Bara Seçimi Nasıl Yapılır?

Bara seçimi: Aynı gerilim ve frekanstaki elektrik enerjisinin toplandığı ve dağıtıldığı üniteye bara denir. Elektrik enerjisinin kontrol ve kumanda edilmesinde kullanılır. Ayrıca ünitelerin birbirleriyle irtibatlarını sağlayan iletkenlerdir.

Santrallerde üretilen elektrik enerjisinin şalt sahalarında sisteme dağıtılmasında baraların  önemi büyüktür. Ayrıca orta ve yüksek gerilim panolarında faz, nötr ve toprak iletkeni olarak da kullanılır. Santraller, trafo merkezleri, şalt sahaları, ölçme merkezleri, elektrik dağıtım panolarında kullanılır.

Baralar çeşitli renklere boyanır. R-S-T fazlarının bağlandığı baralar sıra ile sarı, mavi ve kırmızı renklerle boyanırlar. Bara malzemeleri, bakır ve alüminyum gibi değişik metallerden yapılır.

Bara Malzeme Seçimi

Bakır iletkenin alüminyum iletkene göre iletkenlik, dayanma açısından daha üstündür. Bakırın alüminyuma göre dezavantajı, sadece yoğunluktur. Alüminyum, belirlenen akım ve sıcaklık yükselmesi açısından, bakıra göre daha hafiftir. Buna rağmen; kesit olarak bakırdan daha fazla yer kaplar. Kapalı sistemlerde yer ağırlıktan daha önemlidir.

Elektrik tesislerinde bara seçimi yapılırken ısınma ilk sıradadır. Taşınacak akıma göre bakır bara kesiti seçilir. İşletmelerde veya bu işletmelerden beslenen çıkışlarda kısa devre oluşabilir. Bu kısa devre akımlarının yol açacağı dinamik zorlanmaların da kontrolü yapılarak bara seçilmelidir.

Bakır baralar aynı boyut ve özelliklere sahip alüminyum baralara göre % 25 daha fazla akım taşıyabilirler. Aynı zamanda alüminyum baralar dan mukavemet ve eylemsizlik momentleri 3 kat daha fazladır. Bakır bara imalatı, % 99,9 elektrolitik saf bakırdan yapılır. Bakır kesitleri taşıyacakları toplam akımın % 20 fazlasına göre hesaplanır. Bara kesitleri mekanik zorlanmalara karşı dayanıklı ve pano genişliğinde olmalıdır. Bara seçiminde bakır bara akım taşıma kapasiteleri tablosundan faydalanılır.

Örnek,

Bir dağıtım tablosundaki baradan çekilecek akım 150 amper ise kullanılacak bakır baranın ölçü hesabı;

Bara akımı, anma akımının % 20 fazlası alınır.

I_BARA= I x 1,2 = 150 x 1,2 = 180 A

Tabloda 1. satıra bakıldığında 180 ampere karşılık olarak bakır bara boyutları:

Boyalı Baralar İçin

• Tekli bara için, bara boyutları 15×3 mm² , bara ağırlığı 0,4 kg/m
• İkili bara için, bara boyutları 12×2 mm² , bara ağırlığı 0,21 kg/m

Çıplak Baralar İçin

• Tekli bara için bara boyutları 20×2 mm² , bara ağırlığı 0,36 kg/m
• İkili bara için bara boyutları 12×2 mm² , bara ağırlığı 0,21 kg/m olarak bulunur.

Bara Seçme Faktörleri

• Yükün cinsi ve miktarı
• Kullanıldığı yerin özelliği
• Besleme kaynaklarının sayısı
• Beslemenin sürekliliği
• Ekonomik durum
• Emniyet

Çok fazlı barayı döşerken dikkate alınması gerekenler:

• Tesiste, aynı fazda birden çok iletken kullanılacaksa yüzey etkisi ile dıştaki iletkenler daha fazla zorlanır. Bu sebeple iletkenler arası mesafe en az 50 mm olmalıdır. Baralar arasındaki mesafe en az bara kalınlıklarına eşit alınmalıdır.
•  = şeklinde yerleştirilen baraların uzunlukları 2 m’ yi geçerse baraların çekeceği akım aşağıdaki tabloda verilen k₂ düzeltme katsayısı ile çarpılarak bara akımı bulunur.
• Bara uzunluğu 3 m’den fazla ise akım değerleri 0,85 kat sayısı ile çarpılır.
• Eğer bir faza ait 4 paralel iletkenin yeteri olmadığı durumlarda ] lama veya [ ] şeklinde lamalar karşılıklı kullanılır.
• Bakır baralar aynı kesit ve formdaki alüminyum iletkenlere göre % 25 daha fazla akım ile yüklenebileceği unutulmamalıdır.

Sonuç

Baraların tasarımı esnektir. Herhangi bir veriden başlatılabilir. Örneğin, belirli bir kısa devre seviyesi isteniyorsa, barların taşımasını istenilen akıma ve barların boyutuna göre başlanabilir.

Baraların montajı, baraların taşıyabileceği akımı da etkiler.  Çok yüksek akım taşıdıkları için baralar ile uğraşırken çok dikkatli olunmalıdır.

Bara Fiyatları

Bara seçiminde üretici firmalar tarafından bakır bara fiyatları, boyutlarına, kesitine ve ağırlığına göre değişir.

 

 

BENZER YAZILAR

Bara Nedir?

 

 

Busbar Çeşitleri Busbar Sistem 

Busbar çeşitleri: Kullanım alanlarına ve imalat tekniklerine göre birkaç farklı grupta toplanır.

• Feeder Busbar Sistemi

Feeder busbar sistemi; elektrik enerjisinin trafodan taşır. bu Taşımayı ana pano beslemesi yada jeneratör panosu üzerinden yapar. Gerilim düşümü ile verimli taşınmasını sağlayan modüler enerji iletim sistemidir.

Endüstriyel sanayide yatay enerji taşıma hattı olarak kullanılır. Sistem üzerinden çıkış alınmaz. Uygulama alanlarından bazıları: Trafo–ana dağıtım panosu arasındaki ana besleme hatları. Elektrik panoları arasındaki kuplaj hatları. Jeneratör panosu ile ana dağıtım panosu arasındaki besleme hatları. Bir tesisteki yüksek güçlü bir bölge panosunun ana merkezden beslenmesi. Feeder busbar sistemleri 800 – 6000 A arası akım değerlerinde imal edilir.

• Bolt-on /plug-in

Bolt-on ve plug-in (enerji dağıtım) busbar sistemleri;

Busbar gövdesi üzerine takılan akım alma çıkış kutuları ile enerji alınmasını sağlayan dağıtım busbar sistemleridir. Yerleştirilen busbar sistemi üzerinden çıkış kutuları ile akım alınır. Alınan akımla yükler, makinalar veya bölge panoları beslenir. Busbar sistemleri, ana panodan direkt bağlantıyla veya kablo ile besleme modülü ile beslenir.

Bolt-on ve plug-in (enerji dağıtım) busbar sistemleri;

Busbar gövdesi üzerine takılan akım alma çıkış kutuları ile enerji alınmasını sağlayan dağıtım busbar sistemleridir. Yerleştirilen busbar sistemi üzerinden çıkış kutuları ile akım alınır. Alınan akımla yükler, makinalar veya bölge panoları beslenir. Busbar sistemleri, ana panodan direkt bağlantıyla veya kablo ile besleme modülü ile beslenir.

Bolt-on ek noktalarından akım alınması istenildiğinde ve direkt besleme yapılacak yerlerde kullanılır. Ek noktasına 160 Amper – 1000 Amper arasında akım alma kapasitesine sahip çıkış kutuları takılarak enerji alınır. Bolt-on busbar sistemleri 800 – 6000 Amper arası akım değerlerinde imal edilir.

• Plug-in Busbar Nedir?

Plug-in busbar sistemi;

Busbar sisteminin gövdesi üzerindeki akım alma (plug-in çıkış) pencereleri vardır. Bu pencereler üzerinden akım alma çıkış kutuları ile enerji alınmasını sağlayan sistemlerdir. Busbar sisteminin enerjisi kesilmeden plug-in çıkış pencerelerine kutu takılır. Böylece buradan enerji alınır. Bu çıkış kutuları 32 Amper- 400 Amper arasında akım alma kapasitesine sahiptir. Plug-in: Busbar sisteminde ek noktalar vardır. Bu ek noktalar ile prizlerden (plug-in pencereden) akım alınması istenildiğinde kullanılır. (Sadece düz modüller)

Plug-in busbar sık makine yerleşiminin olduğu ve makine parkurunun yer değiştirileceği, endüstriyel tesisler için düşünülmüştür. Ama daha sonra priz noktalarının sık olmasının getirdiği avantajlar vardır. Boyutlarının küçük olması ve gerilim düşümlerinin mümkün olan en düşük düzeylerde tutulabilir. Bu sebeple, yüksek katlı binalarda dikey şaft enerji dağıtımında yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Plug-in busbar sistemleri 40 Amper ile 5000 Amper arası akım değerlerinde imal edilir. Busbar çıkış kutuları kullanım alanına göre;

WL otomatlı, SYK sigortalı yük kesici şalterli veya  kompakt şalterli.

Olarak üretici firmalar tarafından imal edilir. Busbar fiyatları da yapısına ve çeşidine göre değişimler göstermektedir.

• Aydınlatma Dağıtımı Busbar Sistemleri

Aydınlatma dağıtım busbarları tesislerdeki aydınlatma armatürlerinin beslenmesi için tasarlanmıştır. Prefabrik aydınlatma dağıtım sistemleridir. Armatürlerin montajını, bakımını ve yer değiştirmesini yapmak pratik ve kolaydır. Busbar gövdesi üzerindeki çıkış noktalarına takılan armatür çıkış fişleri ile aydınlatma üniteleri beslenir. Uygun faz sırasına ait çıkış fişi seçilerek faz gruplaması veya dengeli yükleme olanağı sağlanır. Ayrıca basit ve modüler armatür askı klipsleri ile armatürler busbar gövdesine taşıtılır.

Aydınlatma otomasyonu ve yükseltilmiş döşemede kullanılır. Aydınlatma dağıtım busbarları üretici firmalar tarafından alüminyum gövdeli 25 Amper’ den 63 Ampere kadar imal edilir. Elektrolitik bakır iletkenler, tam boy kalay kaplanarak bakır oksit oluşması engellenir. Bu durumda, kontak dirençleri minimuma iner. İletken sayısı L1, L2, L3, N+ Pe olmak üzere 4’ tür.

Nötr iletken kesiti, faz iletken kesitine eşittir. Gövde topraklama (ground) olarak kullanılır. Busbar kanal sistemleri sadece aydınlatma amacı için değildir. Küçük güçlü makinelerin elektrik tesisatının beslenmesi amacı için de kullanılabilir. Depo, atölye, garaj, market, iş merkezleri, sanayi kuruluşları ve benzeri iş yerleri ve alanlarda kullanılırlar.

• Düşük Güç Busbar Kanal Sistemleri

Düşük akımların dağıtılması için tasarlanmıştır. Alüminyum gövdesi, dekoratif bir görünüm sağlar. İletkenler, kanal içine aralıklı olarak dizilmiştir. Yalıtkan, darbeye dayanıklı ve alev almaz malzeme ile desteklenen tarak içine yerleştirilmiştir.

İletken sayısı L1, L2, L3, N+Pe olmak üzere 4 veya 5 olarak üretilir. Standart üretim 4 iletken + gövde topraklıdır. İmal eden firmaya göre 63 Amper’ den 160 Amper’ e kadar akım taşıma kapasitesi vardır.

Sanayi tesislerinin montaj ve bakım atölyeleri. Laboratuvar, asma tavan, yükseltilmiş döşemeler, örgü ve konfeksiyon tesisleri. Yoğun makine parkı olan tüm tesislerde kullanılır.

• Orta Güç Busbar Kanal Sistemleri

Akım taşıma kapasiteleri 160 Amper’ den 1000 Amper’ e kadar yapılır. Alüminyum gövdesi ile hafif, dekoratif, sağlam ve korozyondan etkilenmez. Akım, kalay kaplı bakır veya alüminyum baralar üzerinden iletilir. Baraların yapısından dolayı düşük empedans ve geniş yüzey sayesinde ısının artması önlenir. Sonucunda düşük iletim kaybı ve voltaj düşümü oluşur. Sanayi tesisleri, atölyeler, AVM, gökdelen, tekstil ve konfeksiyon sektörü, otomotiv sektörü vs kullanılırlar.

• Büyük Güç Busbar Kanal Sistemleri

800-6300 Amper gibi çok geniş bir akım taşıma aralığında imal edilir. Akım, kalay kaplı alüminyum baralar üzerinden iletilir. 4 iletkenden 16 iletkene kadar seçenekleri vardır. 25 mm kalınlığındaki izolasyon ile maksimum emniyet sağlar. İletken izolasyonları 2,5 mm kalınlığında fiberglass yapı veya PVC malzeme ile sağlanır. Ek bağlantıları ile kısa devre olmasını önler. Kompakt yapısı ile montajı hızlı ve kolaydır.

• Oteller, AVM ve benzeri tesislerde, enerji iletimi ve dağıtımında,
• büyük sanayi tesisleri, gökdelenler, tekstil ve konfeksiyon sektörü,
• Otomotiv sektörü, tersaneler, trafo ana pano arası ve panolar arası bağlantılarda,
• Ana kolon ve dağıtım busbarı olarak yatay ve dikey beslemelerde kullanılır.

• Trolley Busbar Sistemleri

Hareketli enerji ihtiyacı olan sistemler için trolley busbar sistemleri geliştirilmiştir. 50 Amper – 500 Amper arasında akım taşıma kapasitesi vardır. PVC gövdelidir.  Trolley busbar gövdesinde 4 veya 7 adet yiv bulunur. Bu yivlere bakır iletkenler yerleştirilir. 4 iletkenli sistemlerde gövde içinde 3 yiv boş kalır.  Bu yivler istenildiği taktirde bakır iletken sürülerek data ve otomasyon için kullanılabilirler.

• Otomasyonlu depolar, vinçler, tekstil kesme, serme masaları, yük asansörleri,
• Monoray sistemler, ve elektrikli tren vs sistemlere güvenli bir şekilde enerji sağlar.

Busbar Kullanım Alanları

• Busbar sistemleri; enerji iletimi ve dağıtımında trafo ana pano arası ve panolar arası bağlantıları
• Büyük sanayi tesisleri, küçük işletmeler, atölyeler, sanayi tesisleri,
• Yüksek katlı binalar, hastaneler, AVM, havaalanı, gökdelenler
• Otomotiv sektörü, tekstil ve konfeksiyon sektörü tersaneler,
• Oteller. sanayi tesislerinin montaj ve bakım atölyeleri, depolar
• Laboratuvarlar, iş merkezleri ve benzeri tesisler gibi pek çok kullanım alanı vardır.

BENZER KONULAR

Busbar Nedir?

 

 

Busbar Nedir Sistemin Avantajları Nelerdir?

Busbar nedir: Busbar elektrik enerjisinin dağıtım ve taşınması için tasarlanmıştır. Prefabrik ve modüler bir sisteme verilen isimdir. Elektrik güç dağıtımında, bir bara, yerel yüksek akım güç dağıtımı için kullanılır. Genellikle şalt, panel panoları ve busway muhafazalarının içine yerleştirilmiştir. Metalik bir şerit veya çubuktur.

Busbarın Yapısı

Busbar sistemlerinde taşıyıcı kalay ile kaplanır. Alüminyum veya bakır iletkenlerin izole edilmesi ve metal bir gövde içerisine yerleştirilmesi ile oluşur.

Busbar Sistemi (Busbar System)

Aslında busbar sistemi daha önce de farklı yöntemlerle kullanılıyordu. Klasik sistemlerde yüksek akımların taşınması çok kalın kesitli, birçok kablonun paralel bağlanması ile sağlanırdı. (kolon hatlarında, trafo-pano bağlantılarında, fabrikaların iç enerji dağıtımında)

Kablolu sistemlerde kabloların taşınması, kablo raflarına veya şaft boşluklarına yerleştirilmesi güçtü. Pano, şalter veya buatların bağlanması, yeni ihtiyaçlara göre şekillendirilmesi çok büyük zorluklar doğuruyordu. Bunun için alternatif olarak modüler sistemler geliştirilmiştir. Yüksek maliyetli, esnek olmayan ve istenilen yerden akım alınamayan kablolu sistemler kullanılırdı. Şimdi yerini modüler busbar enerji dağıtım sistemlerine bırakmıştır.

Busbar Sistemin Avantajları

Busbar sistemleri, kablolu sistemlere göre önemli avantajlara sahiptir.  Bunlar;

• Yüksek performans, hızlı montaj, düşük maliyet, yangına dayanıklılık gibi birçok avantajları vardır.
• Busbar sistemleri modüler yapıda fonksiyonel ve esnek bir sistem olarak öne çıkar. Binalarda ve fabrikalarda oluşan değişimlere kolayca çözüm sağlar.
• Yüksek mekanik ve elektriksel dayanım gücü vardır. Busbar sistemi gövdeleri metal olduğundan dışarıdan gelecek darbelere karşı dayanıklıdır.
• Kompakt yapıda bulunan busbar sistemlerinde ısı transferi mükemmeldir. Sistem yüksek bir performans ile çalışır.
• Makine yerinin yaklaşık tespiti ile projelendirme yapılabilir. Makinelere enerji iletimini anında sağlar.
• İşyerlerindeki dağınık ve düzensiz kablo karışıklığından kurtarır.
• Tesis kurulumunda işçilik ve montaj maliyetleri de düşük olmaktadır. Kablolu sisteme göre montajda % 50 – % 60 tasarruf sağlar.
• Busbar sistemde hareketli kablo bulunmadığı için kabloya bağlı arıza ve kaza olasılığını ortadan kaldırır.
• Bu sistemde elektrik akımı, baralar vasıtasıyla iletilmektedir.
• Hava izolasyonlu sistemlerde ise izolatörler iletkenleri birbirinden ayırır.
• Busbar sistemlerinin işletim maliyetleri çok düşüktür.
• Galvanizli sac, gövde topraklama hattı görevi yapar.
• Busbar sistemi ek noktalarından ya da çıkış prizlerinden akım alma olanağı verir.
• Busbar sistemleri içerisindeki bileşenler halojen free özelliktedir. (olası bir yangın sırasında zehirli gaz çıkartmayan). Bir yangın sırasında busbar sistemi üzerindeki ekipmanlar hiçbir şekilde yanmaz alevi yürütmez ve zehirli gaz çıkarmaz.
• Yapısı itibari ile özel bir bakım gerektirmez. Modüler bir yapısı olduğu için kolayca sökülüp yeniden takılabilir.
• Busbar sistemleri yer kaplamaz. Bunun için sadece çok küçük bir alana ihtiyaç vardır. Taşıdığı yüksek akım değerlerine göre boyutlar minimum düzeydedir. Böylece yerden de tasarruf sağlanmış olur.
• Projedeki gruplar ve bölümler göz önüne alınarak, diversite faktörleri ve eş zamanlılık faktörleri kullanılır. Böylece busbar sistemleri ile optimum sistem çözümü sağlanır.
• Busbar sistemleri kullanıldığı alanlara, modern bir görünüm kazandırır. Aynı zamanda estetik bir görünüşü vardır.
• İsteğe bağlı olarak IP 54 koruma sınıfına sahiptir.

Çok Merkezli Dağıtım

Bina karakteristiği ne olursa olsun bütün tesisatlar da zamanla güncelleme ihtiyacı doğar. Çok merkezli dağıtım sistemi tesisatlara ihtiyaç olan esnekliği kazandırır. Doğru çözümün seçilmesi ile tesisatın kalitesini garantiler.

Aydınlatma ve güç dağıtımı sisteminde kablo ve mekanik destek sistemi kullanılır. Ancak kablo, çoklu ve karmaşık bir şekilde merkezi dağıtım sistemi yaratır. Böylece gücün şalt panosundan alınıp tek tek her bir cihaza götürülmesini gerektirir. Bu işlem kablo kurulumunda uzun ve oldukça emek harcanan yoğun bir süreçtir.

Kabloyla alakalı bir başka sorun ise koruma cihazlarının, devre kesicileri veya sigortaların dağıtım panosunda toplanmış olmasından kaynaklanır. Örnek, sadece tek bir makinede güvenle bakım yapmak için bütün sistemin büyük bir bölümünün kapatılması gerekebilir.

Busbar Sistemleri Kullanım Alanları

Busbar sistemleri bugün hemen her yerde karşımıza çıkabiliyor. Ağırlıklı olarak büyük sanayi tesislerinde kullanılır. Yanı sıra gökdelenler, tekstil ve konfeksiyon alanlarında da vardır. Tersaneler, oteller, alışveriş merkezleri, trafolar, sanayilerin montaj ve bakım atölyeleri. Ayrıca depolar ve laboratuvarlarda da busbar sistemleri kullanılır.

• İletkenler

Busbar sistemlerinde alüminyum (Al) veya bakır (Cu) iletkenler kullanılır. Alüminyum iletkenler önce nikel, sonra kalay ile kaplanarak kullanılır. Bakıra göre aynı akım taşıma kapasitesi için daha kalın kesitli alüminyum iletkenler kullanılır. Alüminyum iletkenli busbar sistemleri hafif olduğu için, montajı kolay ve ekonomiktir.

Bakır iletkenli sistemlerde bakır iletkenler kalay ile kaplanır. Ağır sanayi ve otomotiv tesislerindeki punto kaynak makineleri beslemelerinde kullanılır. Bakır iletkenli busbar sistemlerinin ebatları, alüminyum iletkenlerin ebatlarına göre daha küçüktür. İmalatı 25 Amper – 100 Amper arası sistemler standart olarak bakır iletkenli olarak yapılır.

• Modüler Yapı Elemanları

Busbar sistemleri 160 Amper‘ e kadar düz dağıtım hatları için hazırlanır. Özel ihtiyaçlar için dönüş modülleri imal edilir.

160 Amper ve üstü busbar sistemleri binanın fiziksel yapısına göre yatay ve dikey dönüş modülleri, genleşme (dilatasyon) modülleri,

Redüksiyon ve T bağlantı modülleri, ofset modülleri, pano ve trafo bağlantı modülleri ile fleksible bağlantı elemanları da yapılır.

• Çıkış Kutuları

Plug-in busbar sisteminde;

Sistem enerjili iken busbarın gövdesindeki priz noktalarından enerji kesilmeden çıkış alınması mümkündür. Plug-in busbar sistemi 10 Amper’den 400 Ampere kadar kullanılır. Daha büyük yükler için cıvatalı bolt-on çıkış kutuları kullanılmalıdır. Bu kutular ek noktalarına yerleştirilir. Sistemin ihtiyacına göre çıkış kutuları , kompakt şalterli veya W otomatlı olarak kullanılabilir.

Busbar Akım Taşıma Kapasiteleri

Kullanılacak busbar sisteminin akım değeri; eş zamanlılık faktörü, yüklerin güçleri ve gerilim düşümüne bağlı olarak seçilir. Busbar çeşidinin seçimi yapılırken kuvvet tesisatının yükleri ve bu yüklerin çekeceği akımlar göz önüne alınmalıdır.

MV Busbar:

Epoksi reçineli 950Amper ila 5700Amper arası akım kademelerinde enerji iletimi ve dağıtımı sağlar. (Orta Gerilim MV Busbar: Cast resin koruma üzerine metal korumalı). Tercihe göre iletkenler alüminyum veya elektrolitik bakırdır.

KX Busbar:

400Amper ila 6300Amper arası akım kademelerinde enerji iletimi ve dağıtımı sağlar. (Kalay ile kaplanmış Alüminyum bara veya Bakır bara iletkenli)

CR Busbar (Cast Resin Busbar):

630Amper ila 6300Amper arası akım kademelerinde enerji iletimi ve dağıtımı sağlar. (Kalay ile kaplanmış Alüminyum bara veya Bakır bara (copper busbar) iletkenli)

KB Busbar:

800Amper ila 6300Amper arası akım kademelerinde enerji iletimi ve dağıtımını sağlar. (Kalay ile kaplanmış Alüminyum bara veya Bakır bara iletkenli)

KO-II Busbar:

160Amper ila 800Amper arası akım kademelerinde enerji iletimi ve dağıtımı sağlar. (Kalay ile kaplanmış Alüminyum bara veya Bakır bara iletkenli)

MK Busbar:

100Amper ila 225Amper arası akım kademelerinde enerji iletimi ve dağıtımı sağlar. (Kalay ile kaplanmış Alüminyum bara veya Bakır bara iletkenli)

Busbar Fiyatları

Busbar fiyatları değişken olabilir, ihtiyaçlar doğrultusunda fiyat değişmektedir.

 

Bara Nedir? Ne İşe Yarar? Bara Sistemleri

Bara nedir: Aynı gerilim ve frekansta elektrik enerjisinin toplandığı ve dağıtıldığı ünitedir. Baralar, elektrik enerjisinin kontrol ve kumanda edilmesini, ünitelerin birbirleriyle irtibatını sağlar. Bu sebeple baralar iletken özelliğe sahiptir.

Bara malzemeleri bakır ve alüminyumdan olmak üzere değişik metallerden yapılırlar. Bakır baralar, alüminyum baralara göre %25 daha fazla akım taşıyabilir.

Bara malzemeleri bakır ve alüminyumdan olmak üzere değişik metallerden yapılırlar:

• Bakır lama veya alüminyum lama
• Bakır boru veya alüminyum boru
• Çelik özlü (St-Al) alüminyum iletken

Lama bakır şeklinde olan baralar iç tesislerde, boru ve iletken baralar ise dış tesislerde (şalt sahası) kullanılır. Çoğunlukla iç tesislerde kullanılan baralar, çelik özlü alüminyum iletken lama şeklindedir. Faz sıralarını belirlemek, malzemelerin oksitlenmesini önlemek amacı ile kullanılır. Ayrıca akım yoğunluğunu arttırarak soğutmayı sağlar. Bu baralar, farklı renklerde boyanır.

• R- Sarı
• S- yeşil
• T- mor

Açık hava şalt tesislerinde çelik özlü alüminyum iletkenli baralarda, bara fleşinin (sehim) sıcaklık değişimlerinde sıcaklığın değişmemesi için uçlarına ağırlıklar bağlanır.

Baralar Nerelerde Kullanılır? 

Baralar, santrallerde üretilen elektrik enerjisi şalt sahalarında cihazlara iletilmesinde kullanılır. Aynı zamanda orta ve yüksek gerilim panolarında faz, nötr ve toprak iletkeni (topraklama barası) olarak da kullanılır. Baralar santraller, trafo merkezleri, şalt sahaları, ölçme merkezleri, elektrik dağıtım panoları vb. yerlerde kullanılır. Şalt sahalarında kullanılan baralar giren gerilim hatları ile transformatör arasında düzgün ve emniyetli bağlantıyı sağlar.

Bara Sistemleri

Üretim merkezlerinde üretilen elektrik enerjisi iletim ve dağıtım tesislerine baraların  yardımı ile sağlanır. Böylece elektrik şebekesinden çekilen yükün durumuna göre bara sistemleri belirlenir.

Bara sistemleri çeşitli şekillerde tesis edilir:

• Tek bara sistemi
• Çift bara sistemi
• Yardımcı bara sistemi
• Santral içi ihtiyaç bara sistemleri

olmak üzere bara çeşitleri vardır.

Elektrik şebekesinden çekilen yükün durumuna göre bara çeşidinin tespitinde;

yükün cinsi, miktarı, kullanıldığı yerin özelliği, besleme kaynaklarının sayısı ve enerjinin sürekliliği dikkate alınmalıdır.

Tek Bara Sistemi

Bara sistemleri arasında maliyet bakımından en ucuz olanıdır. Ama bu bara sisteminde arıza sırasında sistemin enerjisiz kalmasından dolayı emniyetli değildir. Bu bara şeklinde giriş ve çıkışlar aynı baraya ortak olarak bağlanır. Sistem içinde veya kesici de oluşabilecek bir arıza sebebi ile bütün sistem enerjisiz kalabilir. Enerji sürekliliği sağlanamaz.

Şekil görüldüğü üzere tek baralı sistemde bara ve by-pass ayırıcısı kullanılarak baralar bölümlere ayrılabilir. Baranın bölümlere ayrılmasıyla arızalı fider devreden ayrılarak enerjinin sürekliliği sağlanabilir.

Fider: Bir merkez barasından müşteri veya müşteriler grubuna enerji taşıyan hat veya kablo çıkışlarıdır. Üretici ile müşteri arasındaki besleme hattıdır.

Çift Bara Sistemi

Bir merkezden değişken miktarda yük çekimi, düzenli yük çeken sistemleri olumsuz etkilemelerini önlemek için kullanılır. Çift bara sisteminde güç transformatörleri farklı farklı baralardan beslenir. Gerekli zamanlarda her iki barayı paralel bağlama olanağı sağlar. Bu sebeple enerji sürekliliğinin gerekli olduğu işletmelerde kullanılır.

Şekilde olduğu gibi çift baralı sistemde ana bara çalışırken transfer baraya enerji veren ayırıcılar açıktır. Ana baradan transfer baraya enerjiyi aktarmak için transfer bara ayırıcıları kapatılır. Sonra da transfer ana bara ayırıcısı açılır. Ayırıcıların açılıp kapatılması sırasında yanlışlık yapılmaması için biri açıldığı zaman diğeri kapanabilen ayırıcılar kullanılır.

Yardımcı Bara Sistemi

Elektrik enerjisine çok sık olarak açma ve kapama işlemi yapıldığı tesislerde kullanılan bara çeşidi yardımcı bara sistemidir. İşletme emniyetinin sağlanması amacıyla yardımcı baralı tesisler özellikle tercih edilmektedir. Bu baralı sistemlerde 3 bara vardır. İki ana baraya yardımcı olarak kullanılan üçüncü bara vardır. Bu baraya, yardımcı bara denir.

Şekilde olduğu gibi 1 numaralı kesici diğer kesicilere yedek olarak kullanılır. 2,3 ve 4 nolu kesicilerin birinde bir arıza meydana gelirse devre dışı edilir. Bunun yerine 1 numaralı kesici devreye alınır. Arızalanan kesicinin beslediği devreyi besler. Bu durumda enerjinin sürekliliği sağlanmış olur.

Halka Bara Sistemi (Ring Bus-Bar)

Bu düzenlemede kesiciler, fider çıkışı yerine bara üzerine yerleştirilmiştir. Bir fideri devreden çıkarmak için iki kesicinin açılması gerekir. Kesicilerden birinin devre dışı olması halkanın açılmasına yol açar. Arızalı fiderin devre çıkışındaki ayırıcısı açılıp kesiciler kapatılarak halka kapalı duruma getirilebilir.

Halka bara sisteminin çift ya da tek bara sistemine göre üstünlüklerini şöyle sıralayabiliriz:

• Bara arızalarında yalnız bir fider devre dışı kalır.
• Kesici arızalarında (breaker failure) sadece iki fider devre dışı kalır. Kesici bakımı için, yan geçiş (bypass) imkanlarının bulunması gerekmez ve koruma sistemi devre dışı kalmaz.

Tüm manevra şartlarını sağlayabilmek için kesici ve diğer aygıtlar en yüksek bara akımına dayanabilecek güçte seçilmelidir. Bu ise anma değerlerine ve mevcut standart aygıtlara bağlı olarak maliyet artışına yol açar. Halka baralı merkezler ultra yüksek gerilim (UYG) sistemlerinde kullanılır.

 

BENZER YAZILAR

Bara Seçimi