Elektrik Kolon Hattı Nedir? Linye Sorti

Elektrik kolon hattı: Sayaç ile sigorta tablosu veya dağıtım tablosu arasında bulunan hatlara denir. Trafo veya elektrik direğinden elektrik sayacına kadar gelen iletkenlerdir.

Konutlarda sıva altı olarak boru içinden tesis edilir. Özel durumlarda sıva üstü de olabilir. En düşük kesit bakır için 4 mm², alüminyum için 6 mm² dir.

Ana Kolon Hattı

TEDAŞ’ tan enerji alınan nokta ile binanın ana panosu arasında çekilen hatta ana kolon hattı denir. Tesisin durumuna göre yeraltı veya hava hattı olarak tesis edilir. Elektrik tesisatında, ana kolon hattı için hattın kesiti bakır için en az 10 mm², alüminyum için 16 mm² dir. Bina üç faz ile besleniyorsa en düşük kablo cinsi 4×10 NYY, tek faz ile besleniyorsa 2×10 NYY’dir.

Linye Hattı

Dağıtım panosu ile son lamba veya prizin bağlandığı buata kadar olan hatta linye hattı denir. Konutlarda NYA (NV) kablolar ile boru içinden bağlanır. En düşük kesit bakır kablo için 2,5 mm², alüminyum kablo için 4 mm² dir.

Linye bir aydınlatma elemanına bağlıysa aydınlatma linyesi, prize bağlı ise de priz linyesi olarak adlandırılır. Aydınlatma linyeleri ile priz linyeleri ayrı ayrı bağlanır. Bir aydınlatma linyesine bağlanacak sorti sayısı, linyenin yükü (gücü) ve gerilim düşümüne bağlı olarak belirlenir. Linye hatları devre kesiciler ile korunmalıdır.

Aydınlatma Linyesi

Aydınlatma yapılacak yerde dağıtım tablosundan son aydınlatma aygıtının bağlı olduğu buata kadar gelen hatlara aydınlatma linyesi denir.

Sorti Nedir?

Son dağıtım buatından aydınlatma armatörüne, alıcıya veya prize kadar tesis edilen hatta sorti hattı denir.

Sorti hatları kullanım amacına göre lamba sortisi, priz sortisi, tv sortisi, telefon sortisi, zayıf akım sortisi gibi isimler alır. Priz sortileri en az 2,5 mm² kesitinde, lamba sortileri en az 1,5 mm² kesitinde NYA iletken ile tesis edilir.

Bir aydınlatma linyesine en çok dokuz lamba sortisi, bir priz linyesine de en çok yedi priz sortisi bağlanabilir.

Dağıtım Tablosu

Konutlarda daireleri, iş yerlerinde atölyeleri vb. besleyen ve üzerinde sigortalar, kaçak akım koruma röleleri vb. cihazların bulunduğu tablodur.

Buat

Ek kutusu anlamındadır. Kabloların bağlandığı kutuya buat denir.

Yapı Bağlantı Hattı (Beslenme Hattı)

Dağıtım şebekesi ile yapı giriş hattı arasındaki bağlantı hattına yapı bağlantı hattı denir.

Yapı Bağlantı Kutusu (Ana Buat veya Kofre)

Yapıların elektrik tesisini şebekeye bağlayan, sigortaların tesis edilmesini sağlar. Aynı zamanda elektrik şebekesinden tüketim tesisine elektrik enerjisi verilmesini sağlayan bir düzendir.

Ana Dağıtım Tablosu (Ana Tablo)

Yapıdaki diğer bütün dağıtım tablolarını besler. Üzerinde sayaçlar, sigortalar ve kaçak akım koruma rölelerinin vb. bulunduğu tabloya ana tablo denir.

 

 

 

 

 

 

Buat  Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

Buat nedir: Elektrik tesisatında iletkenlerin birbiri ile eklendiği ve dağıtımlarının yapıldığı ek kutularıdır. Eklerin, buat dışında başka bir yerde yapılması yasaktır. Bir buat, kullanım yerine göre farklı ölçülerde ve tiplerde olabilir. Elektrikte ek kutusu olarak da adlandırılır.

Günümüzde sıva altı ve sıva üstü tesisatta kullanılan buatlar PVC’ den veya metalden yapılmaktadır. 5-7 cm çapında ve değişik derinliklerde yuvarlak buatlar yapılmaktadır. Bunun dışında, değişik boyutlarda kare buatlar ve nemli yer buatları bulunmaktadır.

Bir buat kutusu insanları ve hayvanları canlı elektrik bağlantılarından uzak tutar. Ayrıca bağlantıları kir ve nem gibi dış etkilerden korur.

Buat Çeşitleri

Buatların kullanıldıkları tesisatın yapısına ve kullanıldıkları yere göre çeşitleri vardır. Bunlar; norm buat (derin), kare buat, tünel buat, kontralı buat, sıva üstü buat, antigron buat, dahili tip galvanizli çelik buat, harici tip buat, kondulet buattır.

Norm Buat

Norm buatlar dairesel tip buat çeşididir. Boruların giriş çapına göre buat boru girişleri de farklı çaplarda olur. Boru giriş sayısı göz önüne alınarak birden fazla (2–3–4) girişli olarak buat imalatı yapılır. Derinlik olarak 37 mm ve çap olarak 70 mm boyutlarında üretilir.

Kare Buat

Kare buat, tesisatta iletken bağlantısı çok olan yerlerde kullanılır. Mesela; ana dağıtım noktalarında (linye hattı başlangıcında, kolon hatlarında, apartman dairelerindeki geçiş noktalarında). Kare buatlar, 8×8, 10×10, 12×12, 15×15, 20×20, 26×12 mm olarak üretilir.

Tünel Buat

Tünel buat, dairesel buat çeşididir. Boru girişleri kare buat girişinin aynısıdır. Boru girişi, buat üzerindeki dairesel bölümleri kesici vasıtası ile açarak yapılır. Tünel buat derinliği 42 mm ve dış çap uzunluğu 80 mm dir.

Kontralı Buat

Kontralı buatın yapısı tünel buata benzer. Yapı olarak tek farkı, alttan girişi vardır. Buat derinliği 42 mm ve dış çap uzunluğu 80 mm’dir.

Sıva Üstü Buat

Bu buatlar genelde eski yapılarda görülür. Günümüzde de sıva üstü tesisatlarda kullanılır. Sıva üstü buatların çapı 52 mm ve derinliği 18 mm’dir.

Antigron Buat

Bu buat nemli yerlerde ve sıva üstü elektrik tesisatında kullanılır. Kare ve dairesel olarak iki çeşit imal edilir. Dairesel olanları 70, 90 mm, 3 ve 4 girişli olarak üretilir. Antigron kare buatların boyutları 85×85, 100×100, 180×110 mm’ dir.

Dahili Tip Galvanizli Çelik Buat

Bu buatlar 1.6 mm kalınlıktaki galvanizli çelikten, tek bir parçadan preslenerek üretilir. En ağır koşullara göre dizayn edildiği için yüksek mekanik dirençleri vardır. Galvanizli çelik buatlar, galvanizli çelik boru tesisatında kullanılır.

Harici Tip Buat

Bu buat, gri renk fırın boyalı dökme alüminyumdan üretilir. Paslanmaz ve harici hava koşullarına karşı dayanıklıdır. Harici tip buat sıva üstü tesisatta kullanılır. Harici tip buatın 102×102 ve 102×51 mm boyutlarında üretimi yapılır.

Kondulet Buat

Bu buat dökme alüminyumun gri epoksi fırın boya ile boyanarak üretilir. Kondulet buat tesisatta dirsek olarak dönüşlerde, kablo çekmede, tesisat içindeki kablolara ilave yapmada kullanılır. Bakımda kolaylık sağlar. Kondulet buat 1/2¨ ile 1¨(inç) arasında değişik boyutlarda üretilir.

Buat Kapağı

Yapılardaki elektrik tesisatının toplanıp dağıldığı noktalardaki bağlantılara müdahale etmek için duvarlarda bırakılmıştır. İçi kablo dolu silindirik boşluğa, tesisattaki enerjiden canlılar etkilenmesin ve görüntü kirliliği yaratmasın diye kapatılan kapağa buat kapağı denir.

Elektrik Anahtarı Nedir Ne İşe Yarar?

Elektrik Anahtarı: Devrelerin açılıp kapanmasını sağlayan devre elemanıdır. Aydınlatma tesislerinde kullanılan anahtarların birçok yapı ve tipte olanları mevcuttur. Yapılarına göre sıva altı ve sıva üstü kullanılan elektrik anahtar (düğme) vardır.

Elektrik Anahtarı Ne İşe Yarar?

Elektrik anahtarlarının iki tane görevi vardır. Bunlar;

• Anahtar veya şalter, elektrik devrelerindeki akımı kesmeye yarar.
• Elektrik anahtarı akımın bir iletkenden başka bir iletkene yön değiştirmesine neden olan devre elemanıdır.

Elektrik Anahtarı Çeşitleri

Kullanılmış oldukları devreye göre elektrik anahtarları da çeşitlilik göstermektedir.

Adi Anahtar

Bir lambayı veya birden fazla lambayı bir defada, bir yerden yakıp söndürmede adi anahtar kullanılır. Tek kutupları vardır. İç aydınlatma tesisatları olarak oturma odası, banyo, hol, WC gibi binanın birçok yerinde kullanılır. Anahtar tesisatlarında faz, her zaman anahtara verilir.

Ana elektrik devrelerinde adi anahtarlarda iki tane bağlantı klemensi vardır. Bağlantı klemenslerinden bir tanesine sigortalardan faz iletkeni bağlanır. Diğerine ise lambaya gidecek olan iletken bağlanır. Eğer iki iletkenin bağlantı noktaları değiştirilir ise devrenin çalışmasında herhangi bir değişiklik olmaz.

Komütatör Anahtar

İki lambayı veya iki grup lambayı bir yerden ayrı ayrı veya beraber yakıp söndürmede komütatör anahtar ve tesisatı kullanılır. Bu tip tesisat misafir odasındaki avizelerde ve apliklerde, grup panolarının aydınlatmalarında kullanılır.

Komütatör anahtar üzerinde üç tane bağlantı ucu bulunur. Bağlantı uçlarından köprülü olanı sigortadan gelen faz iletkenidir. Diğer uçlara veya lambalara gitmesi gereken iletkenlere bağlanır.

Vaviyen Anahtar

Vaviyen Anahtarlar, bir veya daha fazla lamba grubunun iki taraftan da açılıp kapanmasını sağlar. Bu tip tesisat uzun salonlarda, merdivenlerde, iki kapılı yerlerde kullanılır.

Vaviyen anahtarlarda üç tane bağlantı klemensi vardır. Ortada bulunan uca sigortadan gelen faz iletkeni bağlanır. Diğer uçları ise vaviyen anahtarlarına bağlanır. İletkenlerin bağlantısı değiştirilse de devrenin çalışmasında herhangi bir değişiklik olmaz.

Ara Vaviyen Anahtar

Bu tesisata deviyatör tesisatı da denir. Bir lambayı veya lamba grubunu ikiden fazla yerden yakıp söndürmede kullanılır. Bu tip tesisat büyük salonlarda, uzun merdivenlerde kullanılır.

 

 

Elektrik Tesisat Borusu Çeşitleri Ve Özellikleri

Elektrik tesisat borusu: Yapılarda ve binalarda kablolar aracılığıyla akım geçişi sağlamaktadır. Kabloları korumak ve yönlendirmek için kullanılan bir tüp şeklindeki borudur.

Metal, plastik veya fiberden  yapılabilir. Çoğu kanal serttir, ancak bazı amaçlar için esnek kanal kullanılır. İletkenleri darbe, nem ve kimyasal buhardan korur. Üzerinden akım geçen iletken kabloların mekanik çarpma ve suyla temas etmemesi için yalıtkan boru içerisinden çekilir.

Elektrik borusu elektriğin olduğu her alanda gerek duyulan bir malzemedir. Okul, ev, iş yeri gibi pek çok yerde kullanılan bir tesisat malzemesidir. Duvar içlerinde kalan borular, yapılarda elektriği iletmekle görevlidir. Borularla köşe dönmek için yada boruları birbirine eklerken ilave parçalar kullanılır. Bu parçalar dirsek, muf ve T- parçasından oluşur.

Boru Çeşitleri

Elektrik tesisattın da kullanılan boru çeşitleri şunlardır. Bergman boru, peşel boru, PVC boru, spiral (bükülgen) boru, çelik (stalpanzer) boru.

Bergman Boru 

Elektrik tesisattın da sıva üstü elektrik borusu olarak kullanılmaktadır. Bergman borular, güçlü bir yalıtkan olan PVC’den oluşmaktadır. Elektrik boruları gri, siyah, beyaz, mavi gibi renkleri vardır. Kurşunlanmış ince levhaların kenetlenmesi ile elde edilir.

Bu tesisat borusunun iç kısmı vernikli kartonla kaplı alüminyum veya yumuşak çelik saçtan yapılmıştır. Ziftlenmiş kağıtla yalıtılmıştır. Boyu 3 metre olup, boru çapı 9–11–13,5–16–23–29–36–48 mm’dir. Daha çok kuru yerlerde kullanılır. Günümüzde kullanılmayıp, eski ev tesisatlarında görülmektedir.

Peşel Boru 

Bu tesisat borusu ince çelik saçtan yapılır. Daha çok sıva altı tesisatlar da kullanılır. Paslanmaya karşı özel bir madde ile kaplanmış ve iç kısmı yalıtımsız boru çeşididir. Bu tesisat malzemesi yarıklı çelik boru olarak ta bilinir.

Peşel borular açık yarıklı ve kapalı yarıklı olabilir. Üzerleri siyah boya ile boyanmıştır. Tesisat boruları piyasada 3 er metre boyunda satılır ve iç çaplarına göre aranır. Çapları TS–7’ ye göre 8–14–18–26–37 mm’dir. Günümüzde kullanılmayıp, eski evlerde sıva altı tesisatlarında görülmektedir.

PVC Boru

Elektrik tesisatlarında sıva altı tesisatta kullanılabilir. PVC (polivinil clorür) maddesinden yapılır. Bu borular dayanıklı, hafif, kolay işlenebilir. Nemden etkilenmezler. Boya ve özel bakım gerektirmez bunun yanında iyi bir yalıtkandır.

Plastik borular iki çeşittir.

• Beton borusu
• Duvar borusu.

Beton borusu; sert plastikten üretilir. Demir ve harçların baskısından zarar görmemesi için sert olarak yapılır.

Duvar borusu; kolay işlenebilir olması için yumuşak plastikten yapılır. Bu borular 3’er metre boyunda çubuk ve 50-100’er metre boyunda kangallar halinde satılır. Çapları ise 14-18-26-32-40-50-63 mm’dir. Boru fiyatları çapları, boyutlarına ve et kalınlığına göre değişir.

Spiral Boru

İstenilen açıda bükülebilen borulardır. Bükülgen olduğu için elektrik tesisatında kolon hatlarında, kiriş dönüşlerinde ve dönüşlerin çok olduğu yerlerde kullanılır. Teknik olarak işçiliği kolaylaştırır.

Spiral borular, metal ve yalıtkan gereçlerden yapılır. Metal olarak galvanizli çelik, kalaylı çelik ve izoleli çelikten yapılan çeşitleri vardır. Elektrik tesisat boru çapları 9–11–14–18–26–32–37 mm’ dir. Elektrik panoları için, pano spirali ince ve kalın olmak üzere 25–50–100 m boylarında kangal boru olarak üretimi yapılır.

Galvanizli Dişsiz Çelik Boru

Çelik boru yumuşak çelikten yapılmıştır. Yalıtkanlı ve yalıtkansız çelik (ştalpanzer) borular yerine galvanizli çelik borular daha idealdir.

Bu boru, kullanım amaçlı işçilik ve montaj bakımından ekonomiktir. Galvanizli dişsiz çelik boruların uzunlukları 3,05 metredir. Boru çapları 17,90 – 23,40 – 29,50 – 44, 20 – 55,80 –73 –88, 90–101,60 – 114,30 özel alaşımlı yüksek kaliteli çelikten imal edilmiştir. Sıcak daldırma yöntemiyle galvanizlenmiştir.

Galvanizli dişsiz çelik borular, dişsiz oldukları için montajları kolay yapılabilir. Farklı aksesuarlar ve bükme aparatları ile şantiyede montaj yapılırken elle bükme yapılabilir. Manşon, rakor ve diğer fitingler kullanmak için bir cihaz gerekmez.

Boruların içi imalattan sonra temizlenir. Kayganlaştırıcı özel bir maddeyle kaplanır. Bundan dolayı kablo çekmek kolay ve hızlı bir şekilde ve izolasyona zarar vermeden yapılabilir. Dişsiz çelik boru sadece kabloları mekanik zarardan korumaz. Aynı zamanda devrelere elektromanyetik koruma da sağlar. Yangına, dumana karşı içten ve dıştan koruma sağlayan tesisat sistemidir. EMT boru kullanıldığında  tesisat içerisinde topraklama hattı çekilmesine gerek yoktur.

Galvanizli Dişli Çelik Boru 

Bu elektrik tesisat borusu her çeşit ex -proof ve ağır hizmet tipine uygundur. Yüksek etli boru kalınlığı ve konik diş sistemi ile alev sızdırmazlık özelliği vardır. Şiddetli mekanik darbelere karşı koyabilirler.

Galvanizli dişli çelik borunun bir tanesinin uzunluğu 3.05 metredir. Boru çapları ise 20,70-26,10-32,80-47,80-59,90-72,60-88,30-100,90-113,40-141,30168,30 mm olarak imalatı yapılır.

Bu boruların her iki ucunda diş açılmıştır. Bir ucunda plastik diş koruyucu vardır. Diğer ucunda ise bir adet boruyu boruya ekleme mufuyla (caupling) uzatılmaktadır. Özel alaşımlı çelikten üretilmiştir. Sıcak daldırma yöntemiyle galvanizlenmiştir. Boruların içleri çapaklardan temizlenmiş ve kaydırıcı bir malzeme ile kaplanmıştır.

Galvanizli Çelik Spiral Boru

Yüksek mekanik direnci ve bükülme özelliği olan borulardır. Özel alaşımlı çeliğin sıcak daldırma yöntemi ile galvanizlenmiş olarak imal edilir.

Galvanizli çelik spiral boru 15–30–75 m boyundadır. Boru çapları15,50–23.30.28.07–35,05–49,50– 62,20–77,70–90,40 – 103, 10 – 115,80 mm üretilmektedir. Asma tavan altında armatür montajında ve dahili uygulamalarda kullanılan bu boruların işlemesi ve montajı kolaydır.

Alüminyum Borular

Alüminyum yumuşak bir elementtir. Bu borunun üretiminde farklı elementler ile alaşım haline getirilmektedir. Bu sayede belirli bir seviyeye kadar dayanıklılık kazanabilir.

Alüminyum borular çelik ile kıyaslanınca çok daha hafif bir malzemedir. Bu sebeple ağırlığın ve hareketliliğin önemli olduğu kullanımlarda alüminyum boru profiller tercih edilir. Alüminyumun ısı iletme kapasitesi yüksektir. Bundan dolayı ısı kontrolünün önemli olduğu yerlerde kullanılır. Sahip oldukları nitelikler açısından farklı sınıflandırılır, çeşitli çap ve ölçülerde üretimi yapılır.

Boru profilleri min. 10 mm çaptan max. 600 mm çapa kadardır. Et Kalınlıkları Min. 1 mm ile Max. 150 mm arasındadır. Çeşit olarak dikişsiz alüminyum borularda vardır.

Kullanım Alanları

• Gemi Sanayi
• İnşaat Sanayi
• Makina Sanayi
• Otomotiv Sanayi
• Reklam Sektörü

 

Frekans Nedir? Birimi, Frekans Nasıl Ölçülür?

Frekans nedir: Frekans, yönü ve şiddeti değişen alternatif akım için geçerli bir terimdir. Frekans, akımın bir saniyede yön değiştirme hızıdır. Uluslararası bir ölçü birimi olan hertz (Hz) cinsinden ölçülür. 1 Hertz saniyede 1 saykıla eşittir. Doğru akımda yön ve şiddette bir değişme olmadığı için frekansta sıfırdır. Grafik üzerinde de ele alınmaktadır. Bazı titreşimleri ve etkilerin gücünü belirleyebilmek için frekans kullanılır.

Saykıl

Akım veya gerilimin her iki yöndeki bütün değerleri almasına saykıl denir. Alternatif akım veya gerilim sıfırdan başlar. Maksimum değerini alır, sıfıra geri döner. Ters yönde de aynı işlem gerçekleşir. Yeniden başlangıç noktası sıfıra döner.

Alternans

Her bir yarım saykıla alternans denir. Gerilim veya akımın aldığı değerler bulundukları bölgelere göre pozitif ve negatif olarak isimlendirilir.

Peryot (Periyot)

Bir saykılın tamamlanması için geçen zamana peryot denir. “T” harfi ile gösterilir. Birimi saniyedir. T = 1/f

Pulse (Pals)

Yarım peryota pals denir. 1 peryotta birisi pozitif, diğeri negatif olmak üzere iki adet pals vardır.

Frekans

Bir saniyede meydana gelen yönü ve şiddeti değişen saykıl sayısına frekans denir. Frekansın birimi hertz’dir. (Hz) şeklinde ifade edilir. “f” harfi ile gösterilir. Elektrik devrelerinde frekans, frekansmetreler ile ölçülür. Alternatif akım devrelerinde devre frekansını hertz cinsinden ölçen cihazlara frekansmetre denir.

AC‘ nın frekansı, gerilimi üreten alternatörün devir sayısı ve kutup sayısına bağlıdır. Dünyada genelde ülkelerin şebeke frekansları 50 veya 60 Hz olup ülkemizdeki frekans değeri 50 Hz’dir. 50 hz lık frekans, 1 saniyede 50 saykılın oluşması anlamına gelir.

AC’ da frekansının değişmesi, bobin ve kondansatörlerin endüktif ve kapasitif reaktanslarının değişmesine, alternatif akım motorlarının devir sayılarının değişmesine sebep olmaktadır. Peryodu bilinen bir alternatif akımın frekansı, formülü ile hesaplanır. Ayrıca frekansmetre ile direkt olarak da ölçülebilir.

Soru

Peryodu 0,01 saniye olan alternatif akımın frekans değerini hesaplayınız?

Çözüm

 

 

olarak frekans değeri hesaplanır.

Frekans Birimi

Frekans birimi Hertz, yani (hz) şeklinde tanımlanır. Bir saniye içerisinde belirlenen ve geçen dalga sayısını anlatır. Herhangi bir olayın bir saniye içerisinde tekrarlanması ile de ifade edilebilir. Örneğin 2 hertzlik frekansın saniyede kendini iki kere tekrarlaması demektir. Genellikle bir saniye içerisinde kaç Hertz frekansın geçtiği bu şekilde birim olarak ele alınır ve belirlenir.

Frekansın Katları

Hertz ya da Saykıl olarak belirtilir. Değerinin as katları yoktur. Ama üs katları vardır.

• Hertz=1 Hz
• Kilohertz = 1 000 Hz = 1KHz
• Megahertz = 1 000 000 =1 000 KHz= MHz
• Gigahertz= 1 000 000 000 Hz = 1 000 000KHz = 1000 MHz0 =1GHz

(Bu şekilde yukarıya doğru devam eder. Terahertz gibi)

Frekans Çeşitleri

Özelliklerine bağlı olarak pek çok farklı frekans bulunur. Bu frekanslar değişik şekillerde belirlenir. Farklı sayılarda periyotlara sahiptir.

• Ses frekansı ise saniyede basınç değişimi üzerinden tespit edilir.
• Radyo frekansı iletişim teknolojisi ile birlikte kablosuz telekomünikasyon sinyallerin iletildiği yapıdır.
• Işık frekansı ışığın rengini belirtir. Birçok ışık seviyelerinde dalga boyları bulunur. Bu doğrultuda yüksek spektrum ışık frekansları mavi, düşük dalgalı ışık frekansları ise kırmızı olarak ifade eder.

Dimmer Nedir? Çalışma Prensibi

Dimmer nedir: Dimmer, elektrik akımlarını değiştirme yeteneğine sahip elektronik bir cihazdır. Dimmer, şehir şebeke voltajıyla çalışır. Elektrik devrelerinde gerilimi belirli sınırlar içinde ayarlayan direnç elemanıdır. Aydınlatma sistemlerinde yaygın olarak kullanılır. LED, Halojen ve CFL gibi ışık kaynaklarının parlaklık seviyelerinin getirilmesini sağlar.

Dimmer Devresi Nedir?

Dimmer devresi, alternatif akım ile çalışan bir güç kontrol devresidir. Yaygın olarak aydınlatma sistemlerinde parlaklık kontrolü için kullanılırlar. LED, Halojen ve CFL gibi ışık kaynaklarının parlaklık seviyelerinin getirilmesini sağlar. Ayrıca sıcaklık kontrolü, motor hız kontrolü gibi ihtiyaçlara göre çeşitli elektronik cihazlarda da kullanılırlar. Dimmer devresi elektronik sistemlerin birçok devre kartında kullanılmaktadır.

Dimmer Devresi Çalışma Prensibi

Devredeki en kritik devre elemanı triyaktır. Devrenin çalışma prensibi buna dayanır. Bu yarı iletken elemanın iletkenliğinin ayarlanması için genelde bir ayarlı dirençten tetikleyici akım alınır. Ayarlı direnç sayesinde istenilen derecede triyak beslenir. Triyak, üzerinden geçen akıma iletkenlik, direnç göstererek güç ayarlaması yapılmış olunur.

Dimmer devrelerinde direnç, ayarlı direnç, diyak, triyak ve kondansatör gibi devre elemanları da bulunur. Genellikle potansiyometre kullanılır.

Potansiyometrenin direnç değeri değiştiğinde kondansatörün de yardımıyla diyak üzerinden geçen akımın faz açısı da değişir. Diyak, triyakın tetiklenmesi için gerekli darbe sinyallerini sağlar. Triyak tetikleme durumuna geçtiğinde devreye bağlı yükün (ampul/motor vs.) kontrolü sağlanır.

Dimmer Devre Şeması

Bu devre AC (Alternatif Akım) ile çalışan triyaklı bir 220V dimmer devresi. Devrede L1 adında görülen devre sembolü bir yükü temsil eder. Bu yük lamba, motor gibi bir devre elemanı olabilir.

Bu devre ise 12V bir dimmer devresidir. Yani bir DC dimmer devresidir. Bu uygulama Arduino ile de yapılabilir.

Dimmerlerin Kullanım Amacı

Güç tüketimini azaltmak için kullanılır. Ama buna rağmen dimmleme yapıldığında lambada kullanılmayan güç, direnç veya trafoda ısıya dönüşmektedir. Böylece herhangi bir güç tasarrufu yapılamamaktadır.

Yaygın dimmerler, örneğin döner düğme veya aydınlatmayı açıp kapatır. Bunun yanı sıra parlaklığın ayarlanmasını sağlayan dokunmatik dimmerdir. Aydınlatma teknolojisindeki dimmerler, hoş ve konforlu bir ışık yaratır. Bununla birlikte, enerji tasarrufuna da yardımcı olurlar.

Dimmer Devreleri Nerelerde Kullanılır?

Projektör lambalarında dimmerler, lamba filamanına gelen voltajı 0 – 220V arası kontrol eder. Projektörler bu sayede ışık gücü bakımından kontrol edilir. Voltaj düşürüldüğünde, örneğin 110 voltta lamba filamanına gelen gerilim yarıya düştüğünden ışık da yarıya düşecektir.

Dimmerler stüdyolarda ve geçici olarak kurulan platolarda kullanılır. Her projektör için bir dimmer kullanılarak bütün stüdyodaki projektörleri kontrol etmeye yararlar.

Basit dimmer devreleri ev, restoran, ofis gibi kısmi aydınlatma gereken yerlerde kullanılır. Daha büyük alanların aydınlatma kontrolleri için aydınlatma sensörleri kullanılır.

Bunlar mikroişlemcili yapıdaki dijital DALI, DMX, SCADA, PWM. Ya da analog 0/1-10V ile kablolu veya kablosuz merkezi kontrollü olarak yapılmaktadır. Dimmer devreleri kullanılacak aydınlatma elemanının özelliğine göre farklı tasarımlara sahiptir.

Dimmerlerin Dezavantajı

Dimmerlerin sayısı arttıkça ısınmaları ve gürültüleri de artar. Bu ısıyı düşürmek için odadaki ısıyı dışarıya veren veya odaya temiz soğuk hava pompalayan fan sistemlerine ihtiyaç duyulur. Dimmerler PC bilgisayar ile kumanda edilebilmektedir. Bu şekilde istenilen düzeye getirilebilir.

Dimmerlemek Nedir?

Lambanın gerilimi değiştirilerek verdiği ışık miktarının artırılıp azaltılmasıdır. Floresan ve akkor ampullerde ışık istenilmeyen yönlere de gider. LED lamba ile ışık aydınlatılmak istenilen yöne doğrudan gönderilir. LED ampullerde ışık istenilen yönde yayıldığı için aydınlanma daha iyi sağlanır ve ışık kirliliği de azaltılmış olur.

Dimmer Anahtar Nedir?

Alternatif akım ile çalışan güç kontrol devresine dimmer anahtar denir. Dimmer bobinini çalıştırmak için elektronik kontrol devresi veya mekanik anahtar kullanılır. Dimmer sayesinde sabit olan 220v gerilimi düşürerek sıfır volta kadar indirilebilir. Bu sayede devreye bağlanan cihaza gelen gerilimi kontrol edilir.

Dimmer anahtarlar aydınlatma armatürlerinin parlaklık seviye kontrolünde kullanılır. Dimmer anahtarlar, elektronik devre elemanlarından oluşur. Potansiyometre direnç değerinin değiştirilebilmesini sağlar. Potansiyometre sayesinde akım seviyesi ayarlanır. Böylece dimmer anahtar modelleriyle daha parlak veya daha loş bir ortam elde edilir.

Dimmer Fiyatı

Dimmer fiyatı kullanım alanlarına göre değişkenlik gösterir.

 

Fiber Optik Kablolarda Kayıplar

Fiber optik kablolarda kayıplar: Bu kablolarda iletim kayıpları en önemli özelliklerindendir. Fiberdeki kayıplar, ışık gücünde bir azalmaya sebep olur. Sistem bant genişliğini, bilgi iletim hızını, verimliliği ve sistemin genel kapasitesini azaltır. 

Fiber Optikteki Soğurma Kayıpları

Fiber optikteki soğurma (emme) kaybı, bakır kablolardaki güç kaybına benzer. Fiberin saf olmaması sebebi ile fiberde bulunan maddeler, ışığı yutar ve ısıya dönüştürür. Fiber optikleri üretmede kullanılan aşırı saf cam, yaklaşık %99.9999 saftır. Genel olarak, 1 dB/km arasındaki soğurma kayıpları tipik değerlerdir.

Fiber optikteki soğurma kayıplarına yol açan 3 faktör: Morötesi soğurma, Kızılaltı soğurma, İyon rezonans soğurması

Morötesi Soğurma

Morötesi soğurmaya fiberin imal edildiği silika malzemesindeki valans elektronları sebep olur. Işık valans elektronlarını iyonize ederek iletkenlik yaratır. İyonnizasyon toplam ışık alanındaki bir kayba değerdir. Bundan dolayı fiberin iletim kayıplarından birini oluşturur.

Kızılaltı Soğurma

Kızılaltı soğurmaya cam çekirdek moleküllerinin atomları tarafından soğurulan ışık fotonları sebep olur. Soğurulan fotonlar ısınmaya has rastgele mekanik titreşimlere dönüştürülür.

İyon Rezonans Soğurması

İyon rezonans soğurmasına, malzemedeki OH iyonları sebep olur. OH-iyonlarının kaynağı, üretim boyunca camın içinde sıkışıp kalan su molekülleridir. İyon soğurmasına demir, bakır ve krom molekülleri de sebep olabilir.

Fiber Optik Kablolama Kaynaklı Kayıplar

Bükülme : Kablolama sırasında kablonun dönüş açısının zorlanması yada kablonun stres altında bırakılması kaynaklı kayıplardır.

Baskı : Bu kayıplar kablonun üzerine uygulanan harici kuvvetlerin sebep olduğu kayıplardır. Bu tip kayıplar fiber optik sonlandırma noktalarında kabloların dış müdahaleye açık olduğu noktalarda oluşmaktadır.

Üretim kaynaklı kayıplar : Kablonun üretiminde kullanılan teknikler nedeniyle oluşmaktadır.

Emme Kayıpları : Fiber optik core kimyasal yapısı gereği üzerinden geçen ışığın bir kısmını emer. Bundan dolayı ışığın enerji kaybetmesine neden olur.

Malzeme Veya Rayleigh Saçınım Kayıpları

Fiber optik kablonun core yapısı içerisinde üretim esnasında kalan farklı kimyasal maddelere çarpan ışığın saçılım yaparak enerji kaybettiği kayıplardır.

Işık nüvenin içinde saf olmayan bir ortama çarptığında (farklı bir ortama) saçılma  oluşur. Işık çarpınca ortama saçılır. Genlikte zayıflama meydana gelir. Işığın bir kısmı nüve içinde ilerler. Bir kısmı ise kılıfa geçerek kaybolur.

Renk Veya Dalga Boyu Ayrılması

Bir ortamın kırılma indisi dalga boyuna bağlıdır. Işık yayan diyodlar (LED’ler) çeşitli dalga boylarını içeren ışık yayarlar. Bileşik ışık sinyalindeki her dalga boyu farklı bir hızda ilerler. Bundan dolayı, ışık sinyal bir LED’den aynı zamanda yayılır. Fiber optikte yayınım yapan ışık ışınları, fiberin en uç noktasına aynı anda varmazlar. Sonuç olarak, alma sinyalinde bozulma oluşur; buna kromatik bozulma denir.

Yayılım Kayıpları

Yayınım kayıplarına, fiberdeki küçük bükümler ve burulmalar sebep olur. İki tür büküm vardır: Mikro büküm ve sabit yarıçaplı büküm. Mikro büküm, çekirdek malzemesi ile koruyucu zarf malzemesinin ısıl büzülme oranları arasındaki farktan oluşur. Mikro büküm, fiberde rayleigh saçınımının oluşturabileceği bir süreksizlik meydana getirir. Sabit yarı çaplı bükümler, fiberin yapımı veya montajı sırasındaki bükülmeler sonucu oluşur.

Model Yayılma

Model yayılmanın veya darbe yayılmasının sebebi, bir fiberde farklı yollar izleyen ışık ışınlarının yayınım sürelerindeki farktır. 

Single modlu (tek) kademe indeksli fiberler kullanıldığı zaman hemen hemen tümüyle ortadan kaldırılabilir. Model yayılma, bir fiberde yayınım yapmakta olan bir ışık enerjisi darbesinin yayılarak dağılmasına sebep olabilir. Eğer darbe yayılması yeterince ciddiyse, bir darbe bir sonraki darbenin tepesine düşebilir. (bu, semboller arası girişime bir örnek oluşturmaktadır).

Multi modlu (çok) fiberde doğrudan eksen üzerinden yayınım yapan bir ışık ışını, fiberi bir ucundan diğer ucuna en kısa sürede kat eder. Kritik açıyla çekirdek/koruyucu zarf sınırına çarpan bir ışık ışını, en çok sayıda iç yansımaya maruz kalacaktır. Bundan dolayı fiberi bir ucundan diğer ucuna en uzun sürede kat edecektir.

Bağlaşım Kayıpları

Fiber kablolarda, şu üç optik eklem türünden herhangi birinde bağlaşım kayıpları oluşabilir. Işık kaynağı-fiber bağlantıları, fiber-fiber bağlantıları ve fiber fotodedektör bağlantıları.

Fiber Optikteki Eklem Kayıpları

Eklem kayıplarına genellikle şu ayar sorunlarından biri sebep olur.

• Yanal ayarsızlık,
• Açısal ayarsızlık,
• Aralık ayarsızlık 
• Kusursuz olmayan yüzey

Yanal Ayarsızlık

Bitişik iki fiber kablo (fiber cable) arasındaki yanal kayma veya eksen kaymasıdır. Kayıp miktarı, bir desibelin beş ila onda biri ile 30 birkaç desibel arası olabilir. Eğer fiber eksenleri, küçük fiberin çapının yüzde beşi dâhilinde ayarlanmışsa, bu kayıp ihmal edilebilir.

Açısal Ayarsızlık

 Açısal ayarsızlık ikiden az ise kayıp 0.5 desibelden az olur.

Aralık Ayarsızlığı

Aralık ayarsızlığına bazen uç ayrılması da denir. Fiber optiklerde ekler yapıldığında, fiberlerin birbiri ile temas etmesi gerekir. Fiberler birbirinden ne kadar ayrı olursa, ışık kaybı o kadar fazla olur. İki fiber birbirine bağlantı parçasıyla birleştirilmiş ise, uçlar temas etmemelidir. Bunun sebebi, iki ucun bağlantı parçası birbiri ile sürtünmemelidir. Eğer sürtünme olursa fiberlerden birine veya her ikisine birden hasara yol açabilir.

Kusursuz Olmayan Yüzey

 İki bitişik kablonun uçlarının bütün pürüzleri giderilmeli ve iki uç birbirine tam olarak uymalıdır. Fiber uçların dikey çizgiden açıklıkları üç’ den az ise, kayıpları yarım desibelden az olur.

 

Statik Elektrik Yüklerinin Ölçülmesi, Hangi Ölçü Aletleri Kullanılır?

Statik Elektrik Yüklerinin Ölçülmesi: Statik elektriğin cinsi statik elektrik ölçüm cihazı ölçülür. Bu cihazın adı elektroskop adı verilen bir tespit cihazıdır.

Statik elektrik ölçümlerinde Elektroskop, Elektrometre ve Elektrostatik voltmetre kullanılır.

Elektroskop

Bir statik elektrik ölçer elektroskop gövde, yapraklar ve bir topuzdan meydana gelir.

Elektroskopun topuzuna bir yük dokundurulduğu zaman yaprakların yüklerinde değişmeler oluşur. Yaprakların yükleri arttıkça açılırlar, azaldıkça da kapanırlar. Yapraklar yüksüz halde iken kapalı durumda dururlar. Statik elektriğin ölçümünde elektrometreler kullanılır. İki yük arasındaki potansiyel farkının ölçümünde ise elektrostatik voltmetre kullanılır.

Elektrometre

Elektrometrelerde yük topuza dokundurulur. Bu durumda yüklenen sabit ve hareketli yapraklar birbirlerini iterler. İtme sonucu hareketli yaprak dairesel bir dönüş yaparak gösterge çizelgesi üzerinde yükün miktarını gösterir.

Voltmetre 

 

Elektrostatik voltmetrelerin uçlarına iki farklı yük bağlanır. Yük farkının miktarına bağlı olarak sapan bir ibre, gösterge çizelgesi üzerinde yüklerin potansiyel farkını gösterir.

Elektroskop yardımıyla yüklerin cinslerinin tespitinde elektroskopun yükü dikkate alınır. Buna göre elektroskopun topuzuna yaklaştırılan cismin yükü hakkında bir fikir edilir. Her tespitten önce yanlış sonuçlardan kaçınmak için elektroskopun yükü topraklanarak nötrlenir. Ayrıca elektroskop deneyleri statik elektriği ve davranışlarını anlamak için oldukça yararlı  bilgiler sunar.

 

Elektrometre

Elektrometrelerde yük topuza dokundurulur. Bu durumda yüklenen sabit ve hareketli yapraklar birbirlerini iterler. İtme sonucu hareketli yaprak dairesel bir dönüş yaparak gösterge çizelgesi üzerinde yükün miktarını gösterir.

Voltmetre 

 

Elektrostatik voltmetrelerin uçlarına iki farklı yük bağlanır. Yük farkının miktarına bağlı olarak sapan bir ibre, gösterge çizelgesi üzerinde yüklerin potansiyel farkını gösterir.

Elektroskop yardımıyla yüklerin cinslerinin tespitinde elektroskopun yükü dikkate alınır. Buna göre elektroskopun topuzuna yaklaştırılan cismin yükü hakkında bir fikir edilir. Her tespitten önce yanlış sonuçlardan kaçınmak için elektroskopun yükü topraklanarak nötrlenir. Ayrıca elektroskop deneyleri statik elektriği ve davranışlarını anlamak için oldukça yararlı  bilgiler sunar.

Şekildeki gibi yüksüz bir elektroskopa yüklü bir cisim yaklaştırılır. Elektroskopun topuzu cismin yüküne zıt yükle ve yaprakları cismin yükü ile aynı yükle yüklenerek yapraklar açılır. Eğer cisim elektroskopa dokundurulursa elektroskop, cismin yükü ile yüklenir. Bu durumda yapraklar yine açılır.

 

BENZER YAZILAR

Statik Elektrik Nedir?

Statik Topraklama

 

 

 

BENZER YAZILAR

Statik Elektrik Nedir?

Statik Topraklama

 

 

 

 

 

Statik Elektrik Nerelerde Kullanılır?

Statik elektrik kullanım alanları: Yüklerin birbirleriyle etkileşimi sonucunda ortaya çıkan kuvvete elektrostatik kuvvet veya statik elektrik denir. Değişik endüstri dalların da bir çok kullanım alanı vardır. Halı, kilim üretimi, tarımsal ilaçlama, baskı ve filtreleme, haberleşme ve boyama teknolojilerine kadar statik elektrik kullanım alanları vardır.

Bu kullanım alanlarından bazıları:

• Otomotiv boyaları, boya spreylerinde, toz testinde,
• Hava filtrelerinde (özellikle elektrostatik çöktürücülerde),
• Ameliyathanelerde, tiyatrolarda,
• Statik yapıştırmada ve uçak yakıt ikmalinde kullanılır.

Baskı Teknolojisi

Statik elektrikten fotokopi makineleri, matbaa baskı makineleri, değişik tipteki yazıcılar ve lazer yazıcılarda yararlanılmaktadır.

Lazer Çalışma Prensibi:

Baskı teknolojisinde kullanılan yazıcılardan birinin, lazer yazıcı çalışma prensibi.

Yazıcı yazma komutunu aldığı zaman, metin ve grafiklerin bit bilgilerini hafızasında depolar. Sayısal bilgi haritasına göre bilgilere karşılık gelen yükler lazer ışığı ile ışığa duyarlı dönen bir tambur üzerine düşürülür.

Lazer ışını silindiri tarayarak basılacak alanları pozitif (+) yükle yükler. Negatif (-)  yüklü toner tozları silindir üstündeki pozitif yüklü alanlara yapışır. Daha sonra  toner tozları ısıtılmış bir silindir sayesinde kâğıda yapıştırılır. Tamburun diğer baskılar için yükleri nötrlenir (sıfırlanır). Böylece baskı tamamlanmış olur.

Zımpara Kağıdı Üretimi

Statik elektriğin kullanıldığı alanlardan biriside zımpara kâğıdı üretimidir.

Negatif yüklü ve yürüyen bandın üzerinde bir yönde hareket eden bir kâğıt bulunur. Kâğıdın yüzeyi tutkal ile kaplanmıştır. Püskürtme ağzından fırlatılan pozitif yüklü zımpara tanecikleri kâğıt yüzeyindeki negatif yüklü parçacıklarla birleşirler. Birleşme anında yükler nötr hale geldiğinden artık kâğıt ve zımpara tozlarının ayrılması çok zor olur.

Görüntüleme İşleri

Statik elektrikten yararlanılan, tüp olarak tanımlanan CRT (Cathode Ray Tube). Veya diğer bir anlatım ile katot ışınlı tüpler ile görüntüleme işleminde de yararlanılır. Tüpün yüzeyi görüntünün meydana gelmesi için elektron tabancası ile yatay ve dikey olarak taranır. Bu tarama sırasında tabancadan çıkan elektronların bir sonraki satır veya bir sonraki sütuna gönderilmesi için yatay ve dikey saptırma bobinleri kullanılır. Bunlar statik elektrik yükleri ile yüklenir ve saptırma bu şekilde gerçekleştirilir.

Boyama İşleri

Boyama tabancası içerisinden geçen boya tanecikleri pozitif yükle yüklenir. Boyanacak yüzey ise negatif yükle yüklenir. Boya tanecikleri tabancadan püskürtüldüğünde zıt yüklü boyama yüzeyine düzgün bir şekilde dağılarak yapışırlar. Böylece pürüzsüz bir boyama gerçekleştirilir. Statik elektrik ile boyama teknolojisi özellikle otomotiv endüstrisinde kullanılır.

Baca Filtreleri

Bacalardan dışarıya atılan toz, duman türü zararlı atıklar eksi yükle yüklenir. Bacanın çıkışında pozitif yüklü filtreler tarafından tutulur. Böylece bu zararlı atıkların çevreyi kirletmesi engellenmiş olunur.

 

BENZER YAZILAR

Statik Elektrik Nedir?

Statik Topraklama