Radyoaktif Paratoner Nedir

Radyoaktif Paratoner: Sazillar ve M. Davzere isimli bilim adamlarının çalışmalarından yararlanarak geliştirilmiştir. Yıldırımın oluştuğu ortamlarda havanın fazla şekilde  iyonlaşmış olduğu tespit edilmiştir. Bundan dolayı bir adet çubuk kullanarak güvenli bir paratoner yapılacağını göstermişlerdir. Bu çubuk radyumla donatılarak etkisi, sonraları bir de hızlandırıcı sistem eklenerek paratonerin verimi arttırılmıştır. Gelişmeler ile az oranda radyum ile, bol oranda iyonizasyon sağlanmıştır.

Radyoaktif maddeler alfa, beta, gama gibi ışımalar gerçekleştirir. Radyoaktif maddeden yayılan ışımalarla iyonize bir yol oluşturur. Böylece yıldırımın geri dönüş strokuna davetkâr bir ön atlama yapma prensibine göre yıldırımdan korumayı hedeflemiştir. Radyoaktif paratonerler de Radyum 226 izotopu ( Ra-226 ). ve Amerisyum 241 izotopu ( Am-241 ) radyoaktif maddeleri kullanılmıştır. Radyoaktif maddenin koruyucu haznesinden paratonerin üst kısmına açılan gözenekler vardır. Bu gözeneklerle ışımalar yukarı doğru yönlendirilmiştir. Bu maddeler ülkemize ithalat yoluyla girmiştir. Radyoaktif madde haricindeki materyaller ülkemizde çeşitli firmalarca üretimleri yapılmıştır.

Franklin prensibinden yararlanılarak geliştirilen radyoaktif paratonerlerde amaç;

Yıldırımı istenilen bir noktaya çekmek, sonra da toprağa deşarj etmek için yapılmıştır. Prensipteki bu benzerlik, çalışma prensibinde değişmektedir. Franklin paratoneri az oranda iyon, oysa radyoaktif paratoner fazla oranda iyon yaymaktadır. Örneğin 1 miligram (mg) radyum (ra) bir saniyede 2,8 x 10- 13 çift iyon yaydığı söylenebilir. Bu yöntem; paratoner tarafından yayılan iyon akımını milyon değerinde bir katsayı ile arttırır. Bunun için bulut yükünün azalmasında etkili bir rolü vardır. Oluşturulan iyonlar, bir hızlandırıcı sistemle yüksek hızlara ulaştırılır.

Radyoaktif  paratoner üzerinde radyoaktif madde biriktirdiği için ve aşırı radyasyon yaymasından dolayı insan sağlığı açısından çok tehlikelidir. Radyoaktif paratonerlerin kaynak üstünde meydana gelebilecek dış etkenlerden kaynaklanan su damlacıkları, çamur halindeki toz birikintisi paratonerin görevini yapamaz duruma getirebilir.

Atom çekirdeklerindeki nötron sayısı, proton sayısından çok ise bu maddeler kararsız tutum gösterirler. Çekirdekte bulunan nötronlar gama beta ve alfa ışınlar yayar ve parçalanırlar. Parçalanarak çevresine ışın saçan maddeye radyoaktif madde denir. Diğer bir ismi ise ışınımsal maddedir.

Radyoaktif Paratoner ile Yıldırımdan Korunma

• Radyoaktif paratoner ünitesi ve iniş iletkeni

Bu paratoner ile korunma franklın çubuğu ile korunmaya benzer. Tek fark yakalama ucu olarak radyoaktif malzemeden yapılan paratoner ünitesi kullanılmasıdır. Bununla yıldırımı yakalama daha kolaydır.

Radyoaktif paratoner ünitesi;

Radyoaktif paratoner fırtınalı havalarda bulutlarda biriken elektrik yüklerinin insanlara, işletme tesislerine zarar vermeden olabilecek yüksek gerilimleri meydana getiren iyonize kanallarla toprağa aktarmaktır. Sivri bir ucun yaydığı iyonlara ek olarak radyoaktif maddenin oluşturduğu yüksek iyonlar yardımıyla iyonize kanallar oluşturur. Yakalama ucunun toz gibi yabancı maddeleri üzerinde bulundurmaması ve paratonerin alt kısımlarına iyon yaymaması istenmektedir.

Radyoaktif paratoner koruma yapacağı alanın en yüksek ve orta yerine yerleştirilir. Topraklama malzemeleri en yüksek noktadan 1.5 m yükseğe tesis edilmelidir. Topraklama kazığının birbirine olan mesafesi boylarının 1.5 katından daha küçük olmamalı, zira çubuklar boyları kadar küresel bir alanda toprağa deşarj yaparlar.

Radyoaktif paratoner bakımı zor olmakla birlikte sık sık temizliği yapılmalıdır. Bakım ve temizlik çıplak elle yapılmamalı, temiz, kuru yumuşak bir bez kullanılmalıdır.

Radyoaktif Bir Paratonerin Sökümü Ve Türkiye Atom Enerji Kurumuna (T.A.E.K.) Teslimatı Nasıl Yapılmalıdır?

Ra-226 radyoaktif kaynaklı paratonerlerin kullanımı tüm dünyada yasaklanmıştır.

Am-241 radyoaktif kaynaklı paratonerler Avrupa Birliği ülkelerinde kullanılmaktadır. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu ( T.A.E.K.). 2000’de yayınlanan genelgede radyoaktif kaynakların ithalatı yasaklanmıştır.  Bu yasaklama süresiz bir şekilde devam edecektir.

Radyoaktif Paratonerlerin sökümü ve T.A.E.K’ e teslimatı, ancak ve ancak bu konuda yetki sahibi olan firmalar tarafından yapılabilir.

Türkiye’ de montajı yapılmış ve kullanılmakta olan Ra-226 radyoaktif kaynaklı paratonerler vardır. 2001’de bu paratonerlerin çevre ve insan sağlığı açısından oluşturabileceği tehlikeler değerlendirilmiştir. Buna göre lisanslı firmaların bu paratonerleri yerlerinden sökülmesi istenmiştir. Sökülen paratonerlerin İstanbul’da Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü’ ne teslim edilmesi kararlaştırılmıştır. Radyoaktif atık olarak depolanmak üzere teslim edilecektir.

2000 yılı öncesinde ithal edilen Am-241 radyoaktif kaynakları 2003 yılı itibarıyla tükenmiştir. Artık radyoaktif kaynaklı paratoner üretimi de sona ermiştir. Bundan böyle radyoaktif kaynaklı paratoner üretimi ve montajı yapılmayacaktır.

Am-241 paratonerler yılda bir kez yetkili kişiler tarafından kontrol edilmesi istenmiştir.

Radyoaktif kaynaklı paratonerlerde kullanılan radyasyon kaynakları kullanılmaktadır. Kullanımları sebebi ile gereksiz olarak radyoaktif madde birikiminin;

engellenmesi, bu paratonerlerin deprem, şiddetli rüzgâr, yağışlar ve yangın ile zarar görmesi, düşmesi, kaybolması, çalınması vb. çevre ve insan sağlığı açısından  potansiyel riskler göz önüne alınarak;

Radyoaktif madde ithalatının ve üretimin durdurulması ülkemiz açısından çok önemlidir.

 

 

BENZER YAZILAR

Paratoner Nedir

Franklin Çubuğu

Yıldırım Nedir Yıldırımdan Korunma Yolları

Aktif Paratoner Nedir

Binaların Yıldırımdan Korunması