LED Lamba Nedir? Nasıl Çalışır? 

Led lamba nedir: LED kelimesi “Light Emitting Diode” (Işık Yayan Diyot). En yeni aydınlatma teknolojilerinden biridir. Standart duy tipleri ile kullanılabilirler. Ancak ışık üretmek için LED kullanan bir katı hal aydınlatma (SSL) cihazıdır. LED ampuller yarı iletken elektronik devre elemanı dır.

İlk olarak 1920’li yıllarda Rusya’da icat edildi. Ancak 1962 yılında Amerika’da bir elektronik bileşen haline getirilerek, kullanılmaya başlandı. 1995’te, Alberto Barbieri ilk beyaz led’ i icat etti.

LED Aydınlatma

Aydınlatma kullanılan LED lamba olarak genellikle beyaz ışık kullanılır. LED’ ler, çok güçlü renkli ışık üretirken, çok küçük dalgaboyu genişliğinde ışık yayar. Renk yaratan LED’ ler, yarı iletken maddenin band genişliğinin karakteristiğidir. LED’ lerden beyaz ışık elde etmek için, ya kırmızı, yeşil ve mavi LED’ ler kullanmalıdır. Ya da ışığın birazını diğer renklere dönüştürmek için fosfor kullanılmalıdır.

LED Spot Lamba

LED spot lambalar 50 mm çapında PCB (baskılı devre) üzerine monte edilmiş 6, 12 veya 18 LED den oluşur. En önemli özelliği 10º ile 120º arasında her ışıma açısında üretilebilmeleridir.

85 ºC den daha yüksek sıcaklıklardan zarar görürler. Bundan dolayı kapalı  hacim içinde ısı yükü oluşmaması için iç mekânda kullanılan spotların ön camları kullanılmamaktadır. Çok yoğun ışık istenen iç mekân spotlarında bir fan aracılığı ile soğutma sağlanır.

LED Lambanın Özellikleri

Ledler yarı iletken özelliktedir. LED aydınlatma maddeleri silikondur. Akım geçtiğinde fotonun açığa çıkması ile ışık verirler. LED aydınlatma ürünleri farklı açılarda ışık verecek şekilde üretilmektedirler.

Led lambalar oldukça verimlidir. Düşük enerji harcayan (0,3W – 2W), ucuz maliyetli, çok uzun ampul ömürlü (100.000 saat), düşük voltajlı ürünlerdir (12 V). Işık seviyeleri diğer ışık kaynaklarına göre daha düşüktür.

LED lambalar uzun ömürlü ve sağlam bir yapıya sahiptir. Ömürleri 30 bin saatten fazladır. Kullanım ömürleri sıcaklığa bağlı olarak değişir. LED ampullerde yaklaşık 10.000’den fazla açma/kapama işlemi yapılabilir. Açma kapama işlemi LED ampulün çalışma performansını etkilemez. Tasarruflu lambalarda ise açma/kapama 5000 dolayındadır.

LED’ ler uzun ömürlü ancak elektronik kısımları biraz daha dayanıksızdır. Ömrü etkileyen en önemli faktör LED sürücü kısmıdır. Üreticiler lamba (lamp) kutusu üzerinde ürün ömrünü belirtirler.

LED lamba çok düşük sıcaklıklarda bile en iyi parlaklık ve renk düzeyine hemen ulaşır. Lamba anahtarını açıp kapatırken titreşim etkisi göstermezler. LED ampuller şoka ve titreşime dirençli olduklarından patlama oranı düşüktür.  LED ampullerin insan sağlığına veya çevreye herhangi bir zararı yoktur.

Lamba Nasıl Seçilir?

Doğru LED ampulü satın almak için ne yapmalıdır? Fiyat dışında dikkat edilmesi gereken temel özellikler;

Lambanın ne kadar parlak olacağına dair temel gösterge Watt değeridir. LED ampullerinin farklı model ve Watt seçenekleri vardır. Tüketici tercih yaparken satın alınacak LED ampulün (ampoule) nerede kullanılacağıdır.

Lambanın ne kadar enerji harcadığı watt ile ölçülür. LED’ ler için Watt, ampulün ne kadar parlak olacağının önemli bir göstergesi değildir. Çünkü LED ampul teknolojisi çok daha düşük güç harcar. 60 W akkor ışığına benzer parlaklığa sahip bir LED ampul sadece 8 ila 12 W güç harcar.

LED ampullerde farklı bir gösterge olan lümen kullanılır. Lümen bir ışık kaynağından yayılan ışık miktarını gösterir. LED ampullerde güç seviyesi W değerinden değil, lümen değerinden ölçülür. Lümen (lm), bir ampulün yaydığı ışığın parlaklığın gerçek ölçüsüdür. Lümenin yüksek olması aydınlatma ürününün parlak ışık vermesi anlamına gelir.

LED Lamba Nasıl Çalışır?

LED lamba; çalışma prensibi diyot temeline dayanan bir aydınlatma çeşididir. LED ampullerin içerisinde diyotlar bulunur. Bu diyotlar yüksek dirençten düşük dirence kontrollü bir şekilde elektriğin geçişini sağlar.

LED lambalar; içinden bir elektrik akımı geçtiğinde görünür ışık yayan yarı iletken bir cihaz kullanılır. Bu özellik elektrolüminesans (electroluminescence) olarak bilinir. Belirtilen sıcaklık aralığında çalıştırtıldığı sürece, LED ampuller 50000 saat çalışabilir.

LED lambalar;

görünür ışık, morötesi, kızılötesi gibi farklı dalga boylarında, yüksek parlaklıkta ışık verirler.

Emmitted light: Yayılan ışık. Cathode: Katot. Diode: Diyot. p- layer: P-Katman. Active Region: Aktif bölge. n-layer: n- katman. Substrate: Alt katman. Anode: Anot. Transparent plastic case: Şeffaf plastik kasa. Terminal pins: Terminal pimleri.

LED Lamba Rengi Nasıl Seçilir?

LED lamba renkleri, etkileyici geniş bir renk yelpazesine sahiptir.  Standart LED ampuller için popüler renkler genellikle, beyazın sıcak ve soğuk tonlarıdır.

• Renk sıcaklığı

Ampulün yaydığı ışığın renk özelliğini belirleyen faktördür. LED ürünleri otomasyon ile uyumluluk sağlayamaya bağlamıştır. Farklı renk sıcaklıkları ve dim edilebilir seçenekleri de yaygınlaşmıştır. Renk sıcaklığı ölçü birimi Kelvin’ dir. Renk sıcaklığı, üretilen ışığın sıcaklık ve soğukluk olarak tanımlar.

3600K-6500K arasında olan aydınlatma ürünleri soğuk, 2700K-3000K arası ise sıcak renk olarak kabul edilir. Sarı renk çeşitleri sıcak, gün ışığına yakın renk çeşitleri ise soğuk olarak değerlendirilir. Renk sıcaklığı seçimi yaparken ampulden yayılan ışığın cisimlerin gerçek rengini ne kadar iyi gösterdiği önemli bir detaydır. Evler için ideal olan sarı ışığın daha sağlıklı olduğu bilinmektedir.

• Işık yayılımı

Kullanılan ampulden verim almak için ampul içerisinde ışığın nasıl yayıldığı önemlidir. LED ampullerin ışık açıları uygulamalarına göre farklılık gösterir. 5 ila 30º arası dar açı, 30º üstü ise geniş açı olarak belirlenmiştir. Ampulün aydınlatması gereken açı arttıkça yüksek lümen değerli ampuller seçilmelidir.

• Verimlilik 

Ampulün watt başına toplam lümen değeri verimliliktir. Lümen/Watt olarak hesaplanır. Akkor ve tasarruflu ampullerde ısı kaybı fazla olduğundan bu değer daha düşük çıkacaktır. Ancak LED ampuller verimlilik açısından tercih edilmektedir.

LED Lambaların, Akkor Lambalar İle Karşılaştırılması

LED lambalar, akkor ampullerle karşılaştırıldığında %80, tasarruflu ampullere göre %50 daha az enerji harcamaktadır.

Akkor lambalar içinde çok ince biçimde tasarlanmış filaman vardır. Volfram metalinden yapılmış, iki ince destek çubuğu ile tutulmakta olan bir tel bulunur. Bu telden geçen elektrik akımı bu teli aşırı derecede ısıtır (yaklaşık 3000 °C) ve sonuç olarak tel ışık yaymaya başlar. 100 W’ lık ışık ampulü yaklaşık 1700 lumen ve 17 lumens/W üretir. Akkor lambalar üretim açısından daha ekonomiktir. Tipik bir akkor lambanın ömrü yaklaşık 1000 saattir ayarlanabilirler.

LED aydınlatmalar, Akkor ampullere göre;

• Elektriğin ışığa dönüştürüldüğü,
• Karbondioksit salınımın en az olduğu,
• Enerji verimliliği yüksek,
• Düşük güç tüketimi sayesinde tasarruf sağlayan bir çevre dostu olan aydınlatma teknolojisidir.

LED lamba (led lamp) içerisinde civa gibi ağır maddeler ve halojen gazlar bulunmamaktadır. Kullanım süreleri bittiğinde doğaya zararları yoktur. Tasarımcılar açısından bakıldığında dimmerlenebilir.

LED Lambaların, Floresan Lamba İle Karşılaştırılması

Floresan lambalar elektriğin cıva buharından geçmesiyle çalışır ve morötesi ışık üretir. Ardından morötesi ışık lambanın içindeki fosfor boya tarafından emilir ve sonuçta parlama gerçekleşir.

Floresan lamba tarafından üretilen ısı akkor benzerine göre daha azdır. Ama morötesi ışık üretmek ve onu görülür ışığa döndürmek için harcanan enerji yine de kayıp olur. Lineer floresan lambalar, akkor lambalara göre beş veya 6 kat daha pahalıdır. Ama 10.000 ile 20.000 saat arası ömürleri vardır. Çoğu floresan lambalar ayarlanamazlar.

Akıllı LED Ampul Nedir?

Akıllı LED ampul (smart led blub);

Aydınlatmanın uzaktan, programlanmasını kontrol edilmesini sağlar. İnternet özellikli bir LED ampuldür. Akıllı ampul modelleri, Bluetooth veya Wi-Fi üzerinden bağlantı kurulur. Ev veya binalardaki ışığın parlaklığı ve RBG ayarları kontrol edilebilir. Akıllı led ampuller, büyüyen ev otomasyonu ve nesnelerin İnterneti ( IoT) ürünleri kategorisinde yer alır.

Wi-Fi, bluetooth ya da bir ev otomasyon sistemi için tescilli bağlantı entegrasyonları vardır. Akıllı ampuller mobil uygulama veya bina otomasyon merkez aracılığı ile kontrol edilir. Lambaların ışık rengi ve parlaklığı belirli bir şekilde değiştirmek için programlanabilir. Akıllı LED ampul seçenekleri ile lambaya uzaktan bağlanabilir. Renk ve parlaklık gibi ışık değerlerini cep telefon üzerinden ayarlanabilir.

Üreticiler internet bağlantısı sayesinde;

Akıllı ampulleri yerleşik kameralar, iç hoparlör ve nesne algılama yeteneği gibi ek özellikler ile donatmalarını sağlar.

IoT; IoT (Internet of Things veya Nesnelerin İnterneti). Ekosistemine bağlı cihazların izlenmesini, yönetilmesini ve otomasyonunu sağlayan teknolojidir.

LED Çeşitleri

İlk olarak LED’ler ile birkaç modüllü olan reklam tabelaları yapılmıştır.

Dekoratif aydınlatmada kullanılan DIP LED;

SMD 3528 , SMD 5050 gibi ölçüleri ile adlandırılır. SMD LED ler küçük boyutlu, montaj kolaylığı, verimlilik ve sağladığı faydalar ile birkaç çipten oluşan sıralı LED’ lerdir.

LED projektör (projector), en yeni ve verimli LED teknolojisidir. Wall washer gibi armatürlerde kullanılan Power LED ve COB LED’ (chip on board) leri içermektedir. LED aydınlatmanın:

Spot (LED spotlight), LED projektör , LED panel, LED şerit (led strip),  LED armatürleri gibi ürünleri bulunmaktadır.

LED Lamba Nasıl Bağlanır?

LED lambayı bağlarken kablolar doğru bir şekilde bağlanmalıdır. Kullanılacak LED’ in ölçüsüne uygun olan bir LED adaptörü kullanılması önemlidir. Bağlantısı oldukça kolay ve pratiktir. LED lambalar ortam koşullarına göre uygun bir yerde yerleştirilmesi önemlidir.

LED Lamba Nasıl Değiştirilir?

Lambaları değiştirmeden önce ışıklar en az 15 dakika kapalı konuma getirilir. İnce duy özelliğine sahip olan lamba dış kenarlarından tutularak, hafif bir şekilde döndürülür ve çıkarılır. Kablolar lambalardan dikkatli bir şekilde ayrılır. Ayırdıktan sonra kullanılacak diğer lamba aynı alana yerleştirilir. Lamba el ile tutulduktan sonra yerine düzgün bir biçimde oturması için itip döndürerek sabitlenir.

LED Ampül Modelleri

Elektrik ve elektronik sektöründe led ampul yüksek teknoloji ile üretilmektedir. LED modelleri daire kare veya dikdörtgendir. Ledon, Tekfen, Osram gibi markaların E14 LED ampül özellikli modelleri vardır.

LED Aydınlatma Nerelerde Kullanılır?

Aydınlatmanın getirmiş olduğu faydalarla LED lamba ciddi miktarda enerji tasarrufu sağlar.  LED armatürler hemen her alanda kullanımı hızla yaygınlaşmaktadır. Genellikle evlerde, otel odalarında, çocuk odalarında, yıldız ışığı efektli gece lambası gibi kullanılır. Renk değiştirme özellikleri yoktur. Işık rengi olarak beyaz, sarı, kırmızı, mavi ve yeşil renkleri mevcuttur.

Ayrıca bina dış aydınlatmaları endüstriyel aydınlatma, otomotiv ve reklam sektöründe de kullanılır. Park ve bahçelerde ofislerin, sokak, cadde ve meydan aydınlatmaları. Cafe, restorant, oto ampulleri aydınlatmaları gibi alanda kullanılır. Enerjiyi etkin kullanması, aydınlatma sağlaması LED ampulleri avantajlı hale getirmiştir.

LED Aydınlatma Fiyatları

LED aydınlatma fiyatları ışık değeri, model, güç, ışık akışı ve renk tercihi gibi öne çıkan başlıklarla belirlenmektedir. Tasarruflu led ampul çeşitleri ve araç içinde kullanabilecek lambaların değişik renk ve tasarımları vardır.