Kompanzasyon Panosu Nedir? Ne İşe Yarar?

Kompanzasyon panosu: Bir işletmenin cos φ’ ni düzeltmek için, ölçü aletleri, kontaktörler, elektrik sigortaları ve kondansatörün üzerinde yer aldığı panoya denir. Bu pano elektrik pano çeşitleri içinde yer alır.

Voltaj ile akım arasında, idealde faz farkı olmaz. Endüktif veya kapasitif yüklerin oluşturduğu etki sonucu, akım sinyalinin, voltaj sinyaline göre max. ±90°’ lik fazı kayar. Voltaj ve akım sinyali arasındaki faz kaymasını düzelterek, ideale yakın (0°) sabit tutma işlemine kompanze veya kompanzasyon denir.

Kompanzasyon Panosu Özellikleri

Bu panonun özelliği, kondansatör gruplarının kontrol edildiği bir yer olmasıdır. Kondansatörler en önemli elemanıdır. Kompanzasyon kondansatörü güç kat sayısının düzeltilmesi görevinde bulunurlar. Reaktif güç kontrol rölesi tarafından sırasıyla devreye alınarak güç katsayısının düzeltilmesi işlemini yaparlar.

Kompanzasyon panosu, boyutları tesislerde ana dağıtım panolarıyla birlikte değerlendirilir. Bu şekilde montajı yapılır. Kompanzasyon panoları yüksekliği 200- 210 cm, derinliği 40 cm den az olmamalıdır. Orta gerilim (og) kompanzasyon ve alçak gerilim (ag) panoları bu standartların içinde yer alır. Eni ise tesisin gücünün büyüklüğüne göre belirlenir.

Kompanzasyon sistemi panosunun montajı harici ve dahili olarak iki şekilde yapılır. Harici panoların üstü eğimli olacak şekilde çatı yapılmalı ve havalandırma pancurları bulunmamalıdır. Dahili tip panoda  havalandırma pancurları bulunmalıdır. Büyük çaplı  panolarda kondansatörlerin havalandırılması için aspiratör bağlanır.

Kondansatörlerin konulması için yeterli  özellikte raflar olmalıdır. Ana dağıtım panosundan bara ile (büyük güçlülerde) yada kablo geçiş yerleri bulunmalıdır. Ana dağıtım panosunda kompanzasyon için termik manyetik şalter konulmalıdır.

Kompanzasyon Panosu Ne İşe Yarar? 

Kompanzasyon panosu işletmenin gerekli cihazlarını içinde bulundurur. Reaktif enerjiye ihtiyaç duyulan anda, reaktif gücün üretimini gerçekleştiren bir pano çeşididir. Endüktif yükler (transformatörler, balastlar, elektrik motorları vs) reaktif güç çekerler. Kompanzasyon panoları açığa çıkan reaktif gücün sıfıra minimize edilmesinde ve ihtiyaç anlarında reaktif gücün üretilmesinde yarar sağlamaktadır.

Kompanzasyon Pano Malzemeleri

• Reaktif güç kontrol rölesi (regler), şalterler, kosinüsfimetre
• Bakır baralar, kontaktörler, kondansatörler,
• Güç kontaktörleri, bağlantı iletkenleri, elektrik sigortaları,
• Voltmetre komitatörü ve voltmetre, ampermetre veya multimetreler gibi malzemeler kullanılır.

Yeni yapılan tesislerde voltmetre ve komitatörü yerine multimetre kullanlımaktadır. Yine kosinüsfimetre yerine de kosinüsfimetreli reglerler kullanılmaktadır.

Kullanılan pano malzemeleri;

VDE ( Alman standartı), TS ( Türk standartları), VDE ( Alman standartı), IEC (uluslararası elektrik komisyonu) normlarına göre uygun ölçülerde imal edilmelidir. Pano firmaları, malzemelerin boyutlarına göre montaj yerlerini hazırlar ve satışa sunarlar. Yapılacak kompanzasyon pano fiyatları kapasitesine göre değişmektedir.

Kompanzasyon Panosu Yapımı

Direnç bazlı olan yer alan faz farkı, kapasitif devrelerde akım voltaj değerinden ileride olacak şekilde değiştirilir. Endüktif devrelerde ise geride olacak şekilde değiştirilir. Kompanzasyon panosu yapımı sırasında da bu devrelerin dikkatlice kurulup değerlendirilmesi gerekir. Bir sistemin var olan görünür gücünün değişmemesi, ancak faz farkına bağlı etmenlerden dolayı aktif ve reaktif olmak üzere değişkenlik göstermesinden dolayı kompanzasyon panosuna ihtiyaç duyulur. Kompanzasyon panaosu bu işlevsellik ile tesislerde kullanılmaktadır.

İşletme içerisinde yer alan motorlar, bobinli aletler ve trafoların endüksiyon sistemi çalışırlar. Şebekeden aktif ve reaktif gücün çekilmesi ile birlikte bobinler manyetik bir alana girerler. Oluşan reaktif gücün trafoda ek yük oluşturması binen yük ile trafonun tam randımanlı çalışmasına yardım eder. Kompanzasyon panosu yapımı ile bu randımanlı çalışmanın sağlanması için gerekli olan etmenlerin bir araya getirilmesi durumu söz konusudur. Kondansatörler, senkron motorlar ve daha pek çok etmen bir araya getirilerek kompanzasyon panosu oluşturulur.

Kompanzasyon Panosu Nasıl Yapılır?

Pano Montajı İşlemi

• Pano montajında elektrik panosuna yerleştirilecek malzemelerin yerleri önceden hazırlanır. İlk önce akım trafosu bağlanır. Akım trafolarının sekonder uçlarının birer tanesi mutlaka topraklanmalıdır.
• Elektrik kumanda panoları alt ve üst kısımlardan meydana gelmiştir. Üst kısımlar raf halinde rayların üzerinde kondansatörler yerleştirilir. Kompanzasyon kondansatörleri için, her faza bir sigorta kullanılır. Panonun orta kısmına sigortalar baralar ve kontaktörler yerleştirilir. Baralar kırmızı, sarı, kahverengi ve mavi renklere boyanmalıdır.
• Elektrik panosu kapakları üzerine sinyal lambaların montajı yapılır. Sinyal lambalarının  elektrik bağlantı uçları pano içinden yapılır. kompanzasyon kondansatörleri için, her faza bir sigorta kullanılır.
• kompanzasyon kondansatörleri için, her faza bir sigorta kullanılır.
• Pano kapağının önüne kare biçiminde açılmış reaktif güç rölesi yerleştirilir. Rölenin cam kısmı dışarıda kalır. Vidalama gerektirmez. Rölenin içeride kalan kısmı sıkıştırma vidalar ile saca baskı yapılarak bağlanır. Ölçü aletleri, ampermetre, voltmetre, cosφ metrenin montaj bağlantıları bu yöntemle yapılır.
• Elektrik panosu orta bölümüne ray üzerine sıra şeklinde kontaktörlerin montajı yapılır. Yalıtkan malzeme kullanılarak kompansazyon panosunun tabanına yerleştirilir. Yan yana gelen kondansatörlerin arasına bu yalıtkan malzemelerden konulur. Kondansatörler çalıştıkları süre içinde çevreye ısı yayarlar. Pano içinde oluşan bu ısının dışarıya atılması için havalandırma yapılmalıdır.
• Kesici şalter panonun ön tarafında olacak biçimde kumanda bölümüne yerleştirilir. Bıçaklı sigortaların altlıkları, otomatik sigortalar raylar üzerine monte edilir. Yerleşim projesine göre pano imalatı yapılırken kumandalar ön kısımda olacak biçimde yerleştirilmelidir. Montaj sırasında baraların, sigorta altlıklarının, mesnet  izolatörlerinin malzeme ölçü delikleri delinir. Kesilecek ve delinecek bölümler sacın üstüne işaretlenerek matkabın ucu kaymasın diye noktalama yapılır.
• Soket ya da cıvata kullanarak kablo bağlantılarını kondansatörün uçlarına direk olarak bağlanır. Çıkışlar hazır duruma gelir.
• Panodan gelen faz sigorta girişine, sigorta çıkışından geçirilerek ana kesici şaltere bağlanır.
• Pano faz baralarına kesici şalter çıkışı bağlanır.

Kompanzasyon Pano Sisteminde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Panoda kullanılacak malzemelerin prensip şeması malzeme kutusunda yazılıdır. Ya da malzemenin üzerinde ayrı bir şekilde yazılı olması zorunludur.  Kondansatörlerin 1 fazlı veya 3 fazlı olması durumuna göre kompanzasyon pano şemasına bağlantı yapılmalıdır. Kontaktörlerin bobin çalışma gerilimlerine dikkat edilmelidir. Sigortalar 63 amperden sonra NH sigorta olmak zorundadır.

• Kontaktör ve reaktif güç rölesinin bobinine uygun voltaj olduğuna dikkat edilmelidir.
• Kondansatörün kontaktör bobinine bağlı reaktif güç kontrol rölesinin çalıştırıp çalıştırmadığına dikkat edilmelidir.
• Ölçüm rölesinin hatalı ölçüp ölçmediğini kontrol için, reaktif güç rölesinin de aynı faza bağlı olması gereklidir.
• Baradan yapılan kontaktör girişlerine dikkat etmelidir. Kablo bağlantılarında mutlaka kablo pabucu kullanılmalıdır.
• Bağlantı uçlarının gevşek olup olmadığına mutlaka dikkat etmeli, kondansatörlerin gövdeleri topraklanmalıdır.