Parafudr Nedir? Çeşitleri Nelerdir? 

Parafudr nedir: Elektriksel sistemlerin aşırı gerilim darbelerine karşı korunmasında kullanılır. Yüksek gerilim tesislerini aşırı gerilimlere karşı koruyan elemanlara parafudr denir. Bu ani aşırı gerilim darbeleri yıldırım veya iç aşırı gerilimler olabilir. Bu gerilimler mikrosaniye seviyesindedir.

Parafudr Ne İşe Yarar?

1930 yılından beri parafudrlar yıldırımdan korunma sistemleri olarak kullanılmıştır. 20 yıldan bu yana parafudrlar daha çok manevra aşırı gerilimlerine karşı kullanılmaya başlanmıştır. Normal olarak, manevra aşırı gerilimleri 245 kV’un üstündeki şebekelerde önemlidir.

Parafudrlar yapısı gereği yalıtkandır. Parafudr yüksek gerilim iletkeni ile toprağa bağlanır. Direnç ile, dirence seri bağlanan kıvılcım söndürme eklatöründen oluşmuştur. Parafudrlar ancak darbe aldıklarında iletime geçerler ve aldıkları darbeyi toprağa iletirler. Aşırı akımın etkisi geçtiği zaman yeniden ilk durumuna (yalıtkan) döner. Böylece işletme kesintiye uğramadan darbelere karşı korunmuş olur.

Parafudurun koruma görevlerinden başlıcaları şunlardır:

Yüksek gerilim aletlerinde ki yıldırım düşmelerini, hat arızaları ve kesici açmasını önler. Manevralar sonucu oluşan aşırı ve zararlı çok yüksek gerilim şoklarını önler. Enerji nakil hattında oluşan aşırı gerilimi toprağa deşarj eder. Parafudrlar enerji nakil hattın da oluşan yürüyen dalgaların zarar vermelerini önler. Aşırı gerilim dalgalarını toprağa aktarır. Aynı zamanda emniyet supabı gibi çalışma görevi de yaparlar.

Parafudrdan başka sıcaklık ve olumsuz etkilerden koruma amaçlı elemanlar vardır. Bunlar, izolatör, yüksek gerilim sigortaları, topraklama rölesi, koruma rölesi, koruma iletkenidir.

Parafudr Çalışma Prensibi

Parafudr da çinko oksitten meydana gelmiş varistör vardır. Çinko oksit parçacıkları aşırı akım yüklenmesi olmadığı zaman tam bir rezistans görevi görür ve akım geçirmezler. Yıldırım düşmesi halinde çinko oksit parçacıkları birleşerek akımın toprağa deşarj edilmesini sağlar.

Çinko oksitlerin rezistans değeri, meydana gelen  yüksek akımın şiddeti ile ters orantılıdır. Akım şiddeti ne kadar yüksek olursa çinko oksit parçacıklarının rezistans değerleri o kadar küçük olur ve daha çok deşarj sağlarlar. Parafudrların bir çok devre elemanı gibi belli bir ömürleri vardır. Bu ömür üzerine düşen yüksek gerilimin miktarı ve sıklığına bağlıdır. Parafudr ile korumada, parafudr güvenliğini sağlamak için önüne otomatik sigorta ilave edilmelidir.

Parafudrlar Nerelerde Kullanılır?

Parafudrlar yıldırım darbesi koruması için;

• B sınıfı, (Class 1 veya Tip 1),
• İç aşırı gerilime karşı korumak için C sınıfı (Class 2 veya Tip 2)
• Hassas sistemlerin korunması için D sınıfı (Class 2 veya Tip 2)

olarak üretilirler. Parafudrlar;

• Trafo girişleri
• Ana panolar
• Veri kabloları
• Güç kaynağı
• Tali panolar
• LED aydınlatma sistemleri
• Otomasyon ve haberleşme hatları
• CCTV, kamera, yangın alarm sistemleri
• Yenilenebilir enerji sistemlerinde kullanılır.

Parafudr Seçimi

Kullanıldığı devre özellikleri doğrultusunda seçilen parafudrlardan uzun süre yararlanılır. Gerilim değeri, darbe anma ve kısa devre akımına göre parafudr seçimi yapılmalıdır. Parafudrların akım ve gerilimleri etiket üzerinde belirtilmiştir. Anma gerilimi etiket değerinin üzerinde olmamalıdır.

Buradaki önemli konu toprak ucu ile hat ucu arasındaki yüksek gerilimin sürekli değeridir. Parafudr gerilim tespiti yapılırken üçgen-yıldız ve yıldız noktasının direk veya direnç üzerinden topraklanmış olması göz önüne alınır.

Parafudr çeşitli yük aralıklarında kullanılmak üzere darbe anma akımlarına göre kullanılır. Bunlar dikkate alınarak çeşitli darbe anma akım ve kısa devre akım değerlerine göre parafudr imalatı yapılır.

Parafudr Çeşitleri  

Parafudr çeşitleri yapılışlarına, gerilimlerine ve tesisatın özelliğine göre incelenebilir. Ayrıca parafudr imalatı porselen gövdeli ve polimer gövdeli olarak yapılır.

• Yapılışlarına Göre Parafudr Çeşitleri

1. Metal oksit,
2. Değişken dirençli,
3. Deşarj tüplü,
4. Borulu.

Metal Oksit Parafudr

Bu parafudrlarda değişken direnç kullanılmaz. Bunun yerine çinko oksit bloklar kullanılmaktadır. Bunlar yarı iletken malzemedir. Bunlarda seri eklatör bulunmaz. Bundan dolayı çalışmaları değişken dirençli olanlara göre kolay ve emniyetlidir.

Metal oksit parafudr

Metal oksit parafudrların esas elmanı metal oksit direnç elemanlarının meydana geldiği malzemeler; mangan oksit, bizmut oksit, antimon oksit ve çinko oksittir.

Değişken Dirençli Parafudr

Parafudrlar izolasyon düzeyini aştığı gerilimde, aynı zamanda değişken direncin değeri de düşmüş olur. Bu sırada atlamada izolasyon delinir. Delinme sonucu kıvılcım (ark) başlar. Boşalma sırasında aşırı gerilim azalır. Direnç değeri yükselir ve akım belli bir sınırda kalır. Bu deşarj kısa bir saniye sonra atlama işlemleri tamamlanır. Kıvılcımlar sönerek boşalma işlemi biter.

Değişken dirençli parafudr

Borulu Parafudr

Dirençsiz bağlantı ile aşırı gerilimdeki arkları topraklayan parafudrlara borulu parafudr denir. Borunun içinde oluşan basınçlı gazla deşarj akımı kesilir.

Deşarj Tüplü Parafudr

Dirençsiz bağlantı ile aşırı gerilimdeki arkları belli sınırlar içinde topraklayan parafudrlara deşarj tüplü parafudr denir. Burada boru yoktur. Yerine deşarj tüpü vardır. Şebeke gerilimine bağlı olarak  deşarj akımı kesilir.

 

BENZER KONULAR

Gerilim Pafadur