Kompanzasyon Çeşitleri Nelerdir?

Kompanzasyon çeşitleri: İşletmelerde kullanılan cihazlar devamlı reaktif enerjiye  ihtiyaç duyarlar. Her tüketicinin enerji verimliliği sağlaması için kendisine ait kompanzasyonu bulunur. Hangi kompanzasyon çeşidi seçilirse seçilsin, kompanzasyon hesabı hep aynı formül ile yapılır.

Üç çeşit kompanzasyon vardır.

• Bireysel (tek tek) kompanzasyon,
• Grup kompanzasyon,
• Merkezi kompanzasyon

Bireysel (Tek Tek) Kompanzasyon

Bireysel kompanzasyonda kondansatörler doğrudan yük çıkışlarına bağlanır.  Kondansatörler, kompanzasyonu yapılacak olan endüktüf yüklerin (motorun, trafo, balast) şalterine bağlanır. Bu durumda alıcı bireysel olarak kompanze edilir. Kondansatör alıcı ile beraber devreye girip çıktığından kondansatörü devreye almak için ayrı bir kontrol sistemine gerek yoktur. Kondansatör gücü, doğru bir şekilde bağlanacak yüke göre seçilmelidir. Bu kompanzasyon en etkin, en güvenilir olanıdır. Büyük güçlü motor ve balastlı fluoresan armatürlerde kullanılır.

Bireysel kompanzasyon deşarj lambaları için de yapılabilir. cosφ yi düzeltmek amacıyla lambaya seri ve paralel, kompanzasyon kondansatörleri bağlanır. Lambanın gücüne göre kondansatör gücü seçilir. Ama alçak basınçlı sodyum buharlı lambalarla neon lambalarda akım sınırlayıcı direnç olarak, kaçak akımlı trafolar kullanılır. Balastları endüktüf karakterlidir. Güç katsayıları ortalama 0,3 iken balastların, tiplerine göre 0,4 – 0,6 arasında değişmektedir.

Bireysel Kompanzasyonların Avantaj ve Dezavantajı

• Avantajı kendi içinde kompanze etmesidir.
• Dezavantajı ise kendi içinde kompanze edilmiş kısmın kondansatörü arıza verdiğinde aboneler endüktif cezaya kalırlar. Diğer yandan cihazlarda oluşan arızalarda endüktif yük çekemezler.
• Sistemden, kapasitif reaktif güç sebebiyle kapasitif sayacının ilerlediği görülür. Bu yüzden tek tek kompanzasyona periyodik bakım yapılmalıdır.
• Bireysel kompanzasyon pahalıdır. Ayarlamalar için uygun değildir. Sadece sabit güçte sürekli çalışan tüketiciler için ekonomik ve uygundur.

Grup Kompanzasyon

Aynı kontaktör veya şalter üzerinden devreye girip çıkan yük gruplarının kompanzasyonu yapmak için kullanılır. Aynı anda devre elemanlarını ana pano üzerinden çalışacak motor ve lamba gruplarını kompanze eder. Kondansatörler açılıp kapanma sırasında oluşturabilecek arklara karşın kullanılan anahtarlar uygun olmalıdır. Anahtar açıldığı zaman hızlıca deşarj direnci üstünden topraklanmalıdır. Gecikmeli sigorta ile kısa devrelere karşı kondansatörler koruma altına alınmalıdır.

Grup Kompanzasyonun Avantajı

Reaktif güç kompanzasyonu sayesinde hatlardaki akım ve gerilim düşümü azalır. Grup kompanzasyonu ile tesisin masrafı daha az olur. Kondansatörlerin toplu olarak bulunduğu pano, kompanzasyon panosudur. Bu panonun içinde reaktif röle de bulunur. İsteğe bağlı olarak kondansatörler, kademeli olarak şebekeye bağlanırlar.

Merkezi Kompanzasyon

Devredeki yüklere ve cinsine göre kompanzasyon gücünü ayarlayabilen bir sistemdir. Elektrik panosuna bağlı çok sayıda motor ve endüktif yük çeken alıcılar vardır. Belli belirsiz zamanlarda devreye girip çıkıyorlarsa çekilen yüke göre ayarlı kompanzasyon yapılır. Böyle bir kompanzasyon, elle kumandalı veya otomatik olur. Tesislerde daha çok merkezi kompanzasyon çeşidi kullanılır.

Merkezi kompanzasyon sistemi, değişken yük koşullarında otomatik olarak uygunluk sağlar. Grup kompanzasyonundan daha çok gelişen bir sistemdir. Bu kompanzasyonda tüketicilerin sayısı birden çoktur. Ama  bunların hepsi sabit güçte ve devamlı devrede bulunmaz. Bundan dolayı kondansatör gücünü, değişken  kompanzasyona ayarlamak gerekir. Bunun için, merkezi kompanzasyon da bir ayar düzeni kullanılır. Ayar düzeni sayesinde, düşük ve aşırı kompanzasyona engel olunur. Bazı merkezi kompanzasyon tesisinde güç katsayısını devamlı kontrol eden bir cihaz vardır. Bu cihaz sayesinde kondansatör grupları ihtiyaca göre devreye girer veya çıkar.

Merkezi Kompanzasyonun Avantajı

Bu kompanzasyonların hesaplanması ve projelendirilmesi kolaydır. Kompanzasyonlar tesislere bağlanması sorunsuz olup, kısa sürede montajları yapılır. Tesisi besleyen tek veya paralel çalışan trafoları, toplam akım trafosu üzerinden kompanze etmek mümkündür. Kullanılan elektronik regülatörlerin hassasiyet sınırı ve çalışacağı endüktif-kapasitif bölge potansiyometre ile ayarlanır. Bunun sonucu uygun bir kompanzasyon tesisinin kolayca işletmeye girmesi sağlanır. Bir tesisin, hangi çeşit kompanzasyonla yapılması gerektiği işletmeden alınmış yükleme eğrileriyle belirlenir.

Merkezi kompanzasyonda paralel bağlanacak kondansatör  3-5-7 yada 2-4-6-8-12 gruba ayrılır. Bu programlar elektronik kompanzasyon rölesi ile devreye girmektedir. Kademeli reaktif güç kontrol rölesi her an cosφ ‘yi 0,96 ‘da sabitler. Bunun için otomatik olarak kondansatör gruplarını devreye alır veya çıkarır.  İşletmelerin cosφ ‘yi, 0,95 ile 1 arasında tutmaları zorunludur. Kondansatörler de reaktif güç rölelerinin kademesi gibi bölümlere ayrılır. Her kademede, o kademeye ait kondansatör bölümü, devreye girer.

Ayrıca kompanzasyon işlemi aşağıdaki gibi de adlandırılmaktadır.

Şönt Rekatörlü Kompanzasyon

Bu kompanzasyon kapasitif yüklerin bulunduğu işletmelerde (Led aydınlatma, UPS) yapılır. Reaktif güç kontrol rölesi, kondansatör ve şönt reaktör kullanılarak yapılan bir yöntemdir. Şönt reaktör için detaylar ilgili sayfamızdadır.

Statik Kontaktörlü Kompanzasyon

Hızlı devreye girip çıkan yükler bazı klasik kontaktörler ile verimli kompanze edilemez. Bu işletmelerde statik kontaktör kullanılır. Bu kompanzasyonların tepki süresi 20 milisaniyedir (ms). İşletme maliyeti düşüktür. Yatırım maliyeti ise yüksektir.

Sürücülü Kompanzasyon

Kaynak makinesi, ark ocağı, punto makinesi gibi yüklerin çok hızlı değiştiği işletmeler için tasarlanmıştır. Bununla birlikte, dengesiz yüklerin olduğu işletmelerin kompanzasyon uygulaması için de kullanılır.

Bu uygulamada sürücü bağlı olan şönt reaktörü, sistemin kapasitif yük durumuna göre çok küçük parçalara bölerek devreye alır.

Orta Gerilim Kompanzasyon

Sanayileşmenin yoğun olduğu Kompanzasyon Panosu ve sezonluk işletmelerin bulunduğu bölgelerde Trafo kayıplarının önemi artmakta olduğu için OG kompanzasyon kullanımı çoğalmaktadır.

Akım bilgisini OG trafosunun Primer ucundan, gerilim bilgisini ise sekonder den almaktadır.

Harmonik Filtreli Kompanzasyon

Harmoniklerin yüksek olduğu işletmeler için bu kompanzasyon sistemi düzenlenir.

Kompazasyon sistem çeşitleri ise şunlardır:

Kontaktörlü Kompanzasyon

Klasik (Kontaktörlü) kompanzasyon sistemi kurulumunda;

kontaktör, kondansatör, reaktif güç kontrol rölesi ve sigorta kullanılır. Reaktif güç kontrol rölesi akım trafosundan aldığı bilgilere göre cos φ değerini hesaplar. Böylece ilgili kontaktörlerin açmasını veya kapamasını sağlar. Bu durumda kondansatörler devreye alınır ve çıkarılır.

Dinamik (Tristör Ateşlemeli) Kompanzasyon

Dinamik (tristör ateşlemeli) kompanzasyon, isteğe bağlı tristörlü veya triyaklı olmak üzeri 2 çeşit yapılır. Triyaklar 25A i aşmayan monofaze yükler için kullanılır. Tristörlü kompanzasyon için detayları sayfamızda bulabilirsiniz.

Kompanzasyon Fiyatları

Kompanzasyon firmaları tarafından imalatı yapılan kompanzasyon çeşitleri vardır. Bu kompanzasyon fiyatları çeşitlerine, gücüne, markasına göre değişkenlik gösterir.