan radyoaktif paratoner ve aktif paratoner topraklaması da yapılmaktadır.

Aşağıda bir firmayla ilgili Paratoner Yönetmeliği örneği sunulmuştur. Bu örnek doğrultusunda topraklama ve paratoner tesisi yapılması zorunludur.

Resmi Gazete’den alıntıdır.

AKTİF PARATONER TESİSATI TEKNİK ŞARTNAMESİ

1-KONU

Müdürlüğümüz tesislerine yapılacak 1adet Komple/Tadilat Aktif Paratoner Tesisi işi aşağıdaki şartlar doğrultusunda yapılacaktır.

1.1- Uyulması Gereken Şartnameler ve Yönetmelikler

* TSE Yapıların Yıldırımdan Korunması Kuralları TS 622 ve Bakım Şartnamesi

* Bayındırlık Bakanlığı Yıldırımdan Korunma Genel Teknik Şartnamesi ve Bakım Şartnamesi

* İçişleri Bakanlığı ile Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Binaların Yangından Korunma Yönetmeliği 26.07.2002 Resmi Gazete Dördüncü Kısım Yedinci Bölüm Madde:64

* 3194 Sayılı İmar Kanunu ve İlgili Yönetmelikler (Temmuz-2002) Madde:54

* Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği 21.08.2001 Resmi Gazete

* Çalışma ve Sosyal Güvelik Bakanlığı Parlayıcı, Patlayıcı Maddeler Tüzüğü (PARPAT) 24.12.1973 Resmi Gazete İkinci Kısım Üçüncü Bölüm Madde :57 1.2- Montajda Uyulması İstenen Şartlar Montaj Şartları

* Aktif Paratoner, korunma istenilen bölgedeki en yüksek noktadan 0,5m daha yükseğe monte edilecektir. (B.B.Y.K.Tes.T.Ş.)

* Tesiste kullanılacak bakır iletkenler %99,5 saflıkta, 50mm² kesitli dolu tip  elektrolik bakır olacaktır.

* Kurulacak Tesisatın topraklama direnci ölçülecek ve 5 Ohm’dan az olacaktır, Fazla ise ilave bakır çubuk ile düşürülecektir.(B.B.Y.K.Tes.T.Ş.).Toprağın veya mahalin özelliklerine bağlı olarak gerektiğinde direnç düşürücü tozlar kullanılacaktır.

* Toprak altında kalan tüm bağlantı noktaları termal kaynak ile birleştirilecektir bu yapılamadığı takdirde ziftlenecektir.

* Paratoner monte edilecek çatılarda TV antenleri – Telsiz vs. mevcut ise Paratoner tesisatına bağlanacaktır. (TS 622).

* Telefon, Yangın ihbar ve kumanda tesisatı, kablolarının geçtiği güzergahlarda yapılması gereken topraklamalar, bu kabloların en az 5m uzağına yapılacaktır.

* Binadan toprak altına geçişte koruma borusu olarak 5/4” galvaniz boru konulacaktır. İletkenlerin bu boruya teması 3/4” izolasyon borusu ile kesilecek ve bu koruma borusu trafo etkisi yapmaması için ihata iletkeni ile birleştirilecektir.

* Paratoner iletkeni çatı direğine 0,8 mt ara ile kelepçelerle çatı üstünde 1 mt ara ile klemensler ile duvarda1,2 mt ara ile uygun klemensler ile bağlanacaktır. İletken hiçbir şekilde 90ºden daha az açı ile döndürülmeyecektir.ve paratonerden itibaren son elektrot’ a kadar çift sıra olarak çekilecektir. Eğer çatıdan duvara geçişte saçaktan döndürülmesi mümkün olmuyorsa burada duvardan toprağa geçişteki gibi izolasyonlu boru ile çatıya çıkılacaktır ve kablo ile irtibatlandırılacaktır.

2- AKTİF PARATONER VE TESİSATI ÖZELLİKLERİ

2.1- Aktif Paratoner Başlık Özellikleri :

a) Erken Akış Uyarımlıdır (ESE-EARLY STREMER EMISSION), etrafında oluşan yeterli değerde (10-20kV/m) elektrostatik 13398/ alan değişimi prensibiyle çalışır olacaktır. Üzerinde aktif paratoner ibaresi açıkça yazılı olacaktır.

b) Aktif Paratoner paslanmaz XL 304 çelikten yarım küre şeklinde üzerinde toz, kir tutmayacak; yüzeyi parlatılmış, paslanmaz ve en önemlisi korozyona uğramaz ve havadan gelen dinamik kuvvete, asit ve tuz yağmurundan etkilenmez, kalın çelik malzemeden imal edilmiş ve belgeli olacaktır.

c) Darbe gerilim üretimi prensibi ile çalışacak, darbe gerilim üretici yıldırımın ters işaretinde gerilim üretecek, öncül korona deşarjını oluşturacak, sadece yıldırım riski varsa devreye girecek ve çalışır olacaktır.

d) Darbe gerilim üretici, 1cm 450kV dayanıklı epoksi yalıtkan tabaka ile kaplı olacaktır, gerekirse belgesi ibraz edilecektir.

e) Çalışma anında kıvılcım veya ark üretmezi haricen kinetik veya salınım enerjisine ihtiyacı olmayacak, içinde azalan, biten, ark ile aşınabilecek malzeme veya elektronik devre olmayacaktır.

f) Aktif Paratoner BET BUTZSHUTZ & EMV TECHNOLOGIEZENTRUM LABORATUVARLARINDA 3 numuneye 3 impuls akım uygulamasında “ EN 50164-1(1999-09) standartlarına uygun olarak 10 kA’lık darbe akım testinden geçmiştir” ibaresinin bulunduğu BET belgesi olacaktır.

g) Aktif Paratoner, AKTİF PARATONER TEST STANDARTI OLAN NF C 17-102 (Appendix C) Fransız Standartına göre SR sivri çubuk ile ESE numune paratonerin, standartta bahsedilen 100’er adet darbe gerilimi uygulamak suretiyle testi yapılmış ve tetikleme zamanı kazancı tesbit edilmiş olması ve de T’si belirli olan test belgesine sahip olacaktır.

h) Aktif Paratonerlerin orijinal imalatçısının tasdikli ve üzerinde imalat yılı ile seri numarasının yazılı olduğu T.C. SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI TÜKETİCİNİN VE REKABETİN KORUNMASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ’ nce izinli HOLOGRAMLI 15 YILLIK GARANTİ BELGESİ olacaktır.

ı) Aktif Paratoner üretici firması ISO9001:2000 Kalite belgesi olacaktır.

j) Aktif Paratoner kalıcı olarak tipi ve seri numarası üzerinde yazılı olacaktır.

g)Aktif paratonerin tüm gövdesinin içi (2. tabakası) 450kV/cm dielektrik epoksi dolgulu olacak ve bu tabakanın üstü beyaz renli PP kapak ile 6 adet civata ile gövdeye bağlı olarak kapatılmış olacaktır.

2.2- Paratoner Çatı Direği:

2” galvanizli 6m boy diş çekilebilen etli  borudan olacak, uzatılması gerekli hallerde 2” borudan gereği kadar ek yapılacaktır. Çatıya monte edildiğinde 1m’si özel kelepçeleriyle tutturulacak, araziye montaj yapıldığında 1*1*1 m ebatlarında çukura gömülüp betonlanacaktır. Her iki durumda da en az üç noktadan çatıya veya zemine lente teli, lente gerdirme aparatı ve lente tutturma kazığı ile sabitlenecektir.Bina çatıları montajı sonrası çatının 12 numara çinko ile izolasyonu sağlanacaktır.

2.3- İniş İletkenleri:

Aktif Paratonerden 2 ad. 50mm2 som bakır iletkenle test klemensine kadar eksiz olarak özel kroşeleri ile (kiremit,duvar,demir veya boru direk vs. kroşesi) işlenecek, kroşeler yatayda 1m, düşeyde 2m (1,2 mt tavsiye edilir) arayla döşenecektir.

2.4- Test Klemensi:

Paratoner inişine muhafaza borusu 20cm üstüne monte edilecek, bakır malzemeden (4*50)PVC kutulu olacaktır.

2.5- Muhafaza Borusu:

İniş iletkenlerini fiziki darbelerden korumak üzere 3m boyunda 5/4” galvanizli borudan olup, içine ¾” PVC boru geçirilip iniş iletkeninin muhafaza borusu ile teması kesilecektir. Her iniş için ayrı olarak duvara veya direğe özel kelepçelerle monte edilecektir. İletkenler trafo etkisi yapmaması için muhafaza borusun irtibatlandırılacaktır.

2.6- Topraklama Tesisatı:

En az 50cm derinlikte 10m boyunda duvara veya direğe dik olarak kazılmış toprak kanal içine binadan 5 ve 10m mesafeye çıkılacak topraklama çubukları ile test klemensleri arasına eksiz olarak çekilecek 2*50mm2 som bakır ile yapılacaktır. Topraklama elemanı olarak  20mm çapında 2*1,5=3m boyunda som bakırdan ve en az 2 ad. 3m veya 4 ad. 1,5m’lik olacaktır. Çubuk ile 2*50 bakır irtibatı termal kaynak ile yapılacaktır ancak yapılamaması durumunda , irtibatı sağlayan başlıklar bakır olacaktır ve ziftlenecektir. Topraklama tesisatı direnci ölçülerek mutlaka 5 Ω altıda tesis edilecektir.

C- MONTAJCI FİRMA SORUMLULUĞU, TEST RAPORU VE GARANTİ BELGESİ

İş bitimi montajı yapan firma tarafından standartlara uygun olarak ; aktif paratoner orijinal garanti belgesini , topraklama geçiş direnci, paratoner bilgileri ve periyodik bakım zamanlarını belirten ve geçiş dirençlerini , test yaptığı topraklama aletinin kalibrasyonunu belirten test raporu verecektir. paratoner montajını yapan firma tarafından aşağıdaki yönetmelikler ve kurallar peşinen kabul edilmiştir.

1-TSE TS-622 YAPILARIN YILDIRIMDAN KORUNMASI KURALLARI

2-BAYINDIRLIK BAKANLIĞI YILDIRIMLIK TESİSATI TEKNİK ŞARTNAMESİ

3-YAPILARIN YIDIRIMDAN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ

Bu Yönetmeliğin ekleri ve ilgili Türk Standartları bu Yönetmeliğin tamamlayıcı ekidir. Yönetmelikte olmayan hükümler için  EN, HD, IEC ve VDE gibi standartlar göz önüne alınır. Çelişmeler durumunda sıralamaya göre öncelik verilir. Herhangi bir tesisin bu Yönetmeliğin kapsamına girip girmeyeceği konusunda bir kararsızlık ortaya çıkarsa, Enerji  ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının bu konuda vereceği karar geçerlidir.