Ayarlı Kondansatör, Çeşitleri, Yapısı, Kullanıldığı Yerler

Ayarlı kondansatör: Belirli bir kapasite değerlerinde üretilen kondansatör çeşididir. Bu kondansatörlerin minimum ve maksimum bir kapasite değeri vardır. Bu değerler devrede istenilen bir değerde sabitlenerek kullanılırlar.

Yalıtkan maddesi havadır. Ama piyasada yalıtkan olarak mika, plastik ve seramik olarak imal edilen ayarlı kondansatörler de vardır. Ayarlı kondansatör, birden fazla plakanın birbiriyle paralel bağlanması ile elde edilir. Yani içerisinde birden fazla kondansatör bulunur. Bundan dolayı ihtiyacımız olan kapasite değeri için plakalar aktif edilir ve istenilen kapasite değerine ulaşılır.

Ayarlı Kondansatörün İç Yapısı

Statör: Kondansatör içinde bulunan hareketsiz (sabit) parçadır.

Rotor: Kondansatör içinde bulunan hareketli parçaya rotor denir.

Mil: Rotorun, stator üzerinde hareketini sağlayan parçadır. Mil vasıtasıyla kullanıcı istediği kapasite değerini ayarlar.

Ayarlı Kondansatör Çeşitleri

• Varyabl Kondansatör
• Trimmer Kondansatör olmak üzere çeşitleri vardır.

Varyabl Kondansatör

İngilizce adı varyabl’dır (variable). “Varyabl” kelimesinin Türkçe karşılığı “değişken” dir. Varyabl kondansatörler paralel bağlı çoklu kondansatörden oluşmaktadır. Kapasite değeri en yüksek olan ayarlı kondansatör çeşididir. Varyabl kondansatörlerin kapasite değeri elle değiştirilir.

Mil döndükçe hareketli plakalar, sabit plakaların aralarına girip çıkması ile kapasite değeri ayarlanır. Bu tür kondansatörlerin mil kısmı kapasite değerleri istenildiği zaman değiştirilir. Buna uygun olacak şekilde imal edilir. Hareketli plakalar sabit plakalardan uzaklaştıkça karşılıklı gelen yüzeyler azalacağından kapasitede küçülecektir. Hareketli plakalara rotor, sabit plakalara statör denir.

Plakalar genelde alüminyum veya özel amaçlar için gümüş kaplı bakırdır. Plakalar arasında yalıtkan madde olarak genellikle hava vardır. Bazı özel durumlarda, mika plastik ve seramik de kullanılmaktadır. Bazen vakumlu (havasız) da yapılmaktadır. Havalı ve yalıtkanlı kondansatörlerde bir miktar kaçak (leakage) akımı vardır. Vakumlu olanlarda hiç kaçak yoktur.

Bu kondansatörlerde; çalışma gerilimi 50 KV’ a ve frekansı 1000 MHz’e kadar çıkabilmektedir. Kapasitif değeri ise 50-250 pF arasında değişir. Havalılarda ise kapasite 400 pF’a kadar çıkabilmektedir. Yüksek voltaj ve yüksek frekans aralıklarında çalışabilir. Çok yüksek kapasite değerlerine ulaşılmazlar. Ama en büyük avantajı 50KV ve 1000 MHZ gibi yüksek voltaj ve frekans değerlerine ulaşabilirler. Bazı uygulamalarda, aynı gövdede iki varyabl kondansatör kullanılır. Bunlardan birinin rotoru, statörden uzaklaştırılırken diğerinin rotoru ters bir çalışma şekli ile statörüne yaklaşır.

Aynı milde hareketli plakanın karşı tarafına sabit plakalar yerleştirilir. Bu şekilde bir gövde üstünde birkaç tane varyabl kondansatör elde edilir. Böyle yapılan kondansatörlere ganglı varyabl kondansatör denir. Genellikle varyabl kondansatörlerde dielektrik olarak hava ve bazen mika kullanılır. Varyabl  kondansatörler telsizlerin ve radyoların frekans ayarlarında kullanılır. Havalı tipleri gang başına en alt düzeyde 600 pikofaradlık bir kapasiteleri vardır.

Varyabl Kondansatör Bağlantısı

Bir radyo istasyonun ayarlamasında kullanılır. Aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi, bu devre bir heterodin radyo frekansı devresidir. Çift değişkenli kapasitör C₁‘deki C_1a dan biri anten çıkış devresine bağlanır. Diğer C_1b ise lokal salınım devresine bağlanır. C₁‘in iki hattının kapasitesinin ayarlanması, senkronizasyon frekansındaki alımı değiştirir. C₂ ve C₃, anten giriş devresi ve yerel salınım devresinin frekans kalibrasyonu için trimmer kapasitör kullanılır.

Kullanıldığı Yerler

• Radyo alıcıları (plakaları küçük ve yakındır).
• Radyo vericileri.
• Büyük güçlü alanlarda.
• Yüksek frekans aralıklarında çalışılan uygulamalarda.

Trimer Kondansatör

Kapasite değeri tornavida ile değiştirilebilen ayarlı kondansatörlerdir. Trimer kondansatörlerde ayar vidasına bağlı 360° dönebilen levhalar ile yüzey alanı değiştirilir. Yüzey alanın değişmesi ile kapasite değeri azaltılıp çoğaltılabilir. Varyabl (variable) kondansatöre göre daha düşük değer aralıklarında çalışırlar. Trimer kondansatörlerde, hareketli ve sabit olarak iki seramik disk vardır.

Seramik diskler metal buharında yarım daire biçiminde  kaplanır. Hareketli disk çevrilerek yarım daireler üst üste getirilir böylece kapasite ayarı yapılır. Küçük boy ayarlı kondansatörler, trimer, peddir gibi çeşitli isim alırlar. Trimer kondansatörlerin kapasite değerleri ve boyutları küçüktür.  Trimer kondansatör, ince ayarlar için kullanılır. Hassas kapasite ayarı için kullanılır.

Trimer kondansatörlerin kapasiteleri 5 pikofarad…. 75 pikofarad civarındadır. Dalga bobinleri ve osilatörlerde yoğun ölçüde kalibrasyon için kullanılır. Bu kondansatörler şapkalı, disk ve tüp biçimlerinde çeşitli boylarda üretilirler.

Trimerler 100-600V gerilimde çalışır ve kapasiteleri küçük değerler için ile 1000pF arasında değişir.

Kullanıldığı Yerler

Trimer tüm elektronik devre elemanları hassas çalışma değerlerinin belirlenmesi için kullanılırlar. Bu hassas değer yakalandığında ise bu değer, bir arıza olmadığı müddetçe değiştirilmez. Trimer kondansatörler telsiz, FM verici, telekomünakasyon  devrelerinde  kapasitif değerleredeki ince ayarlar için kullanılmaktadır.

Kondansatör Fiyatları

Trimer kondansatör çeşitlerinin fiyatları da özelliklerine göre değişmektedir.