Güç Kaynağı Nedir?

Teknolojinin gelişmesi ile birlikte elektronik eşyalar daha çok kullanılmaktadır. Her makinenin ve cihazın bir çalışma şekli vardır. Güç kaynağı (power source) bir sistem veya düzeneğin ihtiyacı olan enerjinin sağlanması için kullanılan birimlere verilen isimdir. Mesela; cep telefonu, el feneri pili, pil doldurmak için kullanılan adaptör, bilgisayarın ihtiyacı olan gücü üreten donanım birer güç kaynağıdır.

Elektrik yükünün bağlı bulunduğu şebekede oluşan veya oluşabilecek gerilim dalgalanmaları, yükselmeler, ani değişikler, çöküntüler harmonikler, kısa yada uzun süreli kesintiler gibi durumlarda yük (alıcılar) bu değişimlerden etkilenir.

Kesintisiz güç kaynakları (İngilizce: Uninterruptible Power supplies– UPS), elektrik enerjisi ile beslenen sistemleri hem şebekede oluşan veya oluşabilecek çöküntüler, yükselmeler, ani değişikler, harmonikler gibi gerilim dalgalanmalarına karşı koruyan hem de enerji kesintisi sırasında enerji üreterek sistemin devamlılığını sağlayan elektronik cihazlara UPS (kesintisiz güç kaynağı) denir. Sağlık hizmetleri, güvenlik, veri işleme gibi hassas sistemler kesintilerden en fazla etkilenenlerdir. Örnek olarak; bilgisayar beslemesindeki ani kesintiler kaydedilmemiş verilerin kaybolmasına sebep olur. Bu kesintiler kayıtlı verilere de zarar verebilir.

Güç kaynağı bilgisayar (pc) için oldukça önemlidir. Bilgisayarın çalışması sırasında ihtiyacı olan bütün gücü üreten donanıma güç kaynağı (power source) denir. Güç kaynağı bilgisayara gelen elektriği ayarlar ve bilgisayarda meydana gelebilecek arızaları önlemek için kullanılır. Bilgisayarda kullanılan güç kaynağı prizden elektriği alır, bilgisayarın gereken parçalarına, gerektiği ölçülerde iletir ve bilgisayarın ana kartı ve tüm parçalarını korur.

Bilgisayar güç kaynağı yapımı sırasında, bilgisayarın içinde metal bir kasaya yerleştirilen transformatör / trafo, 220 volt AC gerilimin kutuya girdiği yere yakın monte edilmeli, etrafında hava akımı için boşluk bırakılmalıdır. Güç kaynağı içinde transformatör (transformer) veya elektronik devreler bulunan, bilgisayar birimlerinin aksamadan düzgün bir biçimde çalışması için ihtiyaç duyulan farklı gerilim değerlerinde doğru akım sağlayan donanımdır.

Bilgisayarın girişinde 220 Volt olan elektriği, bilgisayarın ihtiyacı olan 6-12 Volt seviyesine dönüştürme işini yapan güç kaynağıdır. Bilgisayar sistemlerinin gelişim sürecinde güç kaynakları da değişmektedir. Daha önceki güç kaynakları yazılım ile kontrol edilemezken, günümüzde ise ATX serisi olan ATX12V+, PFC, EPS12V+, AMD ATX/GES gibi güç kaynakları işletim sistemleri ile kontrol edilmektedir.

Yarı iletken teknolojisindeki gelişmeler ile günümüz güç kaynaklarında, pahalı olan ve çok yer kaplayan trafolar genellikle kullanılmamaktadır. Bilgisayar güç kaynakları (computer power supply): +3,3 V, +5 V, +12 V, -12 V, -5 V gibi gerilimleri aynı anda ve belirli bir sapma aralığında üretim yapar.

Elektriksel güç kaynakları: Güç kaynakları hakkında bilgi verilirken dikkat edilecek önemli konular; ne kadar güç vereceği, şarj edilmeden veya yakıt ikmali yapılmadan ne kadar dayanacağı, değişen şartlar altında çıkış gerilim ve akımlarının ne kadar stabil olduğu ve sürekli güç mü yoksa kesik atımlar mı sağladıklarıdır. Agapo güç kaynaklarının çıkış gerilimi ve/veya akımı içine dahil edilmiş devreler aracılığı ile sabit tutulur. Güç kaynağının girişinde meydana gelebilecek çeşitli değişikliklere karşı çıkıştaki geriliminin etkilenmemesi gerekir. Bu çeşit güç kaynakları stabil olarak değerlendirilir.

Güç kaynakları aldığı elektriği iletirken çıkış geriliminin akım içine dahil edilmiş devreler tarafından sabit tutulmasını sağlar. Aksi takdirde bilgisayar veya hangi elektronik alet ise, dengesiz gelen enerjiden dolayı bozulur. Bu tür güç kaynaklarına stabil güç kaynakları denir.

Güç Kaynağı Ne İşe Yarar?

Güç kaynağı; girişi 110-120 Volt yada 220-250 Volt. Güç kaynağı çıkışları, anakartta giden +/-12 volt (çoklu çıkış) ve disk sürücülerine giden +/-5 volt çıkışlar vardır. Bu güç kaynağının ısınmamasını önlemek için bir fan bulunur. Güç kaynaklarının en büyük avantajı standart bir ana kartın tek bir 20 pin konnektör (connector) ile elektriksel güç gereksinimini sağlaması ve yazılım yolu ile bilgisayarın kapatılmasına da izin vermesidir. Güç kaynakları bir fan ile kendisini soğutur iken işlemci ve RAM yuvalarına yakın bir yere alınıp, üzerinde bulunan fan ile sistem içerisindeki sıcak havanın emilip dışarıya atılmasını sağlar.

Daha önceleri AT güç kaynakları kullanılırdı. Güç kontrolü  analog olarak sağlanırdı. AT güç kaynakları; güç kaynağına seri bağlı güç anahtarı ile açılır kapatılırdı. Elektrik kesilip yeniden  geldiği zaman çalışmaya devam ederdi. Günümüzde bu güç kaynakları bulunmamaktadır. Artık ATX güç kaynakları kullanılmakta ve güç kontrolü dijitaldir. ATX güç kaynakları, anakart üzerinde bulunan güç butonu ile komut verildiği zaman çalışmaya başlar. ATX güç kaynaklarının ayarları güç butonuna basınca kapansın, güç butonundan kapanmasın, kapatma komutu verilince otomatik kapansın gibi ayarlar yapılmaktadır. Elektrik kesilip geldiği zaman çalışmaz.

Güç Kaynağı Nasıl Çalışır?

Güç kaynağı yalnız başına çalıştırılmaz. Güç kaynağı anakart üzerinden çalışma sinyalini alır. Anakarta bağlanan bilgisayarın güç düğmesine basmakla çalışır. Çalışma sinyali anakarta giren bir kablo ile sağlanmaktadır. Sinyali alan güç kaynağı çalışmaya başlar. Bilgisayarı bağlı güç kaynağını çalıştırmak için iki yol daha vardır.

Birincisi; güç kaynağı kasanın içerisindeki anakarta bağlı ise 5-12-3.3 volt değerleri kolaylıkla ölçülür. Optik sürücülerin bağlandığı 4 pinli güç kablosunu siyah iki pinden birinin içine avometrenin siyah probu takılır. Diğer kırmızı probu kırmızıya takarak 5 volt göstermeli sarı olana takıp 12 volt göstermelidir.

İkincisi; anakarta bağlı olan güç kabloları itina ile sökülmelidir. Yeşil ile siyah uçlardan biri kısa devre edilir ve güç kaynağı çalışmaya başlar. Fanın dönmesinden çalıştığı anlaşılır. Kısa devre yapılan kablo çıkarılmaz, eğer çıkarılırsa güç kaynağı pasif konuma (yani stop eder) geçer.

Güç kaynağı firmaları kullanılacak alanlara göre isteğe bağlı, çevreye duyarlı olarak yüksek kaliteli ve en son teknoloji ile güç kaynağı imal etmektedirler. Bilgisayar güç kaynağı fiyatları da özelliklerine göre üretici firma tarafından belirlenmektedir.

Piyasada birçok güç kaynağı markaları  vardır. Bunlardan bazıları; FSP güç kaynağı, tunçmatik güç kaynağı, inform güç kaynağı, kepenk güç kaynağı, tescom güç kaynağı, apc güç kaynağı, smps güç kaynağı, makelsan güç kaynağı gibi markalar en iyi güç kaynağı markası arasında yer almaktadırlar.