Akümülatör Nedir?

Akü: Elektrik enerjisini kimyasal enerji olarak depolar. İhtiyaç duyulması durumunda bunu elektrik enerjisi olarak veren enerji depolama cihazına denir.

Araçlarda bulunan elektrik enerjisi kaynağı aküdür. Aydınlatma ve ateşleme ile birlikte amacı araç motorunu çalıştırmaktır. Akü, elektrik ile tepkimeye giren kimyasal enerjinin elektrik enerjisine dönüşümüdür.

Özellikle sabit – durağan ortamlarda kullanılmak üzere imal edilir. İç yapısı, starter – marş amaçlı olanlara göre farklılık içerir. Yeni teknolojiye sahip aküler ile eski akü deformasyonlarının önüne geçilmiştir. Bu teknoloji ile, start-stop işlemlerinde daha yüksek performans elde edilmektedir.

Akü Nasıl Çalışır?

Araçlarda bulunan akü ile çalışma prensipleri aynıdır. Araçlarda sadece marş amaçlı kullanılmaz. Elektrik enerjisinin depolanması ve enerjinin geri alınması amacı ile de kullanılır.

Akü; yedek veya kesintisiz enerji ihtiyaçları için bilinen eski, ekonomik ve kolay yöntemdir. Sabit tesis aküleri kendi aralarında alt gruplara ayrılabilir. Likit bazda asit içerenler olduğu gibi, yeni jenerasyon VRLA – AGM ve jel akü teknolojisi ürünlerde asit sıvı bazda değildir. Bakıma ihtiyaç duyulmadan cihaz içi vs. kapalı yerlerde kullanma gibi avantajları vardır.

Akü Nasıl Yapılır?

Akümülatörün görevi marş motorunu, doğru akımla çalışan tüm devreleri, ateşleme sistemini, ışık ve alıcıları beslemektir. Benzinli motorlarda kullanılan 12 volt akü, birbirine seri bağlanan altı tane elemandan oluşur. Genellikle her elemanın içinde birbirleriyle seri bağlı dört tane pozitif, beş tane negatif yüklü plakalar vardır. Plakalar kurşun-antimuan alaşımı, peteğin üstüne sıvanmış aktif maddelerin fırınlanmasından oluşur.

Pozitif plakalar aktif madde olarak kurşundioksittir. Negatif plakalar ise saf kurşun içerirler. Kısa devre oluşmaması için bu plakaların aralarına izolasyonu sağlayan ayırıcılar konulur. Plakaların aralarında kimyasal tepkimeyi engellemeyen ufak gözenekli plastik ayırıcılar kullanılır. Akünün içerisinde saf su ile sülfürik asit karışımı elektrolit konulur. Bu karışım da %39 asit, %61 su vardır. Bu plakaların araları seri köprüyle bağlanır.

Akü Çeşitleri

Bazı özelliklerine göre çeşitlere ayrılır. Akü çeşitlerinin kendine göre farklı bir özelliği bulunur.

• Kuru
• Oto
• Stasyoner
• Traksiyoner
• Kurşun Asit
• Bazlı
• Gümüş Çinko Akü

Akü Kullanım Alanları

Kurşun akülerin kullanılma alanlarına göre;

• Kendinden hareketli,
• Hareketli ve durgun

olarak sınıflandırılır. Sınıflarına göre değişik şekillerde imal edilirler. Kendinden hareketliler motora ilk hareketi verir. Bunlar kamyon ve otolarda kullanılır. Hareketli kurşun aküler, maden ocakları, tramvay, tren ve havalandırma sistemlerinde kullanılır.

Kurşun aküler sık yüklenip boşaldıklarından dolayı etkin madde kaybının az olması için bunlarda pozitif levhalar kalındır. Durgun aküler demiryolları işaret merkezlerinde kullanılır. Ayrıca telefon santralleri, hastane gibi ve yedek bir güce ihtiyaç olan  yerde elektrik gücü sağlamak için kullanılır. Bu tür akülerin ömrünün uzun olması önemlidir. Ağırlık ve hacim bundan sonra gelir. Firmaları tarafından birçok marka ve çeşitlerde  imalatı yapılmaktadır. Tümünün görevi aynı, kullanıldığı yerler farklı ve akümülatör fiyatları da değişiktir.    

Akü Neden Boşalır? 

Akü imalatı ve kalitesine göre kullanım süreleri vardır. Akünün boşalması bittiğini gösterir. Buda kullanılma ile ilgilidir.

1. Araçtaki kaçak akımlar (öngörülen kısa devrelerden yüksek çekilen akımlar) açık lambalar,
2. Olumsuz çevre ve saklama şartları, sıcaklık, nem vb,
3. Alternatörün (şarj dinamosu) yetersiz şarj etmesi,
4. Araç ile uyumsuzluğu, küçük akü seçimi, araçtaki ek donanımlar (ses, ışık, bilgisayar sistemleri, soğutucu sistemler)
5. Diğer elektrikli cihaz ve donanımlardaki kısa devrelerden dolayı akü boşalabilir.

Akümülatör boşalırken, elektrolitteki asit yoğunluğu azalır. Akü plaklarının aktif maddeleri, kurşun peroksit ve kurşun sülfata dönüşürler. İç direnci büyür ve elektromotor kuvvet (EMK)’ i azalır. Normal koşullarda şarjlı bir akü donmaz. Tam şarjlı akünün donma ısısı – 50°C  ile -70 °C’ ler arasındadır. Fakat deşarj olan aküler deşarj düzeyine göre 0 °C ile –10 °C civarında bile donabilirler.

Akü Nasıl Şarj Edilir?

Akü dışardan şarj cihazı ile şarj edildiğinde kurşun asitin elektrotları zıt yöne gider. Bunun oluşması için dış güç kaynağı olan akü şarj cihazının daha fazla enerji üretmesi gerekir. Kurşun asit ünitesi yaklaşık 2 V üretir. Bu şarjın amacına göre 12 V akü için her üniteye 2,2 – 2,4 V ya da toplam 13, 2 – 14, 4 V verilmesi anlamındadır. Otomobilin marş aküsü aracın kendi jeneratörü tarafından şarj edilir.

Akü Bakımı Nasıl Yapılır?

Akülerin işlevlerini yerine getirebilmeleri için periyodik olarak bakımları yapılmalıdır. Eğer bakımları yapılmazsa akü, aracın performansını düşürebilir, aracın yolda kalmasına da neden olabilir.

• Akü kutup başları oksitlendiğinde akım geçmez. Bunun için aracın elektrik aksamı çalışmamaya başlar. Oksitlenmeden dolayı otomobilin çekiş gücü düşebilir. Ses sistemi gibi tesisatlar zarar görebilir. Bunu önlemek için kutup başları sıcak su veya gresle temizlenmelidir.
• Aküler, hassas bir sisteme sahiptir. Metal ile temas ettiklerinde kısa devre yapabilirler. Yapılarının bozulmaması için aküler metalden uzak tutmalıdır.
• Akünün verimli çalışması için akü suyu kontrol edilmelidir. Akü suyu nedir? Akünün içerisinde yer alan sülfürik asit – saf su karışımına akü suyu denir. Zamanla eksilen akü suyu saf su ile doldurulur.
• Özellikle ağır vasıta araçlarda akü sabitleme aparatının gevşemesi veya çıkmasına çok rastlanır. Bu gibi durumlar araçların aşırı sarsıntı ve performans kaybına neden olabilir.
• Elektrolit seviyesi akü üzerinde minimum ile maksimum çizgileri arasında olmalıdır. Sıcak yaz aylarında elektrolit, buharlaşmanın etkisiyle eksilebilir. Elektrolit seviyesi düşük olduğunda saf su eklenmelidir. Saf su eklerken maksimum çizgi geçilmemelidir. Aşırı doldurma sonucu hücre içindeki sıvı dışarı taşar. Bu da araçtaki kablo ve bağlantılara zarar verebilir.
• Kapalı sistem bir akü kullanıyorsa şarj seviyesini ölçmek için voltaj değerleri kontrol edilmelidir. Akünün voltaj değeri 12.4 voltun altında ise akü şarj edilmelidir.

Akü Tamiri Nasıl Yapılır?

Bozulan akü tamiri için ilk önce üst kapak açılır. Sonra tıpaları çıkarılır. Daha sonra şırınga (enjektör) yardımı ile saf suyu deliklerin içine deliklerden taşana kadar doldurulur. Aküyü şarj etmek için tekrar kapaklar kapatılır ve şarj edilip kullanılır.

Hurda Aküler

Hurda akülerin çevreye verdikleri zararları önlemek için bunların geri kazanımı sağlanmalıdır. Aküler kurşun, sülfürik asit çözeltisi ve poliprolen kutudan oluşurlar. Kullanılmaz duruma geldiklerinde çevre için risk oluşturan atıklardır.

Fakat bir geri dönüşüm sistemi ile hurda akü, poliprolen kutu ve kurşun parçalarından geri kazanım sağlanır. Sülfürik asidin de geri kazanımı mümkündür. Ülkemizde atık akü toplama ve bunların geri kazanımı vardır.