Trafo (Transformatör) Çeşitleri Nelerdir?

Trafo çeşitleri: Trafo akım ve gerilimi değiştirmeye yarayan, statik elektrik makinalarıdır. Trafolar kullanma amaçlarına göre değişik tip ve şekillerde imal edilir. Transformatörler faz sayısına göre tek fazlı trafo, üç veya çok fazlı trafolar olarak sınıflandırılır. Ayrıca nüvenin yapısına göre çekirdek tipi, mantel tipi ve spiral çekirdek tipi olarak sınıflandırılabilir.

Sargı şekline göre silindirik sargılı ve dilim sargılı olarak isimlendirilir. Sargı durumuna göre iki sargılı veya oto trafosu olarak ikiye ayrılırlar. Trafolarda soğutma amacıyla hava, su veya yağ kullanılır. Dolayısıyla soğutma malzemelerine göre de trafolar üç grupta toplanabilir.

Gerilimi yükseltme ve düşürme diye iki şekilde trafo imalatı yapılır:

Yükseltici transformatör
Düşürücü transformatör

Trafo çeşitleri kullanım amaçlarına, nüve tipine, çalışma ortamına, faz sayısına göre çeşitlere ayrılmaktadırlar.

1 – Nüve Tipine Göre

Çekirdek Tipi
Mantel Tip
Dağıtılmış Tip

2 – Kullanım Amacına Göre

Oto Transformatör
Yalıtım (İzolasyon) Transformatörleri
Alçaltıcı Transformatörler
Yükseltici Transformatörler
Ölçü Transformatörleri

3 – Çalışma Ortamına Göre

4 – Faz Sayısına Göre

Tek Fazlı Transformatörler
Çok Fazlı Transformatörler

Nüve Tipine Göre Trafolar

Nüve tipi trafolar üç grupta toplanır;

Dağıtılmış tip
Çekirdek tip
Mantel tip

Çekirdek Tipi: Bu tip nüveler, sargıların yalıtımları kolaydır. Bu nedenle aşırı güçlü ve yüksek gerilime sahip trafolarda kullanılırlar. Çekirdek tipi nüve tek gözlüdür ve manyetik nüvenin kesiti her yerde aynıdır. Trafolarda manyetik nüveyi meydana sac parçalarının yerleşimi çok önemlidir. Ek yerlerinin üst üste gelmemesine dikkat edilmelidir.

Mantel Tip: Mantel tip nüvelerde sargılar ortadaki bacağa sarılmıştır. Ortadaki ayak kesiti yandaki ayakların kesitlerinin iki katıdır. Çekirdek tipi nüvenin tersine, alçak gerilimli, ve düşük güçlü trafolarda kullanılır.

Dağıtılmış Tip: ‘+’ şeklinde bir görüntüleri vardır. Sargılar orta ayağa sarılmıştır. Dört ayak tarafından çevrilmiştir. Bu tip nüvelerde kaçak akıların en alt düzeyde olması nedeniyle boş çalışma akımları düşüktür.

Kullanım Amacına Göre

Oto Transformatör: Oto transformatörlerde tek bir sargı hem primer hem sekonder olarak kullanılır. Primer ve sekonder sargıları elektriksel olarak birbirleriyle bağlantılıdır. Genel olarak düşük güç uygulamalarında ayarlı gerilim sağlamak için kullanılır. Daha küçük boyut ile daha yüksek verim sağlanır.

Yalıtım (İzolasyon) Trafoları

Doğru akımın yalıtımı için kullanılır. Pimer ve sekonder arasında elektrik yalımını sağlamak amacıyla da kullanılır. Primere uygulanan gerilim hem doğru akım hem de alternatif akım bileşenlerini bulunduruyorsa sekonder gerilimi sadece alternatif akım bileşeninden oluşur.

Alçaltıcı Transformatör

İletilen yüksek gerilimi normal gerilime (220volt- 110volt) düşürmede kullanılır. En çok yaygın olarak kullanılan transformatör çeşididir. Alçaltıcı transformatörlerde; bobinde primer sarım sayısı, sekonderdeki sarım sayısından çok olur. Yine primerin voltajı sekonderin voltajından çok olur. Akım primer de, sekonderden azdır. Alçaltıcı transformatörler demir parçalarını ergitmede, elektrik kaynağı yapmada, punta kaynağında kullanılır. Cep telefonlarının şarj aletlerinde ve şarjlı süpürgelerde bu tip trafolar kullanılır.

Yükseltici Transformatör

Yükseltici transformatörlerin büyük bir kısmı elektrik santrallerinde bulunur. Alternetörlerin ürettikleri belirli gerilimi, yüksek gerilime çevirmede kullanılır. Yükseltici transformatörler de; bobinde primer sayısı, sekonderdeki sarım sayısından az olur. Primerin voltajı da sekonder voltajından az olur. Akım primerde sekonderden fazladır.

Elektrik santrallerinde alternatif gerilim elde edilir. Bu alternatif gerilim yükseltici trafolar tarafından 154000 volta yükseltilir. Hava hatları ile enerjinin kullanılacağı yere iletilir.

Ölçü Transformatörleri

Akım ve gerilim seviyesinin yüksek olduğu yerlerde ölçüm yapılabilmesi için ölçü transformatörleri kullanılır. Bu trafoların sekonder sargılarında yüksek akım ve gerilim değerleri, ölçü aletlerinin ölçebileceği seviyelere düşürülür. Bu sayede ölçümler kolay ve güvenli bir şekilde gerçekleştirilir. Ölçü transformatörleri ….. Detaylı bilgi için tıklayınız.

Çalışma Ortamına Göre

Transformatörler, elektrik enerjisinin bulunduğu her yerde kullanılır. Bunun için çalışma ortamlarına göre çok çeşitliliğe sahiptirler. Ayrıca birçok boyutta transformatör çeşidi vardır. Çalışma ortamlarına göre soğuk veya sıcak hava şartları, su, basınç gibi faktörler baz alınarak transformatörler sınıflandırılmışlardır.

Bunlar da;

Su altı tipi transformatörler
Platform tipi transformatörler
İç mekan tipi transformatörler
Yer altı tipi transformatörler diye sınıflandırılırlar.

Faz sayısına Göre

Tek Fazlı Transformatörler: Tek fazlı transformatörlerde bir tane primer sargısı vardır. Yani tek girişe sahiptir. Trafoda bulunan sekonder sargısı bir veya birden fazla olabilir.

Çok Fazlı Transformatörler: Çok fazlı transformatörlerde birden fazla primer sargısı bulunur. Yani giriş sinyali iki veya daha fazladır. Genel olarak bu sarılan faz sayısı üç olur. Bu tip transformatörler primer ve sekonder sayılarına göre sınıflandırılır. (Örnek: 3 fazlı transformatörler, on iki faza dönüştüren transformatörler)

Akım Trafosu

Akım trafosu devreden geçen akımı ölçmek için kullanılan ölçü transformatörleridir. Bağlı oldukları devreden geçen akımı, istenen oranda küçültür. Küçültülen akımla sekonder terminallere bağlı aletleri besler. Aletleri yüksek gerilimden izole eden özel trafolara, akım trafosu denir. Akım trafosunun önemli özellikleri; …..Detaylı bilgi için tıklayınız.

Alçak Gerilim Trafosu

Alçak gerilim trafosunun, çıkış gerilimleri fazlar arası 400Volt’ dur. Kuru trafo fabrikalarda ve işyerlerinde kullanılır.

Orta Gerilim Trafosu

Enerji transferlerinde en çok kullanılan trafodur. 3 – 36 kvolt olan tesislerde daha çok kullanılmakla birlikte kuru tipleri kullanılır. Soğutma durumuna göre çeşitleri;

Kuru tip trafo
Yağlı tip trafo

Gerilim Trafosu

Bağlı oldukları devrede ki primer gerilimi istenen oranda küçültür. Küçültülen bu gerilimle sekonder terminallerine bağlı aletleri besler. Aletleri yüksek gerilimden izole eden özel trafolara, gerilim trafosu denir. Gerilim trafosu nedir? …..Detaylı bilgi için tıklayınız.

Kuru Trafo

Cebri soğutmalı olarak tasarlanır. Oluşan ısıyı hava sirkülasyonu ile atan trafolardır. Bu trafolara kuru tip trafo veya kuru tip transformatör (dry type transformer) denir. Kuru tip trafolar……. Detaylı bilgi için tıklayınız.

Yağlı Tip Trafo

Güç transformatörleri yapı olarak iki çeşitte yapılır. Bunlar yağlı tip tarfo ve kuru tip güç trafolarıdır. Yağlı tip trafo.……Detaylı bilgi için tıklayınız. Yağlı trafo çeşitleri de ikiye ayrılır.

Hermetik tip trafo…….Detaylı bilgi için tıklayınız.
Genleşme depolu trafo

İzolasyon Trafosu

İzoleli şebekelerin esas elemanı izole trafosudur. Sargılar ve nüve arasındaki izoleyi sağlar. İzolasyon trafoları primer ve sekonder arasında güvenlik yalıtımını sağlar. izolasyon trafosu ……. Detaylı bilgi için tıklayınız.

Scott Sistemi Transformatör

Bir fazlı iki adet transformatörden meydana gelmiştir. bir bütün içinde, 3 fazlı bir gerilim sistemini 2 fazlı bir sisteme sisteme dönüştürmeye yarayan sargı montajıdır. Ya da 2 fazlı bir sistemi 3 fazlı bir sisteme dönüştürmeye yarayan sargı montajıdır.

Döner Alanlı Transformatör

Sargıların içlerinden uygun akımlar geçtiği zaman döner manyetik alanlar oluşur. Döner manyetik alan oluşturacak şekilde yerleştirilmiş çok fazlı transformatör çeşididir.

Sütunlu Transformatör

Manyetik devresi sütun şeklindedir. İki veya birçok çekirdekten meydana gelen transformatör çeşididir.

Leblanc Sistemi Transformatör

3 fazlı bir transformatörde, 3 fazlı bir gerilim sistemini 2 fazlı bir gerilim sistemine dönüştürmeye yarayan sargı montajı. Ya da 2 fazlı bir gerilim sistemini 3 fazlı bir gerilim sistemine dönüştürmeye yarayan sargı montajı.

Trafo firmaları tarafından imalatı yapılan trafo çeşidine, kalitesine, gücüne bağlı olarak trafo fiyatları değişmektedir.